هشدارها و توصيه‌هاي مهندس علي گوراني، کارشناس مسوول پرتوها و امواج الکترومغناطيس
آقاي مهندس! يک راه تشخيص و درمان متداول امروز، استفاده از تشعشعات و امواج الکترومغناطيسي است. آيا اين امواج و تشعشعات براي انسان مضر نيست؟
همان‌طور که اشاره کرديد، يکي از استفاده‌هاي گسترده ما از امواج و تشعشعات يونيزان و غيريونيزان در حوزه پزشکي است و باز همان طور که گفتيد اين پديده‌ها مي‌تواند آثار نامطلوبي روي انسان داشته باشد اما نکته‌اي که در اين ميان حايز اهميت است اين است که بدانيم فوايد استفاده از اين پديده‌ها در تشخيص‌هاي پزشکي بيشتر است يا مضرات آن. اين‌طور نيست که متخصصان از آثار نامطلوب امواج و تشعشعات به بدن انسان بي‌اطلاع باشند ولي آنها ميان بد و بدتر، بد را انتخاب مي‌کنند.
ولي اکثر مردم از آثار نامطلوب مثلا تشعشعات راديوگرافي اطلاع ندارند.
بله، همين‌طور است. به طور کلي مشکلي که در کل دنيا و به صورت حادتر در کشور ما وجود دارد همين عدم اطلاع از مضرات و عوارض تشعشعات است. مشکل ما اين است که اصول حفاظت در اين رابطه به درستي مورد توجه قرار نمي‌گيرد و اين مساله مي‌تواند در آينده خطرآفرين باشد.
پس با اين حساب، کارشناسان و متخصصاني که در اين مراکز فعاليت مي‌کنند در معرض خطر بيشتري قرار دارند؟
نکته همين‌جاست. پرتوکاران و متصديان اين تجهيزات در اين مورد توجيه شده‌اند و اصول حفاظتي را به طور مطلوب رعايت مي‌کنند. اگر به آمارها و بررسي‌هاي انجام شده در اين‌باره در کشور رجوع کنيم، خواهيم ديد که عوارض چندان شديدي در مورد پرتوکاران وجود نداشته اما در مقابل، تاثيرات منفي اين تشعشعات در بيماران و همراهان آنها به حدي زياد بوده که فقط در يک سيستم نامنظم، احتمال مشاهده چنين وضعيتي وجود دارد.
چرا؟
دلايل مختلفي مي‌تواند در اين موضوع دخيل باشد ولي 2 دليل پيش از ساير موارد در اين خصوص خود را نشان مي‌دهد؛ يکي عدم توجه به وضعيت پرتوگيري بيماران و ديگر اطلاع‌رساني ناکافي در اين‌باره به بيماران و خانواده‌هاي آنها. بيشتر مردم اطلاع ندارند که يک عکسبرداري ساده از دندان هم مي‌تواند عوارضي را براي آنها به وجود آورد و در عين حال نمي‌دانند که به راحتي مي‌توانند آمار زيانبار اين کار را به حداقل برسانند.
مقصود در اين موضوع چه کسي است؟
نوع نگاه به موضوع. حقيقت اين است که ما در بحث پيشگيري در کاربردهاي پزشکي خوب کار نکرده‌ايم. يعني همواره توجه عمده ما به مسايل درماني بوده است تا پيشگيري. متخصصان در مورد بحث‌هاي مربوط به درمان فوق‌العاده با دقت برخورد مي‌کنند اما گويا بحث پيشگيري را کمتر مورد توجه قرار داده‌اند. براي يک کارديوگراف يا آنژيوگراف همواره اين موضوع مورد اهميت است که بتواند کار پزشکي خود را با کيفيت مطلوب انجام دهد و در مقابل به بحث بهينه کردن ميزان پرتوگيري آنچنان توجه ندارد. اين موضوع فقط درباره تشعشعات مطرح نيست و در واقع نگاه ما به حوزه پزشکي به اين صورت شکل گرفته است.
موارد شايع اين بي‌اطلاعي مردم کدام‌ها هستند؟
موارد اين موضوع بسيار زياد است. به عنوان نمونه ما هيچگاه به مردم اطلاع‌رساني نکرده‌ايم که هنگام عکسبرداري ساده از دندان بايد تيروييد آنها با حفاظ سربي پوشيده شود و آنها از اين موضوع اطلاع ندارند که عدم رعايت اين موضوع توسط مراکز درماني حتي مي‌تواند اين مراکز را به تعطيلي بکشاند. مادراني که فرزندان کوچک خود را براي راديوگرافي مي‌برند، اگر بدانند که راديولوژيست حق ندارد از آنها بخواهد که کودک خود را مقابل دستگاه نگه دارند، وضعيت ما از اين مطلوب‌تر خواهد بود. حتي آنها اين موضوع را نيز نمي‌دانند که اگر قرار است کودک خود را مقابل دستگاه راديوگرافي نگه دارند، بايد از دستکش، روپوش و حفاظ مخصوص استفاده کنند. اين آگاهي‌هايي است که بايد به تدريج به مردم منتقل شود.
اصول کلي‌اي هم در اين رابطه وجود دارد؟
بله، ما بايد به اين سمت حرکت کنيم که مردم بدانند تا حد امکان نبايد وارد مراکزي از اين دست (مثل مراکز پزشکي هسته‌اي) شوند. اگر براي تشخيص يا درمان مجبور به مراجعه به اين مراکز شدند بايد توجه داشته باشند که حداقل ماندگاري را در اين مراکز داشته و سعي کنند در دورترين نقطه از منابع تشعشعات قرار بگيرند.
يعني اين توصيه‌ها توصيه‌هاي کلاسيک و استاندارد است؟
بله، اصول محافظت و مقاومت در برابر تشعشع يک‌سري اصول استاندارد هستند که جامعه جهاني آن را به نام «آلارا» مي‌شناسد که در آن 3 مولفه اصلي فاصله، زمان و حفاظ مطرح شده است. اين اصول بيان مي‌کند که افراد تا حد امکان نبايد از اين نوع تجهيزات استفاده کنند (استفاده بهينه) و اگر قرار است که به دلايل مختلف اين منابع را مورد استفاده قرار دهند بايد فاصله مناسب خود را از آن حفظ کرده و حفاظ‌هاي مطلوب را نيز در برابر آن به کار گيرند. علاوه بر اين، اطلاع از جايگاه‌هاي حقوقي استفاده از اين ابزار نيز مي‌تواند نقش بسزايي در کاهش آسيب‌هاي ناشي از اين تشعشعات براي مردم داشته باشد. چون مردم اطلاع خواهند داشت چه انتظاري مي‌توانند از اين مراکز داشته باشند.
منبع: www.salamat.com
/ج
