مقدمه:
حوادث خاورمیانه، به‌ویژه سوریه، آیا مقدمه‌ای بر وقایع بزرگ پیش‌بینی شده در روایات است؟" آیا سوریه و بخشی از مردم آن تشنه خروج سفیانی هستند؟آیا این حوادث همان حوادث نزدیک ظهور است یا ممکن است این حادثه نیز بدون هیچ ارتباطی با علایم مورد نظر روایات رخ دهد و هیچ اتفاقی نیفتد؟
اگر این اتفاقات رخ دهد و حوادث سوریه منجر به رویدادهای آخرالزمانی گردد ؛ وظیفه ما چیست ؟ ایا به ظهور نزدیک شده ایم یا ده ها و صدها سال دیگر نیز باید منتظر بمانیم ؟! در این نوشتار سیر رویدادهای آخرالزمانی سوریه را بررسی می کنیم و بدون هیچ تطبیق و قضاوتی ،در انتظار تغییرات و تحولات مورد نظر ، این حوادث را به نظاره می نشینیم.
یکی از حوادثی که در آستانۀ ظهور و قیام حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) رخ می‌دهد، خروج سفیانی در سرزمین شام است.
سفیانی، مردی از نسل ابوسفیان است و اندکی پیش از ظهور قیام می‌کند، او از عناصر فاسدی است که با تظاهر به دینداری گروه بسیاری را فریب می‌دهد و در بخشی از کشورهای اسلامی کشتار فراوان می‌کند.
در این مطلب با توجه به روایاتی که اشاره به وقایع سوریه بخصوص در مورد خروج سفیانی وجود دارد، و اقداماتی که در حال اتفاق افتادن است ، به بعضی از این موارد اشاره خواهیم کرد.
سوریه کانون آشوب‌های آخرالزمانی در آینه روایات
زمان خروج سفیانی در سوریه
خروج سفیانی در ماه رجب، همزمان با حرکت یمانی و خراسانی و قبل از قیام حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) گزارش شده است.[1] درباره زمان خروج سفیانی به روایت معتبری اشاره می‌شود.عیسى بن أعین گوید: امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود: سفیانی از امور حتمی است و خروج او در ماه رجب می‌باشد. از ابتدای خارج شدن تا آخر حرکت او، پانزده ماه طول می‌کشد. شش ماه به جنگ می‌پردازد و وقتی بر پنج منطقه (شام) حاکم شد، نه ماه حکومت می‌کند و به آن، حتّی یک روز اضافه نمی‌شود»[2]
مکان خروج سفیانی
آغاز خروج سفیانی از مناطق خشک سرزمین شام خواهد بود و کشورهای سوریه، اردن و فلسطین را به تصرف خود در خواهد آورد. عبدالله بن أبی منصور گوید: از امام جعفر صادق (علیه السلام) درباره نام سفیانی سؤال کردم؛ ایشان فرمود:به نام او چه کار داری؟ وقتی او پنج منطقه شام، یعنی دمشق، حمص، فلسطین، اردن و قنسرین را اشغال کرد، در آن هنگام، منتظر گشایش باشید».[3]
بدون تردید، برای خروج سفیانی از منطقه شام و سوریه، سال دقیق و مشخصی را نمیتوان تعیین کرد؛ اما تصریح شده است که سفیانی از منطقه شام، خروج خواهد کرد. به عبارت دیگر، خروج سفیانی، از مرز بین کشورهای سوریه- اردن (وادی یابس) در استان درعا، در ماه رجب رخ خواهد داد که بعد از آن، ظهور امام عصر، در ماه رمضان اتفاق خواهد افتاد.
تصریح شده است که سفیانی از منطقه شام، خروج خواهد کرد. به عبارت دیگر، خروج سفیانی، از مرز بین کشورهای سوریه- اردن (وادی یابس) در استان درعا، در ماه رجب رخ خواهد داد که بعد از آن، ظهور امام عصر، در ماه رمضان اتفاق خواهد افتاد.
جزئیات خروج سفیانی از سوریه از منظر امام باقر(ع)
امام باقر علیه السلام، بعضی مطالب را در ضمن حدیثی به اجمال، بیان میفرمایند که البته جزئیات خروج سفیانی از سوریه و حمله به عراق و عربستان، در احادیث و روایات دیگری، به تفصیل بیان شده است:ثُمَّ یَخْتَلِفُونَ عِنْدَ ذَلِکَ عَلَى ثَلَاثِ رَایَاتٍ رَایَةِ الْأَصْهَبِ وَ رَایَةِ الْأَبْقَعِ وَ رَایَةِ السُّفْیَانِیِّ فَیَلْتَقِی السُّفْیَانِیُّ بِالْأَبْقَعِ فَیَقْتَتِلُونَ فَیَقْتُلُهُ السُّفْیَانِیُّ وَ مَنْ تَبِعَهُ ثُمَّ یَقْتُلُ الْأَصْهَبَ ثُمَّ لَا یَکُونُ لَهُ هِمَّةٌ إِلَّا الْإِقْبَالَ نَحْوَ الْعِرَاقِ یَمُرُّ جَیْشُهُ بِقِرْقِیسِیَاءَ فَیَقْتَتِلُونَ بِهَا فَیُقْتَلُ بِهَا مِنَ الْجَبَّارِینَ مِائَةُ أَلْفٍ وَ یَبْعَثُ السُّفْیَانِیُّ جَیْشاً إِلَى الْکُوفَة ... فَبَیْنَا هُمْ کَذَلِکَ إِذْ أَقْبَلَتْ رَایَاتٌ مِنْ قِبَلِ خُرَاسَانَ وَ تَطْوِی الْمَنَازِلَ طَیّاً حَثِیثاً وَ مَعَهُمْ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ ... .[4]
در این زمان سه پرچم (سپاه) در مقابل هم مىایستند: سپاه اصهب، ابقع، سفیانى. در ابتدا سفیانى با ابقع مىجنگد و او و همراهانش را کشته و به دنبال آن اصهب را هلاک مىکند.
پس از آن تمام هم و غم سفیانی حمله به عراق است. سپاهیانش را به قرقیسیا مىرساند و در آنجا هم به جنگیدن مىپردازد. در این جنگ صد هزار نفر از جباران و ستمگران کشته مىشوند.
پس از آن سفیانى سپاهى را به سوى کوفه گسیل مىدارد ... و در این میان و در هنگام حمله سفیانی به عراق، لشکریانی از خراسان (ایران) برای دفه حمله سفیانی، به سرعت عازم عراق و کوفه خواهند شد که در میان آنها، اصحاب قائم و امام عصر نیز حضور دارند ... .
البته قبل از خروج سفیانی در سال فرد قمری، بایستی سلسله حوادثی در سوریه، رخ دهد که فراز ابتدایی روایت فوق، حوادث قبل از خروج سفیانی را به ترتیب و به نقل از امام باقر در کتاب الغیبۀ نعمانی، بدین ترتیب، ذکر می کند:
... وَ تُخْسَفُ قَرْیَةٌ مِنْ قُرَى الشَّامِ تُسَمَّى الْجَابِیَةَ وَ تَسْقُطُ طَائِفَةٌ مِنْ مَسْجِدِ دِمَشْقَ الْأَیْمَنِ ... وَ مَارِقَةٌ تَمْرُقُ مِنْ نَاحِیَةِ التُّرْکِ وَ یَعْقُبُهَا هَرْجُ الرُّومِ وَ سَیُقْبِلُ إِخْوَانُ التُّرْکِ حَتَّى یَنْزِلُوا الْجَزِیرَةَ وَ سَیُقْبِلُ مَارِقَةُ الرُّومِ حَتَّى یَنْزِلُوا الرَّمْلَةَ فَتِلْکَ السَّنَةُ یَا جَابِرُ فِیهَا اخْتِلَافٌ کَثِیرٌ فِی کُلِّ أَرْضٍ مِنْ نَاحِیَةِ الْمَغْرِبِ فَأَوَّلُ أَرْضٍ تَخْرَبُ أَرْضُ الشَّامِ ...[5]
... و زلزله ای در منطقه جابیه دمشق در سوریه، رخ خواهد داد و بخشی از مسجد اموی دمشق، تخریب خواهد شد ... آنگاه خروج کنندگانی از جانب ترکها، خروج خواهند کرد و فتنه و قتل رومی ها را فراخواهد گرفت.
برادران ترکها، نیروهایی نظامی خویش را در جزیره سوریه ادامه می دهند (الجزیره سوریه به مناطق متصل به مرز عراق اعم از الحسکة و دیر الزور و الرقة در شرق سوریه، اطلاق می شود). و خروج کنندگانی از رومیان هم در رمله (اشدود فلسطین اشغالی) نیروی نظامی پیاده می کنند ... .
طلوع خونین سفیانی در شام"
در روایات اسلامی، به ویژه روایات شیعه، از وقایع مهمی پیش از ظهور امام زمان (عج) سخن به میان آمده است. یکی از این وقایع مهم، خروج سفیانی و آشوب‌های گسترده‌ای است که در منطقه شام رخ می‌دهد. سفیانی، شخصی ظالم و خونریز است که با انگیزه‌ای قدرت‌طلبانه به دنبال تسلط بر منطقه است.در روایات آمده است که شام به میدان نبرد خونینی تبدیل خواهد شد و سه نیروی اصلی، یعنی اصهب، ابقع و سفیانی، با یکدیگر به جنگ خواهند پرداخت. سفیانی با زرنگی و حیله‌گری، بر رقبای خود پیروز شده و بر منطقه مسلط می‌شود.
طلوع خونین سفیانی در شام، نه تنها به معنای آغاز آشوب‌های داخلی در این منطقه است، بلکه مقدمه‌ای بر وقایع بزرگ‌تری است که در آینده رخ خواهد داد. سفیانی با کشتار بی‌رحمانه شیعیان و بی‌گناهان، نفرت عمومی را برانگیخته و زمینه را برای ظهور امام زمان (عج) فراهم می‌کند.
در واقع، خروج سفیانی یکی از نشانه‌های حتمی ظهور امام زمان است و به عنوان مقدمه‌ای برای برپایی عدالت جهانی و پایان ظلم و ستم معرفی شده است. روایات اسلامی بر اهمیت شناخت این وقایع و آمادگی برای دوران ظهور تأکید فراوان دارند.
فرجام و نکته پایانی این درگیری های داخلی و کشمکشهای کوبنده و خشن ، غلبه سفیانی و نیروهای او بر دیگر گروه ها و نیرو هاست . البته دو نکته عجیب در اینجا وجود دارد :
همه گرو های درگیر نظامی هستند و نزاع آنها مسلحانه و خشونت بار است ( مثل وضعیتی که الان در سوریه حاکم است و بشار اسد و مخالفانش همه از نیروی نظامی و قهرآمیز استفاده می کنند ) .
حضور و دخالت گسترده ترک ها
نکته بعدی حضور و دخالت گسترده ترکها در این درگیری و سلطه موقت آنها بر سوریه است. همان‌گونه که در حال حاضر ترکیه بزرگ‌ترین حامی گروه‌های مخالف بوده و دخالت نظامی گسترده‌ای در سوریه داشته است.این کشور با حمایت آمریکا، کشورهای اروپایی و اسرائیل، در فروپاشی حکومت بشار اسد نقش مؤثری ایفا کرده و زیرساخت‌های سوریه را به شدت تخریب نموده است. این وضعیت، احتمالاً به تجزیه سوریه و فراهم شدن زمینه برای ظهور سفیانی و آغاز جنگهای بزرگ در منطقه منجر خواهد شد.
نقش غربیان و ترکها و یهود از دیگر نکات مهم و برجسته شورش سفیانی است .البته سفیانی با روم (غربیان) و یهود (اسرائیل) هم پیمان است ولی گویا در نهایت بین خود آنها و یا تحریک یهود و غرب جنگهای عجیبی در منطقه به وجود خواهد آمد.
سفیانی اگر چه شدیدا خود را دشمن غربیان و یهودیت نشان می دهد اما سرانجام به عنوان خط مقدم دفاعی، به نفع یهودیان و نیروهای نظامی غربی، با ارتش حضرت مهدی(ع) وارد جنگ می شود و پس از شکست، باقی مانده نیروهایش به سمت لشکریان غربی می گریزند
. هدف اصلی سفیانی تسلط بر عراق است که لازم است ابتدا بر شام (سوریه و اردن) سلطه پیدا کند و ناآرامی های عربستان باعث می شود که هم فکرانش از او برای عربستان درخواست نیرو کنند. و او لشکری را به «مدینه» می فرستد
. پس او یکی از فرمانروایان عربی است که با اسرائیل و غرب متحد است. سفیانی فقط دو لشکر اعزام می کند، یکی به عراق و دیگری به مدینه. همچنین او حمله ای بزرگ به مرز مشترک عراق، سوریه و ترکیه (منطقة قرقیسیا) می کند که دلیل آن دستیابی به منابع طبیعی (معدن نفت، طلا یا ...) با انگیزة اقتصادی است.
دمشق، قلب تپنده جنگهای آخرالزمان
مناطق این درگیری و آغاز آنها عمدتا حمص و حلب است ( الان نیز عمده مناطق درگیر در سوریه همین شهرها و مناطق است ) . در واقع سفیانی جنگش را از مناطق پنج گانه ای که روایت ها به آن اشاره شده، آغاز می کند. مناطق پنج گانه عبارتند از «دمشق»، «اردن»، «حمص»، «حلب» و «قنسرین» و به بیان دیگر او جنگ خود را از سرزمین شام آغاز می کند و بر آن چیره می شود. سپس از آنجا به عراق و حجاز می رود. روایات بسیاری از شورش ها، جنگ ها و زلزله ها در شام و دمشق، خبر می دهد. امّا از آنجا که سفیانی از دمشق خروج می کند، نقش آنجا پررنگ تر می شود. در برخی از روایات سفیانی از «وادی یابس» (مرز بین سوریه و اردن) ظهور می کند و در برخی دیگر از دمشق می آید.
در «غیبت» نعمانی به نقل از امام باقر (ع) آمده است:«منتظر بانگ سفیانی باشید که به طور ناگهانی از دمشق شنیده می شود، در این بانگ فرج عظیمی برای شماست، زیرا که این بانگ نوید بخش پیروزی بزرگ شماست». در مورد حوادث زمینه ساز خروج سفیانی از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است:
«هنگامی که کافری در شام به هلاکت رسد، اصهب کافر قیام می کند و تسخیر مرکز، بر او سخت می شود و طولی نمی کشد که او نیز کشته می شود ...» . به نظرکامل سلیمان نویسندة کتاب «یوم الخلاص» : مراد از مرکز در این حدیث دمشق است که اصهب در آنجا توسط سفیانی به هلاکت می رسد. در مورد اولین سرزمینی که سفیانی اشغال می کند،
در روایات به نقل از امیرمؤمنان چنین آمده است: «[سفیانی] روز جمعه خروج می کند و بر فراز منبر دمشق، قرار می گیرد و آن نخستین منبری است که او صعود می کند، خطبه می خواند، و مردم را به جهاد فرمان می دهد، و از آنها بیعت می گیرد که هرگز با او مخالفت نکنند چه مطابق میلشان باشد چه نباشد».
امام صادق(ع) می فرماید: «چون سفیانی به دمشق نزدیک شود، حاکم دمشق پا به فرار می گذارد، و قبایل عرب بر گرد او می آیند؛ ربیعی، جرهمی، اصهب و دیگر شورشگران علیه او می شورند ولی سفیانی بر آنها غلبه می کند، و بر شام سیطره می یابد»
.رسول اکرم(ص) می فرمایند: «هنگامی که سفیانی بر پنج منطقه (کُوَر خمس): دمشق، حَمْص، حلب، اردن، قنّسرین تسلط بیابد، نه ماه برای او بشمارید». همان گونه که مشاهده شد، دمشق یکی از کُوَر خمس است که سفیانی آن را تصرف می کند و همچنین در وقایع آخرالزّمان نقش به سزایی دارد.
حدیث دیگری از خروج سفیانی از منظر امام باقر(ع)
ترتب حوادث قبل از خروج سفیانی از کتاب الغیبۀ نعمانی به نقل از امام باقر، به این ترتیب، خواهد بوداین روایت به وقایعی اشاره می‌کند که پیش از ظهور سفیانی و به عنوان مقدمه‌ای بر وقایع آخرالزمان رخ خواهند داد.
برخی از نام‌ها و مکان‌های ذکر شده در این روایت ممکن است دارای معانی و تطبیق‌های مختلفی در منابع مختلف باشد. پس آنچه ترجمه شده دلیل بر تطبیق حقیقی نخواهد بود.
1. تخریب یک روستا در شام:
تخسف قریة من قرى الشام تسمى الجابیة و تسقط طائفة من مسجد دمشق الأیمن.
روستایی به نام جابیه در شام فرو می‌رود و بخشی از مسجد بزرگ دمشق (مسجد جامع دمشق) نیز فرو می‌ریزد.
2. شورش ترکها:
و مارقة تمرق من ناحیة الترک
گروهی از ترکها به شورش برمی‌خیزند.
3. هرج و مرج روم:
و یعقبها هرج الروم.
پس از شورش ترکها، آشوب و هرج و مرج در سرزمین روم رخ می‌دهد.
4. پیشروی متحدان ترکها:
و سیقبل إخوان الترک حتى ینزلوا الجزیرة
متحدان ترکها به سمت جزیره (منطقه‌ای جغرافیایی) پیشروی می‌کنند.
5. پیشروی شورشیان روم:
و سیقبل مارقة الروم حتى ینزلوا الرملة.
شورشیان روم به سمت شهر رمله پیشروی می‌کنند.
6. اختلافات گسترده در غرب:
فتلک السنة یا جابر فیها اختلاف کثیر فی کل أرض من ناحیة المغرب.
در آن سال، اختلافات زیادی در تمام سرزمین‌های غرب رخ می‌دهد.
7. تخریب شام:
فأول أرض تخرب أرض الشام.
اولین سرزمینی که ویران می‌شود، شام است.
8. سه پرچم و جنگ‌ها:
ثم یختلفون عند ذلک على ثلاث رایات رایة الأصهب و رایة الأبقع و رایة السفیانی فیلتقی السفیانی بالأبقع.
سپس سه گروه با پرچم‌های مختلف (آصهب، أبقع و سفیانی) به جنگ برمی‌خیزند. سفیانی با گروه أبقع می‌جنگد و آنها را شکست می‌دهد.
9. پیروزی سفیانی و کشتارها:
فیقتتلون فیقتله السفیانی و من تبعه ثم یقتل الأصهب.
سفیانی و پیروانش گروه أبقع را شکست داده و می‌کشند و سپس گروه آصهب را نیز نابود می‌کند.
10. پیشروی سفیانی به سمت عراق:
ثم لا یکون له همة إلا الإقبال نحو العراق.
پس از پیروزی‌ها، سفیانی تمام توجه خود را به سمت عراق معطوف می‌کند.
11. جنگ در قرقسیا:
یمر جیشه بقرقیسیاء فیقتتلون بها فیقتل بها من الجبارین مائة ألف.
سپاه سفیانی در قرقسیا با دشمنان می‌جنگد و صد هزار نفر از بزرگان را می‌کشد.
12. حمله به کوفه:
و یبعث السفیانی جیشا إلى الکوفة و عدتهم سبعون ألفا فیصیبون من أهل الکوفة قتلا و صلبا و سبیا.
سفیانی سپاهی هفتاد هزار نفری را به سوی کوفه می‌فرستد و مردم کوفه را به قتل می‌رساند، به صلیب می‌کشد و اسیر می‌برد.
13. ظهور یاران قائم:
فبینا هم کذلک إذ أقبلت رایات من قبل خراسان و تطوی المنازل طیا حثیثا و معهم نفر من أصحاب القائم..
در همین حال، گروهی از یاران امام زمان علیه السلام از خراسان به سرعت به سوی کوفه حرکت می‌کنند. [6]
چرا سلفی‌های تحریر الشام ابوسفیان، معاویه و بنی امیه را قبول دارند؟
این پرسش، به دلایل تاریخی، ایدئولوژیک و سیاسی، پیچیدگی‌های بسیاری دارد و پاسخ جامع آن مستلزم بررسی عمیق در تاریخ اسلام، تفکرات سلفی و تحولات سیاسی منطقه است. با این حال، به طور خلاصه می‌توان دلایل زیر را برای این مسئله برشمرد:1- تفسیر متفاوت از تاریخ:
سلفی‌های تحریر الشام و برخی دیگر از گروه‌های سلفی، رویدادهای تاریخی صدر اسلام را به گونه‌ای متفاوت از شیعیان و بسیاری از اهل سنت تفسیر می‌کنند.
آنها معاویه و بنی امیه را به‌عنوان خلفای راشدی یا حداقل خلفایی که در زمان خود بهترین انتخاب بودند، می‌نگرند. این دیدگاه، مبتنی بر تأکید بر ظاهر و ظاهرگرایی در دین و همچنین نگاهی انتخابی به منابع تاریخی است.
2- مبارزه با شیعیان:
یکی از دلایل اصلی پذیرش معاویه و بنی امیه توسط سلفی‌ها، دشمنی تاریخی این گروه‌ها با شیعیان است. آنها با برجسته کردن برخی از اشتباهات تاریخی شیعیان و همچنین با تکیه بر روایات ضعیف و جعلی، تلاش می‌کنند تا مشروعیت شیعه را زیر سوال ببرند. در این راستا، تمجید از معاویه و بنی امیه به عنوان مخالفان شیعه، ابزاری برای تضعیف جایگاه شیعه در نظر گرفته می‌شود.
3- ایدئولوژی تکفیری:
سلفی‌های تکفیری، هر فرد یا گروهی را که از دیدگاه آنها از اسلام منحرف شده باشد، تکفیر می‌کنند. از نظر آنها، شیعیان به دلیل اعتقاداتشان کافر محسوب می‌شوند و بنابراین، هرگونه اقدامی علیه شیعیان، از جمله دفاع از معاویه و بنی امیه، مشروع تلقی می‌شود.
ابزار سیاسی:
پذیرش معاویه و بنی امیه، می‌تواند به عنوان ابزاری سیاسی برای بسیج نیروهای جهادی و ایجاد اتحاد بین گروه‌های مختلف سلفی مورد استفاده قرار گیرد. با برجسته کردن این شخصیت‌های تاریخی، می‌توان احساس همبستگی و تعلق خاطر را در میان اعضای گروه تقویت کرد.
نکته مهم:
1- تعمیم‌گرایی خطرناک است: نباید تمامی سلفی‌ها را با یک چوب راند. بسیاری از سلفی‌ها دیدگاه‌های معتدل‌تری دارند و با خشونت و افراط‌گری مخالف هستند.
2- پیچیدگی مسئله: دلایل پذیرش ابوسفیان و معاویه و بنی امیه توسط سلفی‌های تحریر الشام، بسیار پیچیده و چند لایه است و نمیتوان آن را به یک عامل واحد نسبت داد.
در نهایت، باید گفت که پذیرش معاویه و بنی امیه توسط سلفی‌های تحریر الشام، یک مسئله تاریخی، سیاسی و ایدئولوژیک است که ریشه‌های عمیقی در تفکرات و باورهای این گروه دارد.
چرا اختلافات میان مسلمانان امروزه گسترش یافته است؟
1- نقش بیگانگان و سیاست‌های استعماری:بیگانگان از دیرباز از اختلافات میان مسلمانان سوءاستفاده کرده‌اند. آنها با حمایت از گروه‌های خاص، ایجاد تفرقه و تحریک احساسات مذهبی، به دنبال تضعیف جهان اسلام و دستیابی به اهداف سیاسی و اقتصادی خود بوده‌اند. این سیاست‌ها همچنان نیز ادامه دارد.
2- تفسیرهای مختلف از اسلام:
با گذشت زمان، تفاسیر گوناگونی از آموزه‌های اسلامی ارائه شده است. این تفاوت در تفسیر، به ویژه در مسائل فرعی، به ایجاد فرقه‌ها و مذاهب مختلف منجر شده است.
3- تفاوت‌های فرهنگی و قومی:
تنوع فرهنگی و قومی در میان مسلمانان، به اختلافات در باورها، آداب و رسوم و دیدگاه‌ها دامن زده است.
3- مسائل سیاسی:
رقابت‌های سیاسی، جنگ‌ها و درگیری‌های داخلی و بین‌المللی، به اختلافات مذهبی دامن زده و آنها را تشدید کرده است.
4- عوامل اقتصادی:
نابرابری‌های اقتصادی، فقر، بیکاری و توزیع ناعادلانه منابع، زمینه را برای سوءاستفاده از احساسات مذهبی و ایجاد اختلاف فراهم کرده است.
5- تأثیر رسانه‌ها و فناوری:
رسانه‌های اجتماعی و فناوری اطلاعات، امکان انتشار سریع اخبار و اطلاعات را فراهم کرده‌اند. اما در عین حال، این رسانه‌ها می‌توانند به ابزاری برای انتشار شایعات، تحریک احساسات و افزایش اختلافات تبدیل شوند.
6- ضعف نهادهای اسلامی:
نبود نهادهای قوی و فراگیر اسلامی که بتوانند اختلافات را حل و فصل کنند و وحدت میان مسلمانان را تقویت کنند، یکی دیگر از دلایل مهم گسترش اختلافات است.
مباحث مطرح در مورد خروج سفیانی:
اول) حتمی بودن خروج سفیانییکی از نشانه‌های حتمی قیام امام زمان)عجل الله تعالی فرجه الشریف( خروج سفیانی است. حتمی بودن خروج سفیانی با عبارت های مختلفی، چون «إنه لمن المحتوم الذی لابدّ منه»[7]، «السفیانی لابدّ منه»[8] و «أمر السفیانی حتم من الله و لایکون القائم إلا بسفیانی»[9] از زبان اهل بیت بیان شده است.
عبارت‌های «المحتوم»، «لابدّ منه» و «حتم من الله»، همگی بیان گر حتمی و صد در صدی بودن آمدن سفیانی، به عنوان یکی از نشانه‌های قیام حضرت مهدی)عجل الله تعالی فرجه الشریف( می‌باشد. البته اصل خروج سفیانی حتمی است؛ اما برخی خصوصیات آن، چون زمان خروج می تواند قابل تغییر و بداء قرار گیرد.
خروج سفیانی، در روایاتی از امام صادق(ع) حتمی دانسته شده[۱۰] و در کنار خروج یمانی، صیحه آسمانی، قتل نَفْس زکیه و خَسف بیداء، یکی از پنج نشانه پیش از قیام قائم معرفی شده است.[۱۱]
همچنین بنابر نقلی از امام رضا(ع)، ظهور قائم از جانب خدا حتمی دانسته شده است، و خروج سفیانی هم حتمی شمرده شده است؛ به‌گونه‌ای که بدون خروج سفیانی، ظهور قائم اتفاق نخواهد افتاد.[۱۲]
در روایتی از امام صادق(ع) هم خروج سفیانی حتمی و در ماه رجب دانسته شده است.[۱۳] روایتی از امام باقر(ع)، حاکی از این است که خروج سفیانی، سید یمانی و سید خراسانی، در یک سال، یک ماه و یک روز واقع خواهد شد.[۱۴]
دو تفسیر از انتساب سفیانی به ابوسفیان
نام سفیانی، نشان گر انتساب او به ابوسفیان است. این مطلب به دو صورت می‌تواند قابل تفسیر باشد:تفسیر اول: نسب مستقیم
نسب سفیانی به خاندان ابوسفیان می‌رسد و واقعاً او از نوادگان ابوسفیان می‌باشد. برخی از احادیث، او را از بنی امیه، نسل ابوسفیان و از فرزندان زن جگرخوار[15] معرفی می‌کنند.
طبق این تفسیر، سفیانی به طور مستقیم از نسل ابوسفیان و خاندان بنی امیه است. برخی روایات به صراحت به این نسب اشاره دارند و سفیانی را فردی از فرزندان ابوسفیان معرفی می‌کنند. این تفسیر بر اساس اصل و نسب فیزیکی سفیانی است و به ویژگی‌های خانوادگی و ژنتیکی او اشاره دارد.
بر اساس اعتقادات شیعه و سنی در آخرالزمان شخصی به نام خرناس یا عبدالله از سرزمین یابس واقع در اردن خروج خواهد کرد و مناطق پنج‌گانهٔ سرزمین شام را تصرف خواهد کرد و در سرزمین بیدا لشکریانش به زمین فرو خواهد رفت و خود به دستور امام کشته خواهد شد.
در بسیاری از احادیث تصریح شده که سفیانی از تبار ابوسفیان، است.[۱6] همچنین او از سوی پدر منسوب به بنی امیه و از طرف مادر از قبیلهٔ کلب است.[۱7]
اما در مورد اینکه او از نسل کدامیک از فرزند ابوسفیان می‌باشد، در روایات نقل شده اختلاف است:[18]
1- از نسل خالد بن یزید بن ابوسفیان
2- از نسل عتبة بن ابوسفیان
3- از نسل یزید
4- از طرف پدر از نسل ابوسفیان و از طرف مادر از نسل یزید
تفسیر دوم: تشبیه و نماد
مقصود از انتساب سفیانی به خاندان ابوسفیان، توجه دادن مسلمانان به عملکرد او است. یعنی او روشی چون ابوسفیان و خاندان او دارد. سفیانی مانند بنی امیه ـ که تمام تلاش خود را برای مقابله با اسلام و اهل بیت به صورت آشکار و پنهان به کار گرفت ـ نهایت تلاش خود را برای مقابله با حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به کار می‌گیرد.
هدف او جلوگیری از بر پایی دولت کریمه مهدوی است و به همین دلیل، دست به کشتار پیروان آن حضرت می زند و به دنبال دستگیری ایشان است. [19]
تفسیر دوم از انتساب سفیانی به ابوسفیان، جنبه نمادین و تشبیهی دارد. به این معنا که سفیانی به دلیل شباهت رفتار، اعمال و اهدافش به ابوسفیان و خاندان بنی امیه، به این نام خوانده می‌شود.
در این تفسیر، منظور از نسب، نسب معنوی و رفتاری است و لزوماً به معنای نسب فیزیکی و خونی نیست. سفیانی مانند ابوسفیان، دشمن سرسخت اسلام و اهل بیت است و تمام تلاش خود را برای مقابله با آنها به کار می‌گیرد.
به عبارت دیگر، در تفسیر اول، بر نسب فیزیکی سفیانی تأکید می‌شود، در حالی که در تفسیر دوم، بر شباهت رفتاری و عملکرد او با ابوسفیان و خاندان بنی امیه تأکید می‌شود. هر دو تفسیر در روایات اسلامی قابل مشاهده است و می‌توانند مکمل یکدیگر باشند.
نگاهی به ریشه‌های دشمنی اهل بیت و بنی امیه
در حدیث جالبی، امام جعفر صادق (علیه السلام) دراین باره می‌فرماید: ما و خاندان ابوسفیان، دو خانواده هستیم که به خاطر خداوند با یکدیگر دشمنی کردیم. ما خدا را تصدیق کردیم و آنان خداوند را تکذیب کردند. ابوسفیان با رسول خدا، معاویه با علی بن ابی طالب (علیه السلام) و یزید بن معاویه با حسین بن علی (علیه السلام) نبرد کرد و سفیانی نیز با قائم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) جنگ خواهد کرد».[20]در این حدیث شریف، امام صادق علیه السلام به دشمنی دیرینه بین خاندان اهل بیت و خاندان ابوسفیان اشاره می‌کنند. ایشان میفرمایند که این دشمنی ریشه در اعتقادات متفاوت دو خاندان دارد: اهل بیت به خدا ایمان آورده‌اند و خاندان ابوسفیان خدا را انکار کرده‌اند.
1-ابوسفیان با پیامبر اسلام: ابوسفیان سرسخت‌ترین دشمن پیامبر اسلام بود و تا پایان عمر با ایشان مخالفت کرد.
2- معاویه با امیرالمؤمنین علی علیه السلام: معاویه با امیرالمؤمنین علی علیه السلام در جنگهای طولانی مدتی درگیر بود و به دنبال قدرت و حکومت بود.
3- یزید با امام حسین علیه السلام: یزید با امام حسین علیه السلام به جنگ برخاست و ایشان را به شهادت رساند.
4- در پایان، امام صادق علیه السلام میفرمایند که سفیانی نیز ادامه‌دهنده این دشمنی خواهد بود و با امام زمان علیه السلام به مقابله خواهد پرداخت.
به طور خلاصه، این حدیث نشان می‌دهد که دشمنی بین اهل بیت و خاندان ابوسفیان، دشمنی‌ای ریشه‌دار و ایدئولوژیک است که از صدر اسلام تاکنون ادامه داشته و سفیانی نیز نماد ادامه‌دهنده این دشمنی است.
اقدامهای مهم سفیانی تطبیق آن با وقایع تاریخی:
بنابر آنچه در برخی روایت ها به آن اشاره شده است، سفیانی ابتدا بر منطقه شام حاکم می شود و رقیبان را از میان بر می دارد. سپس در راه عراق، درگیر جنگی در شمال سوریه (منطقه قرقیسیا) می شود که در آن نبرد، صد هزار نفر از ستمگران کشته می شوند. بعد از آن، سفیانی حمله خود به عراق را آغاز می کند و در کوفه و اطراف آن، دست به کشتار و غارت شیعیان می زند.او زمانی که با خبر می شود حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در مدینه است، برای مقابله با ایشان، سپاهی به مدینه می فرستد. هم زمان، حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از مدینه به سوی مکّه رهسپار می شود.
لشگر سفیانی که حضرت را در مدینه نمی یابند، دست به غارت شهر می زنند و سپس به سوی مکّه حرکت می کنند که در میان راه، در سرزمین بیداء گرفتار می شوند. [21]
در روایتی که تفسیر عیاشی آن را از امام محمد باقر (علیه السلام) نقل کرده، به کشته شدن سفیانی در سرزمین شام؛ به دست حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و پیروان ایشان اشاره شده است[22]
در روایات اسلامی، سفیانی به عنوان شخصیتی ستمگر معرفی شده که در آخرالزمان ظهور کرده و شیعیان را به قتل می‌رساند. این فرد از نوادگان ابوسفیان و از خاندان اموی است و هدف اصلی او مقابله با امام زمان (عج) است.
حقیقت یا افسانه بودن سفیانی:
بحث درباره سفیانی بسیار گسترده است و روایات متعددی در این باره وجود دارد. این روایات به ویژگی‌های سفیانی، محل ظهور، فعالیت‌ها و سرنوشت او اشاره می‌کنند. برخی از روایات، ظهور سفیانی را به خروج شخصی به نام شیصبانی (که به نظر می‌رسد منظور حکومت عباسیان باشد) مشروط کرده‌اند.
فعالیت‌ها و قلمرو سفیانی:
بر اساس روایات، سفیانی در منطقه شام و اطراف آن فعالیت خواهد کرد و به کشتار شیعیان خواهد پرداخت. قلمرو فعالیت او شامل کشورهای سوریه، عراق، مصر و برخی کشورهای دیگر می‌شود. در نهایت، سفیانی در مکانی به نام بیداء به زمین فرو خواهد رفت.
تفاوت در روایات درباره سفیانی:
روایات مختلف درباره سفیانی گاهی متناقض به نظر می‌رسند. برخی روایات، ظهور سفیانی را حتمی می‌دانند و برخی دیگر آن را به شرایط خاصی مشروط می‌کنند. همچنین، درباره زمان دقیق ظهور و جزئیات فعالیت‌های او اختلاف نظر وجود دارد. با این حال، اکثر روایات بر ستمگری و خونریزی سفیانی و هدف او از مقابله با امام زمان (عج) تاکید دارند.
نکته مهم: تطبیق روایات درباره سفیانی با وقایع تاریخی همیشه با چالش‌هایی همراه است و نمیتوان به طور قطعی گفت که فرد یا گروه خاصی همان سفیانی است.
تطبیق ویژگی‌های سفیانی با گروه تحریر الشام:
تطبیق ویژگی‌های سفیانی با گروه تحریر الشام موضوعی است که در سال‌های اخیر بسیار مورد بحث قرار گرفته است. این گروه با توجه به ایدئولوژی افراطی، اعمال خشونت‌آمیز علیه شیعیان و علویان، و ادعاهای خلافت اسلامی، برخی از ویژگی‌های ذکر شده در روایات درباره سفیانی را دارا می‌باشد.
با این حال، تطبیق دقیق و قطعی این دو بسیار پیچیده بوده و نیازمند بررسی‌های عمیق تاریخی، سیاسی و دینی است. همچنین، باید در نظر داشت که تطبیق یک گروه خاص با شخصیت‌های آخرالزمانی همواره با ابهاماتی همراه بوده و ممکن است تفسیرهای مختلفی از آن ارائه شود.
نتیجه:
با توجه به مطالب ذکر شده، سفیانی فردی است که در روایات از نوادگان ابو سفیان معرفی گردیده، او نهایت تلاش خود را برای مقابله با پیروان اهل بیت و حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به کار می‌گیرد. هدف او جلوگیری از بر پایی دولت کریمه مهدوی است و به همین دلیل، دست به کشتار پیروان آن حضرت می‌زند و به دنبال دستگیری ایشان است، اما سر انجام در بیداء، خداوند او را در زمین فرو می‌برد و جهان از فتنه او آسوده می‌گردد.آنچه می توان گفت این است که بین جریان اسلام اصیل (اسلام اهل بیت علیه السلام) و اسلام التقاطی (اسلام اموی) همواره در طول تاریخ جنگ بوده و خواهد بود.
در برهه ای منادی اسلام حقیقی اصیل؛ یعنی امام علی علیه السلام با پرچمدار اسلام التقاطی؛ یعنی معاویه در جنگ بود. زمانی امام مجتبی علیه السلام با معاویه و زمانی امام حسین علیه السلام با یزید اموی! و این تقابل ادامه خواهد داشت تا هنگامۀ ظهور، که برای آخرین بار این دو اسلام در برابر هم صف آرایی کنند و آن گاه در یک طرف میدان، سفیانی، نماینده امویان وطرف دیگر میدان مهدی آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم حضور خواهد داشت.
در آن کار زار که طبق روایات حدود ۹ ماه طول به خواهد انجامید، سفیانی رفته رفته از عراق و شامات عقب نشینی خواهد کرد و سرانجام در فلسطین به دست امام عصر علیه السلام به قتل خواهد رسید.
آری ، ماجرای اهل بیت علیهم السلام و امویان ماجرایی تاریخی است ؛ امام حسین علیه السلام در این باره می فرمایند: (نحن و بنو امیه اختصمنا فی الله تعالی قلنا صدق الله و قالو کذب فنحن خصمان یوم القیامه) ما و بنی امیه همواره در حال دشمنی هستیم درباره خدا، ما میگوییم خدا راست گفت، آنها می گویند دروغ گفت و این دشمنی تا قیامت ادامه دارد .
آنچه امروز در سوریه جریان دارد در راستای همین جنگ تاریخی ، قابل تحلیل است. در اینجا نیز دو جریان اسلام التقاطی (اموی) با اسلام حقیقی و ناب (ولایت اهل بیت) حضور دارند.
بنابراین اگر چه نمی توان گفت تکفیری های امروز همان سفیانی علائم ظهور هستند، ولی می توان گفت که از همان قبیله و قماش اند و در همان دستگاه تاریخی قابل تحلیل می باشند. به عبارت دیگر سلفی های تکفیری از جمله داعش که حسابشان از عموم اهل سنت جداست، نمایندۀ سفیانی آینده و مروانیان و امویان گذشته، در عصر حاضرند
پی‌نوشت‌ها:
1.کافی، ج8، ص310، ح483؛ ارشاد، ج2، ص375.2.غیبت، نعمانی، ص299، باب18، ح1.
3.کمال الدین و تمام النعمة، ج2، ص679، باب25، ح11، دمشق، حمص و قنسرین سه منطقه از کشور سوریه می باشند.
4. نعمانی، الغیبۀ، ص 256.
5. نعمانی، الغیبۀ، ص 256.
6.بحار الأنوار - العلامة المجلسی - ج ٥٢ - الصفحة ٢٣٧
7.غیبت، نعمانی، ص301، باب18، ح4.
8.مالی، ص679، مجلس37، ح21.
9.قرب الإسناد، ص164.
10.شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۶۷۸، ح۵؛ ص۶۸۰، ح۱۴ و ۱۵.
11.شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۶۷۸، ح۵.
12.حمیری، قرب الإسناد، ص۳۷۴، ح۱۳۲۹.
13.نعمانی، الغیبة، [۱۳۹۷ق]، ص۳۰۲.
14.نعمانی، الغیبه، [۱۳۹۷ق]، ص۳۶۹.
15خرائج و الجرایح، ج3، ص1150. اشاره به هند، مادر معاویه دارد که در جنگ أحد بر جنازه حمزه، عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) دست یافت و جگر او را به دندان گرفت.
16.راوندی، الخرائج والجرائح، ج ۳، ص ۱۱۵۰ و شیخ حرعاملی، اثبات الهداة، ج ۳، ص ۷۲۱
17.بازشناسی علائم حتمی ظهور به نقل از سید ابن طاووس، التشریف بالمنن، ص ۲۹۶، ب
18.بازشناسی علائم حتمی ظهور به نقل از شیخ طبرسی، اعلام الوری، ج ۲، ص ۲۸۲ و شیخ حرعاملی، اثبات الهداة، ج ۳، ص ۷۲۱
19.دلائلالإمامة، ص248.
20.معانی الاخبار، ص 346، ح1.
21.غیبت، نعمانی، ص279، باب14، ح67.
22.تفسیر عیاشی، ج1، ص64، ح117.
منابع:
http://www.dte.ir/portal/home/?news/2669/84978/22592/https://akharozzaman.blog.ir/1393/11/16/sofyani1
https://eitaa.com/pouyesh_mahdaviat/6494_287
https://eitaa.com/syasatmahdaviyat/?q=%2523
https://www.porseman.com/article//156120
https://www.mashreghnews.ir/news/622969
https://www.porseman.com/article//156119
https://www.porseman.com/article/161949
https://www.tabnak.ir/fa/news/1277009
https://eitaa.com/gateiazbehesht/16520
http://mahdi313.com/fa/contents/107
http://shiaonlinelibrary.com/
https://fa.wikipedia.org/wiki
https://velaseddighah.com
