خنده بر لب داشت اما چشمانش اشک‌آلود بود و پسرک زيباي خود را مي‌بوسيد. بيشترين غم او اين بود که آيا بچه‌ام خوب مي‌شود؟ درماني دارد؟ جواني در حال صحبت با آن مادر بود. شنيدم که مي‌گفت: «من هم سرطان خون داشتم. در همين بيمارستان شيمي‌درماني شدم. حالا صاحب زن و فرزندم. نگران نباش الان خانم دکتر برايت توضيح مي‌دهد. اميدت به خدا باشد.» ما هم به همراه آن مادر نگران نزد خانم دکتر موسوي رفتيم و آبي روي آتش دلمان ريختيم و اميدوار به درمان اين همه کودک مبتلا به سرطان خون شديم. راستي، شما مي‌دانستيد که سرطان خون، شايع‌ترين نوع سرطان در کودکان است؟
خانم دکتر، چرا يک کودک سرطان خون مي‌گيرد؟
علت اصلي شناخته شده نيست. به هر حال وجود بعضي عوامل ممکن است احتمال بروز را افزايش دهد. به طور مثال، رابطه عفونت‌ها و سرطان نزديک است ولي اينکه هر اپيدمي عفوني يا ويروسي به طور قطع عاملي براي بروز سرطان باشد، ثابت نشده است. نقص ايمني بدن که مادرزادي يا اکتسابي باشد مانند ايدز، احتمال بروز را افزايش مي‌دهد. بعضي وقت‌ها موارد ژنتيکي هم دخيل است. مصرف بعضي داروها نيز احتمال ابتلا به سرطان را افزايش مي‌دهد.
وقتي با اين خانم که کودکش سرطان خون دارد صحبت مي‌کرديم، مي‌گفت بچه‌ام از وقتي به دنيا آمد، ضعيف بود. شير خودم را نخورد. وضع مالي خوبي نداشتيم. آيا به علت اينها خطر بيماري‌اش افزايش پيدا کرده است؟
به هيچ وجه ربطي ندارد. شيوع اين سرطان در دنيا نشان داده که به فقير و غني يا نوع تغذيه مرتبط نيست. چون بعضي بيماري‌ها هستند که در بعضي مناطق سوءتغذيه‌اي يا فقيرنشين بيشترند اما سرطان خون اين‌طور نيست و نبايد دنبال مقصر بگرديد. تغييرات سرطاني شدن ربطي به اين موضوعات ندارد.
چه تغييراتي؟
سلول‌هاي موجود در مغز استخوان در حال تغيير و رشد‌کردن هستند تا رسيده و کامل شده و وارد گردش خون شوند. گاهي در بعضي مراحل رشد، بعضي تغييرات ايجاد مي‌شود که آنها را از مسير اصلي خارج کرده و به سوي تکثير غيرقابل کنترل مي‌کشاند و همان‌طور نارس وارد جريان خون مي‌شوند. حال بسته به اينکه کدام يک از انواع سلول‌ها درگير شده باشند، علامت‌هايي در بچه ظاهر مي‌شود و ما در آزمايش خون تغييراتي را در يک و يا هر سه رده خوني مي‌بينيم و مشکوک مي‌شويم. گاهي فقط گلبول‌هاي سفيد يا حتي کاهش پلاکت‌ها را داريم که اين حالت به خون‌ريزي منجر مي‌شود. براي اينکه به تشخيص قطعي سرطان خون برسيم بايد حتما با سوزني مخصوص نمونه‌گيري کنيم. از پشت استخوان لگن و تحت بي‌حسي نمونه کوچکي از مغز استخوان را برمي‌داريم و از تشخيص مطمئن مي‌شويم.
آيا علامتي وجود دارد که والدين متوجه آن بشوند؟
بستگي به نوع مشکل دارد. شايد رنگ پريدگي به علت کم‌خوني، وجود خون‌مردگي‌هاي سر سوزني که حالت لکه‌هايي در پوست بدن دارد. اغلب والدين متوجه نمي‌شوند چون خيلي ظريف‌اند. خلاصه اينکه بيشتر اوقات روند پيشرفت به قدري سريع است که بچه بدحالي با علايم شديد به دست ما مي‌رسد که بايد به سرعت درمان را شروع کنيم.
درمان قطعي دارد؟
خوشبختانه اين اولين سرطان پيشرفته‌اي است که برايش درمان قطعي داريم. بيش از 80 درصد کودکان درمان قطعي مي‌شوند ولي اگر به موقع درمان نشود، بچه از بين مي‌رود.
درمان شيمي‌درماني است؟
بله، راه اصلي درمان همين است. بعضي اوقات در مراحلي نياز به راديوتراپي نيز وجود دارد.
کودک با شيمي‌درماني موهايش مي‌ريزد؟
بله، به طور معمول در همه بچه‌ها موهاي سر، ابرو و مژ‌ه‌ها مي‌ريزد ولي نگران اين مساله نباشيد. ما اطمينان مي‌دهيم که اين موضوع موقتي است و پس از قطع شيمي‌درماني دوباره موها مانند روز اول درمي‌آيد، با همان حجم و پرپشتي که بود.
روند درمان چگونه است؟
ابتدا بستري مي‌شوند و بسته به نوع سرطان و جواب‌دهي به درمان طي چند هفته تحت شيمي‌درماني قرار مي‌گيرند و در اينجا موهايشان مي‌ريزد. بعد از چند هفته درمان خوراکي شروع مي‌شود و موها شروع به درآمدن مي‌کند.
امکان عود هست؟
بله اما خيلي زياد نيست. اگر بيماري دوباره برگشته باشد، از پيوند مغز استخوان کمک مي‌گيريم. يعني بلافاصله درمان را دوباره شروع کرده و اگر پاسخ به درمان مشاهده کرديم، مي‌توانيم مغز استخوان خواهر يا برادر شخص را طي بررسي‌هاي لازم به او پيوند کنيم.
تا کي بايد نگران عود باشيم؟
از تاريخي که درمان را قطع کرديم تا دو يا حداکثر سه سال بعد بايد بررسي کنيد. اگر عود نکرد، ديگر نمي‌خواهد نگران باشيد و او به طور کامل خوب شده است ولي بايد تا پنج سال که احتمال عود تقريبا غيرممکن است، تحت نظر باشيد.
منظورتان از قطع درمان مدت چند هفته است يا بعد از قطع داروهاي خوراکي؟
اشاره خوبي کرديد. درمان خوراکي داروها مي‌تواند طولاني باشد و حتي دو سه سال طول بکشد. منظورم پس از قطع کامل درمان است. البته ما همه اين توضيحات را در معاينه و چکاپ به والدين مي‌دهيم.
احتمال از دست دادن قدرت باروري در اين بچه‌ها وجود دارد؟
خير، مانند من و شما مي‌توانند به بزرگسالي برسند و اين قصه کودکي را به خاطره تبديل کنند. البته بعضي داروهاي شيمي‌درماني پسربچه‌ها را نابارور مي‌کند که در درمان سرطان خون استفاده نمي‌شوند.
پي نوشت ها :
*فوق تخصص هماتولوژي اطفال
منبع:www.salamat.com
/ع
