ديابت سالمندان در گفتگو با دکتر منوچهر جزايري
با گذشت زمان اگرچه باتجربه‌تر و پخته‌تر مي‌شويم اما همين پا به سن گذاشتن خطراتي را نيز براي سلامت‌مان در پي دارد. يکي از اين خطرات که در دوران سالمندي افزايش چشم‌گيري پيدا مي‌کند، بيماري ديابت است، به‌طوري که شيوع ديابت در افراد سالمند تا حدود هشت درصد گزارش شده است.
ديابت در دوران سالمندي چه تفاوت‌هايي با ديابت دوران جواني دارد؟
همان‌طور که مي‌دانيد در سنين سالمندي بروز ديابت افزايش مي‌يابد، به طوري که در اين سنين شيوع ديابت سه برابر پيش از سنين جواني است. نشانه‌هاي بيماري ديابت در سالمندان کمتر از افراد کم سال مشهود است. سالمندان معمولا دچار تشنگي شديد يا افزايش و تکرر ادرار نمي‌شوند اما ممکن است بي‌حال و مريض احوال باشند و يا به‌رغم اشتهاي طبيعي، وزنشان به تدريج کم شود. از اين رو انجام آزمايش خون براي بررسي وجود قند خون بالا در افراد کهنسال ضروري است و بايد به‌عنوان جزيي از معاينه معمول آنها به شمار آيد زيرا در اين افراد ممکن است ماه‌ها يا سال‌ها پس از آسيب بافتي ناشي از افزايش قند خون ديابت تشخيص داده شود. اين نکته را نيز اضافه کنم که معيارهاي آزمايشگاهي تشخيص ديابت در سالمندان همچون ديگر گروه‌هاي سني است ولي آنچه اهميت دارد توجه به احتمال وجود ديابت با علامت‌هاي باليني بسيار خفيف و غيراختصاصي و انجام بررسي‌هاي آزمايشگاهي لازم براي کشف آن است.
غلظت قند خون فرد سالمند ديابتي چگونه بايد باشد؟
در هر فرد مبتلا به ديابت، قند خون بايد در محدوده طبيعي يعني 70 تا 110 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر باشد ولي افرادي که قند خون طبيعي دارند پيش از افرادي که قند خون آنها بالاتر از محدوده طبيعي است در معرض افت قند خون هستند. افراد جوان در مقايسه با سالمندان، معمولا حملات ناشي از افت قند خون را سريع‌تر شناسايي و درمان مي‌کنند. به دنبال افت قند خون تغييراتي در جريان خون مغز روي مي‌دهد که ممکن است سرخرگ‌هاي سفت شده سالمندان بتوانند اين تغييرات را به راحتي بپذيرند. سالمندان ديابتي که تنها زندگي مي‌کنند، ممکن است بر اثر افت قند خون زمين بخورند يا بي‌هوش شوند. پايين افتادن قند خون موجب لرزيدن شخص و در نتيجه پايين آمدن دماي بدن نيز مي‌شود. در افراد سالمند ممکن است به دلايل مختلف، بدون پايين آمدن قند خون نيز دماي بدن پايين بيايد.
نشانه‌هاي آغاز حمله افت قند خون در سالمندان چيست؟
اغتشاش شعور يا فراموشي، رنگ پريدگي، تعريق، تحريک‌پذيري و کندي چشم‌گير در ارايه واکنش، از افت قند خون حکايت دارد. در صورت مشاهده اين علامت‌ها بايد به سرعت قند خون اندازه‌گيري شود. اگر نمي‌توانيد قند خون را اندازه بگيريد، اندکي قند به بيمار بخورانيد و آثار آن را مشاهده کنيد. انجام حرکات و فعاليت‌هايي که فرد به آنها عادت ندارد، مي‌تواند به پايين افتادن قند خون کمک کند. به طور مثال در هواي آفتابي که معمولا سالمندان علاقه به انجام کارهاي باغباني دارند، ممکن است چنين حالتي روي دهد. توجه داشته باشيد که در هواي سرد، خطر مضاعف افت قندخون و دماي بدن وجود دارد لذا در صورت امکان، اين‌گونه مواقع نزد بستگان خود بمانيد تا هوا بهتر شود. فرد سالمند ممکن است خوردن يک وعده غذا را فراموش کند. از اين رو بهتر است اوضاع را تحت نظر داشته باشيد.
بالا رفتن غيرعادي قند خون يا به عبارتي کنترل نبودن آن در سالمندان چه علايمي دارد؟
بالا بودن غلظت قند خون سبب بيماري و بروز مشکلات ذهني مي‌شود ولي عده‌اي از سالمندان سطوح فوق‌العاده بالاي قند خون را بدون داشتن شکايت چنداني به خوبي تحمل مي‌کنند. علامت‌هاي بالا رفتن قند خون شامل تکرر ادرار يا بي‌اختياري در دفع ادرار و تشنگي است. سالمندان به سهولت دچار کم آبي مي‌شوند زيرا ممکن است نتوانند مايعات کافي بنوشند تا ادرار زياد دفع شده را جبران کنند و به همين دليل به دنبال بالا رفتن قند خون، خستگي، خواب‌آلودگي، گيجي و آشفتگي در آنها پديد مي‌آيد. يک عفونت ويروسي جزيي ممکن است سبب افزايش بيشتر در قند خون شود لذا اندازه‌گيري مرتب قند خون و اقدام لازم در صورت بالا بودن آن بسيار مهم است. فرد سالمندي که تحت درمان با قرص‌هاي خوراکي پايين آورنده قند خون يا انسولين قرار دارد، در صورت بروز مکرر هر يک از علامت‌هاي افت، ازدياد و يا نوسان بيش از اندازه قند خون بايد به پزشک مراجعه کند.
براي سالمندان ديابتي قرص توصيه مي‌کنيد يا انسولين؟
80 تا 90 درصد افرادي که پس از 60 سالگي ديابت آنها تشخيص داده مي‌شود بدون مصرف انسولين با موفقيت قابل درمان هستند اما بايد توجه داشت در مواقعي که واقعا نياز به تزريق انسولين وجود دارد نبايد پزشک را تحت فشار قرار داد. در صورتي که نگران فراموش کردن مصرف مرتب داروي خود هستيد، قرص‌هاي لازم روزانه يا هفتگي را در ظرف خاصي که در دسترس بوده و در موارد نياز به آساني بتوان قرص را از آن خارج ساخت، قرار دهيد. توجه کنيد که هر چه سن بالاتر باشد، احتمالا داروي بيشتري بايد مصرف شود که اين داروها ممکن است با هم تداخل نيز داشته باشند. از اين رو بهتر است داروهاي خود را به پزشکتان نشان دهيد.
سالمندان انسوليني چه نکاتي را بايد رعايت کنند تا قند خونشان بهتر کنترل شود؟
بسياري از سالمندان خودشان آمپول‌هاي انسولين را تزريق و مقدار انسولين مورد نياز را تعيين مي‌کنند. با اين همه برخي سالمندان داراي مشکلات بينايي، کند بودن حرکات و قوه درک هستند. اگر کشيدن انسولين به درون سرنگ يا تزريق آن براي فرد سالمند مشکل باشد، بايد ساده‌ترين رژيم موثر انسولين براي وي تجويز شود. خشک بودن مفاصل، محل‌هاي تزريق انسولين را در افراد سالمند محدود مي‌کند. اگر سالمند ديابتي قادر به کشيدن انسولين به داخل سرنگ و تزريق آن باشد تنها مراقبت از دريافت انسولين مورد نياز روزانه کافي است. اگر سالمند به تنهايي قادر به تزريق انسولين نيست، مقدار مورد نياز روزانه يا هفتگي بايد توسط پرستار يا فردي که از وي مراقبت مي‌کند داخل سرنگ کشيده شود و به صورت آماده در يخچال نگهداري شود البته توجه داشته باشيد در صورتي که لازم است تزريق انسولين NPH و کريستال در يک نوبت به صورت مخلوط انجام شود، مخلوط اين دو را حداکثر تا 15 دقيقه قبل از تزريق مي‌توان داخل سرنگ کشيد و نگهداري کرد.
اگر مقدار قند خون با يک بار تزريق در روز کنترل نشد و لازم بود تزريق را دوباره انجام دهيم، چه توصيه‌اي داريد؟
در اين حالت بايد سرنگ مربوط به هر نوبت مشخص باشد تا در زمان مناسب توسط بيمار تزريق شود. اين کار همچنين به ما کمک خواهد کرد که از روي خالي شدن سرنگ مطمئن شويم که تزريق مربوطه انجام شده و بيمار آن را فراموش نکرده است.
منبع: http://www.salamat.com
/ج
