نقش و نگار خاطره

 

12گنجينه ارزشمند آستان قدس رضوي
 

آستان قدس رضوي ،مجموعه اي کامل از موزه ها و گنجينه ها را در کنار حرم مطهر ثامن الحجج ساخته و به مرور زمان گسترش داده است . اين مجموعه امروزه به مرکزي منحصر به فرد براي بازديد و مطالعات تاريخي براي فرهنگ شناسان تبديل شده. 12موزه اين مجموعه که نام «گنجينه »براي آنها انتخاب شده، در ايران و جهان کم نظيراست.
طبقه اول موزه قرآن که در ضلع جنوب شرقي حرم مطهر واقع است ،سال هاست که به گنجينه هداياي مقام معظم رهبري تبديل شده است. اين گنجينه شامل هدايايي است که از سوي آيت الله خامنه اي در زمان رياست جمهوري و رهبري ايشان، در طول سال هاي 73تا 84،به موزه آستان قدس رضوي اهدا شده که از ميان آنها مي توان به تابلوهاي خوشنويسي و تذهيب ،نقاشي، معرق چوب و سوزن دوزي اشاره کرد. اين هدايا از سوي شخصيت هاي ملي و خارجي به مقام معظم رهبري تقديم شده اند . عاج فيل مزين به نقوش کنده کاري شده تقديمي رئيس مجلس بحرين و ماکت کعبه معظمه و مسجد الحرام تقديمي امير عبدالله -وليعهد عربستان سعودي -به مناسبت کنفرانس سران کشورهاي اسلامي سال 76در تهران، دو قطعه نفيس از آثار موجود در اين موزه هستند.
در ميان 12گنجينه آستان شايد يکي از مشهورترين آنها موزه فرش باشد. بيشتر فرش ها، قاليچه ها،انواع سوزن دوزي هاي گلابتون، قلاب دوزي و معرق دوزي ها، يادگار هايي از دوره صفويه اند که در زمان هاي متفاوت وقف يا اهدا شده اند. «شاه عباس »و «شاه طهماسب »صفوي از قديمي ترين واقفان اين فرش ها هستند که پس از رسمي شدن مذهب شيعه در ايران، ارادت خود را به ائمه اين گونه اعلام کرده اند. در ساختمان دو طبقه اين موزه،60تخته فرش و قاليچه که در بخش هاي مختلف ايران بافته شده ،در معرض بازديد زائران قرار داده شده است.
عناوين موزه ها هر زائري را تشويق به بازديد مي کند؛ موزه هاي ظروف، ملک، مردم شناسي ،صدف و حلزون ،تاريخ مشهد، سلاح و نجوم ،بخش هايي ازمجموعه موزه هاي آستان قدس رضوي هستند که هر کدام اشيايي گرانبها را در خود جاي داده اند؛ آثاري چنان ارزشمند که بعضي از آنها تنها در زمان هاي خاص و بنا به مناسبت هاي خاصي به نمايش در مي آيند . موزه سکه هاي آستان قدس چند وقتي است که براي اولين بار سکه هاي نقره ضرب شده در زمان ولايتعهدي امام رضا(ع)را به نمايش گذاشته است. علاوه بر سکه ،مجموعه مدال هاي جهان پهلوان تختي، «جبار فعلي»(قهرماني بوکس )و «امير توکليان »(عضو تيم ملي کشتي )و تعدادي از ورزشکاران ديگر هم در اين موزه نگهداري مي شود.
موزه تمبر، اسکناس و مسکوکات آستان قدس رضوي، يکي از برترين موزه هاي تخصصي تمبر در کشور محسوب مي شود . تقريباً همه اين گنجينه گرانبها ،اهدايي افرادي است که به اين شکل خواسته اند ارادت خود را به امام رضا(ع)نشان دهند. 350هزار قطعه تمبر، ده هزار برگ اسکناس و شش هزار سکه در اين موزه براي نمايش وجود دارد. اين موزه کتابخانه اي تخصصي هم دارد که ده هامنبع فارسي و خارجي را براي استفاده محققان جمع آوري کرده است. در وصف اين گنجينه هاي ارزشمند همين بس که آيت الله سبحاني در ديار خود از آنها گفته: «کتابخانه مرکزي آستان قدس رضوي، ابروي جهان اسلام است». زيارت حرم مطهر ثامن الحجج (ع)با حضور در مجموعه گنجينه هاي آستان قدس، خاطره اي فراموش نشدني خواهد شد.

* بزرگ ترين پرده درويشي (تعزيه خواني)
 

اين تابلو را تکنيک رنگ و روغن روي پارچه ابريشمي کشيده شده است. بخش بزرگ تر تابلو که در سمت راست قرار دارد روايتگر گوشه هايي از حماسه کربلاست. اين اثر به لحاظ کيفيت، دقت و ظرافت در نقاشي آن در بين پرده هاي درويشي مشابه، منحصر به فرد است. اطراف آن مزين به بند اول ترکيب بند معروف محتشم کاشاني است که با خط نستعليق روي زمينه سياه نوشته شده است. نام خالق اثر و تاريخ تابلو مشخص نيست ولي با توجه به عناصر نقاشي سبک قاجاري، به احتمال قريب به يقين مربوط به اوايل دوره قاجاريه است.

*کتيبه هاي طلا به خط عليرضا عباسي
 

اين مجموعه کتيبه طلا در دوره صفويه و توسط شاه عباس صفوي وقف بارگاه مطهر امام رضا(ع)شد تا روي صندوق چوبي قبر مطهر نصب شود. خوشنويس آن، استاد عليرضا عباسي است . روي کتيبه اين شعر نوشته شده:

 

* سر بجاي پا درون روضه ات عمداً نهم
زآنکه مي ترسم که بر بال ملائک پانهم

 

* ماکت کعبه معظم و مسجد الحرام
 

ماکت نفيس کعبه معظم و مسجد الحرام که در سال 1376به مناسبت کنفرانس سران کشورهاي اسلامي در تهران، توسط امير عبدالله، وليعهد عربستان سعودي به مقام معظم رهبري اهدا شده است

 

 

* اولين تمبر پستي ايران
 

اولين سري تمبر ايران در سال 1247شمسي، در زمان ناصر الدين شاه قاجار در شهر پاريس و در چاپخانه «بارو»چاپ شد. اما به دلايل نامعلومي در ايران مورد استفاده پستي قرار نگرفت . سري دوم تمبرهاي ايران در داخل کشور با استفاده از کليشه هاي قبلي چاپ و به تمبر «باقري»معروف شدند و به مصرف پستي رسيدند

* سکه ولايتعهدي امام رضا(ع)
 

از منحصر به فردترين آثار موجود در موزه آستان قدس رضوي دو عدد سکه نقره مربوط به ولايتعهدي امام رضا(ع)است پس از اينکه آن حضرت در رمضان سال 201هجري قمري مجبور به پذيرش ولايتعهدي شد به دستور مأمون اين سکه ها در سال 202هجري قمري در سمرقند و در سال 203هجري قمري در اصفهان ضرب شد

* ريزبافت ترين فرش جهان
 

اين تابلو فرش که «معراج رسول اکرم (ص)»نام دارد در ابعاد 18در24سانتي متر ،رج شمار 375و وزن 42/5گرم ،با 720رنگ طبيعي بافته شده است. جنس تار و پود و پرز اين اثر نفيس ابريشم است. طراح اين تابلو فرش، استاد مطيع و بافنده آن آقاي حسن نظامي دوست بوده اند که در سال 1384توسط آقاي محمد علي فلسفين به موزه آستان قدس رضوي اهدا شد. بافت اين اثر چهار سال طول کشيد. اين تابلو از طرف سازمان جهاني يونسکو به عنوان ريز بافت ترين تابلو فرش جهان ثبت شده است

* پنجره فولاد
 

پنجره فولادي زرکوب با ابعاد 126در100که در تاريخ 817هجري قمري توسط شاهرخ تيموري به حرم امام رضا(ع)هديه شد . روي کتيبه بالاي دولت آن به خط زيباي نسخ برجسته نوشته شده :«امر بعماره هذه البنجره من خاص اله السلطان الاعظم مالک رقاب الامم معز الدنيا و الدين شاهرخ بهادر خلدا ..ملکه

* پرده کعبه
 

پرده کعبه به روش فتيله دوزي با مفتول نقره و طلا و الياف ابريشم دوخته شده است.اين پرده که برقع ناميده مي شود از پارچه مخمل سياه تهيه و آيات قرآن به خط نسخ جلي و به صورت برجسته بر روي آن نگاشته شده است. اين پرده در بهمن سال 1375توسط مقامات عربستان سعودي به مقام معظم رهبري تقديم و توسط معظم له به موزه اهدا شد

 

منبع:نشريه ضميمه آيه آبان ماه 88