استفتائات رسانه‌اي

مطبوعات (رسانه‌هاي مكتوب)
 

در جهان كنوني، مطبوعات، نقش مهم و اساسي در تنوير و هدايت افكار و رشد و تعالي فرهنگي جامعه دارند. با توجه به سطح وسيع مخاطبين، در جوامعي كه افكار و انديشه‌هاي مختلف به واسطه پيشرفت‌هاي تكنولوژيك بر بال امواج، به سرعت در سراسر جهان گسترش مي‌يابد و وسايل ارتباطي و رسانه هاي بي شماري در اختيار انسان قرار گرفته است، بنابراين تشخيص انديشه‌هاي پاك از پليد و سره از ناسره و آگاه سازي جوامع- به ويژه جوانان- ضرورت خويش را بيش از پيش، آشكار مي‌سازد.
مطبوعات به عنوان رسانه آموزشي- تربيتي مي‌توانند با خط ‌دهي صحيح و تربيت نيك، آحاد جامعه را به قله سعادت و هدايت رسانده و بر عكس با تربيت ناصحيح و گمراه‌كننده، آنان را به حضيضي ذلّت بكشانند و به سوي نابودي سوق دهند.
حضرت امام خميني(ره) درباره ي اين رسانه مكتوب چنين فرموده است:
«... مطبوعات بايد يك مدرسه سيّار باشند تا مردم را از همه ي مسائل روزگار آگاه نمايند و به صورتي شايسته از انحرافات جلوگيري كنند و اگر كسي انحرافي ديد، با آرامش در رفع آن بكوشند. به طور كلي مطبوعات بايد يك بنگاه هدايت باشند؛ يعني به صورتي كه اگر دست مردم بيفتد، مردم هدايت شوند».(1)
و در خصوص اينكه مطبوعات و نشريات عامل رشد و صلاح كشور است، فرموده است:
«نقش نشريات در هر كشوري از همه چيزها بالاتر است. روزنامه‌ها و مجلات مي‌توانند كه يك كشوري را رشد بدهند به راهي كه صلاح كشور است و مي‌توانند بعكس عمل كنند».(2)
و درباره ي جايگاه خطير مطبوعات در هدايت و ضلالت جامعه، فرموده است:
«... اگر خداي نخواسته قلم‌هاي شما بلغزد و از تعهدي كه براي خداي تبارك و تعالي بايد داشته باشد، غفلت بكنيد، اينجور نيست كه تنها به شما و دوستان و هم مذهب و هم دين شما ضرر بزند، به همه ضرر مي زند، پس يك ضرر كوچك نيست. شما روزنامه كثيرالانتشاري در دستتان است، بايد توجه كنيد كه مسئوليت بسيار خطيري پيش مردم و ملت‌هاي جهان داريد كه اگر ارشاد كنيد مردم را، بالاتر از اطاعت‌هايي است كه در گوشه خانه و يا يك مجلس كه چند هزار نفر هستند، مي‌باشد. قلم شما اگر ارشادي باشد، ملت را به راه راست هدايت مي‌كند و مي‌تواند مردم را از انحراف نجات دهد...».(3)
«... از مسائلي كه در مطبوعات لازم است، اين است كه مقداري از اوراق خودشان را صرف اين كنند كه «جمهوري اسلامي» چه كرده است».(4)
و در مورد اينكه رسانه هاي ملي بايد در مسير انقلاب حركت كنند، فرموده است:
«ملت روزنامه‌اي را مي‌خواهد كه مطابق آراء خودش، ملت، مطابق خواسته هاي ملت رفتار كند».(5)

انتخاب تيتر روزنامه‏
 

در خصوص دقت در انتخاب تيتر روزنامه ها، حضرت امام راحل چنين فرموده است:
«مطبوعات موظفند از تيترهايي كه موجب تحريك يا تضعيف مردم مي‌شود و يا مخالف واقع است، خودداري كنند و خود را با مسير انقلاب تطبيق دهند و نيز از درج مقالاتي كه مضر به انقلاب و موجب تفرقه مي‌شود خودداري كنند كه اين خود توطئه محسوب مي‌شود...».(6)

پرهيز از شايعه پراكني
 

امام خميني(ره) در مورد پرهيز از شايعه‌پراكني توسط جرايد مي‌فرمايد:
«من ارباب جرايد و رسانه ها و گويندگان را نصيحت مي‌كنم كه دست از اين شايعه‌افكني‌ها بردارند و مسائل بيهوده و مطالب دروغ را براي زياد شدن تيراژ پخش نكنند كه اگر احساس توطئه و فساد شود، ملت با آنها به طور ديگر عمل مي‌كنند. از آزادي سوء‌استفاده نكنيد و مسير ملت را رها نماييد...».(7)

خريد و فروش نشريات و روزنامه هاي منحرف
 

حضرت امام راحل در خصوص خريد و فروش آثار مكتوب گمراه كننده، چنين فرموده است:
«نگهداري، چاپ، قرائت وتدريس و خريد و فروش كتاب‌‌هاي گمراه‌كننده، حرام است؛ مگر اينكه، بهره‌گيري صحيحي در آن باشد، مثلاً كسي كه از گمراه شدن ايمن است، كتاب گمراه‌كننده را براي پاسخ گفتن و ردّ آن بخرد و يا بخواند، اما خريد و خواندن آن تنها براي اطلاع از مطالب آن براي بيشتر مردم عوام كه بيم گمراهي آنان مي‌رود، جايز نيست».(8)
حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني(ره):
«در اين گونه موارد، از خريد آنها اجتناب كنيد تا هم خود آلوده نشويد و هم آن نشريات تقويت نشوند».(9)
حضرت آيت‌الله بهجت(ره):
«با علم به مذكورات، خريداري و ترويج نشود».(10)
حضرت آيت‌الله صافي گلپايگاني:
«اشكال دارد».(11)
حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي:
«جايز نيست و در واقع كمك به نشر فساد است».(12)
حضرت آيت‌الله تبريزي(ره):
«كتب و روزنامه‌ها و مجلاتي كه مشتمل بر مطالب باطل است و عقايد اسلامي مردم را سست مي‌كند يا امنيت كشور را به خطر مي‌اندازد و يا موجب ترويج فساد در جامعه و اختلال نظام مي‌شود، طبع و نشر و خريد و فروش آنها جايز نيست و ثمن آن براي فروشنده سُحت است».(13)
كشيدن كاريكاتور
در اين مورد، چنين استفتا شده است:
«كشيدن كاريكاتور اشخاص در صورتي كه موجب اذيت و آزار آنها شود، چه صورت دارد؟ و اگر آن افراد راضي به كشيدن كاريكاتور انها باشند، چگونه است؟».(14)
حضرت آيت‌الله خامنه اي:
«ايذاء اشخاص، حرام است».(15)
حضرت آيت‌الله مكارم:
«جايز نيست».(16)
حضرت آيت‌الله بهجت:
«اولي، جايز نيست و دومي، مختلف مي شود».(17)
حضرت آيت‌الله صافي:
«جايز نيست».(18)
حضرت آيت‌الله سيستاني:
«اگر هتك مؤمن باشد، جايز نيست و هر چند راضي باشد؛ ولي اگر در عرف امروز هتك به حساب نيايد، اشكال ندارد».(19)
حضرت آيت‌الله تبريزي:
«اهانت به مؤمن جايز نيست هر چند خود شخص راضي به اين كار باشد».(20)

خريد و فروش وسايل مشترك مثل ماهواره و...
 

خريد و فروش، تعمير و اصلاح وسايل مشترك مانند: ماهواره، اينترنت، ويدئو جهت افرادي كه فروشنده يا تعمير كار يقين دارد شخص از اين وسايل استفاده حرام مي‌كند و به اين منظور آنها را تهيه مي‌كند، چه صورت دارد و كسب از اين را حلال است يا حرام؟
حضرت آيت الله خامنه اي:
«اگر براي استفاده حرام باشد، جايز نيست و درآمد آن نيز حلال نيست».(21)
حضرت آيت‌الله بهجت:
«در فرض سوال، جايز نيست».(22)
حضرت آيت‌الله مكارم:
«در صورتي كه يقين داشته باشد استفاده حرام مي‌كنند، اين امور اشكال دارد».(23)
حضرت آيت‌الله تبريزي:
«احتياط اين است كه براي افرادي كه مي‌داند در خصوص حرام استفاده مي‌كنند، تعمير نكند و همين طور به افرادي كه مي‌داند در خصوص حرام استفاده مي‌كنند، نفروشد!».(24)
استفاده از ماهواره چه حكمي دارد؟
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي:
«استفاده از اين دستگاه براي ديدن و شنيدن براي علمي يا قرآني و مانند آن هر چند في نفسه مانعي ندارد؛ ولي به دليل اينكه برنامه هايي كه از طريق ماهواره توسط دولت‌هاي غربي و بيشتر كشورهاي همسايه پخش مي شود غالباً دربردارنده ي آموزش افكار گمراه‌‌كننده و تحريف حقايق و همچنين برنامه هاي لهو و فساد هستند و حتي مشاهده ي برنامه هاي علمي يا قرآني از طريق آنها موجب وقوع در فساد و ارتكاب حرام مي‌گردد، بنابراين شرعاً استفاده از آنتن‌هاي مذكور براي ديدن برنامه ها، حرام است مگر آنكه برنامه ها مفيد علمي يا قرآني محض باشند و مشاهده ي آنها مستلزم هيچ فساد يا ابتلا به عمل حرامي نباشد، البته اگر قانوني باشد بايد مراعات شود».(25)
حضرت آيت‌الله مكارم:
«با توجه به اينكه برنامه هاي مخرّب بيش از برنامه هاي مفيد است، قرار دادن آن در اختيار عموم جايز نيست».(26)
حضرت آيت الله فاضل:
«از لحاظ شرعي استفاده از برنامه هاي مفياد و مشروع مانعي ندارد و برنامه هاي ديگر جايز نيست و اگر در اين زمينه مقرراي وجود دارد، بايد رعايت شود».(27)
حضرت ايت‌الله صافي:
«استفاده از برنامه‌هاي مشتمل بر فساد و مخرب، جايز نيست».(28)
حضرت آيت الله تبريزي:
«چنانچه ماهواره در جذب برنامه هاي ديني و معارف اسلامي يا علوم قرآني و امثال آن مورد استفاده باشد، مانعي ندارد و اگر در جهت فساد مورد استفاده باشد، حرام است».(29)
دفتر حضرت آيت الله سيستاني:
«اگر انسان مطمئن از استفاده نامشروع توسط خود يا ديگران نباشد، حضرت آيت‌الله اجاه نگهداري و استفاده از آن را نمي دهند».(30)
حضرت آيت‌الله بهجت:
«از آنچه موجب تخريب عقايد و استخفاف به مقدسات مي شود، بايد اجتناب شود».(31)
گريم كردن توسط نامحرم
آيا گريم كردن مردان، زن نامحرم را و بالعكس جهت فيلم سازي و بازيگري جايز است؟
حضرت آيت‌الله مكارم:
«جايز نيست».(32)
حضرت آيت‌الله فاضل:
«جايز نيست».
حضرت آيت‌الله سيستاني:
«جايز نيست».
حضرت آيت‌الله صافي:
«جايز نيست».
حضرت آيت الله بهجت:
«جايز نيست».
حضرت آيت‌الله تبريزي:
«لمس و نگاه مرد به زن و زن به مرد، در غير موارد استثناء، جايز نيست».(33)

توزيع عكس زنان بدحجاب
 

چاپ، توزيع، خريد و فروش عكس و پوستر سر برهنه يا بدحجاب و آرايش كرده اعم از خوانندگان و بازيگران و نصب آن در منازل يا وسابل نقليه، چه حكمي دارد؟
«خالي از اشكال نيست، بلكه در بعض صور حرام يقيني است».
حضرت آيت‌الله صافي:
«جايز نيست؛ زيرا تمامي اينها مضرّ به عفت جامعه مسلمانان و مستلزم تبعات سوء است».
حضرت آيت‌الله مكارم:
«هيچ يك از اين امور جايز نيست».
حضرت ايت‌الله فاضل:
«چنانچه صاحبان عكس را بشناسد يا موجب تهييج يا مفسده باشد، جايز نيست».(34)

تبليغات ورزش
 

در خصوص تبليغات ورزش چنين استفتا شده است:
تبليغات بيش از حد، بسياري از جمله دختران را به سوي فوتبال و جمع‌آوري تصاوير فوتباليست‌ها و نصب آنها در منازل كشانده و اثرات نامطلوبي را از نظر تحصيلي و الگودهي داشته است و در برخي موارد، موجب بروز منكراتي در جامعه شده است. در ضمن نظر حضرتعالي در مورد نگاه كردن زنان به صحنه هاي ورزشي مانند: شنا، كشتي و... چه مي‌باشد و حكم شركت زنان در ورزشگاه‌ها از نظر شرعي چيست؟
حضرت آيت‌الله بهجت:
«نگاه كردن زن‌ها به تصاوير بدن‌هاي لخت نامحرم اگر مي‌شناسند صاحبان تصوير را، با معرضيّت ريبه و مفسده، حرام است و به نحو اختلاط مرد و زن جايز نيست و در غير اين صورت چون نوعاً پوشش متعارف ندارند، نظر جايز نيست».(35)
حضرت آيت‌الله فاضل:
«ترويج اين امور مناسب نيست، اما نمي‌توان حكم به تحريم آن كرد مگر اينكه مفسده اي داشته باشد».(36)
حضرت آيت‌الله تبريزي:
«اين آثاري است كه در «آخرالزمان» ظاهر مي شود و در بعضي روايات ذكر شده است. دعا نماييد كه بدتر از اين نشود. در فرض سؤال، جايز نيست و مسئولين بايد در حفظ عفت زنان و عزت آنان بكوشند».(37)
حضرت آيت‌الله مكارم:
نمگاه كردن آنها به بدن نيمه برهنه ي مردان نامحرم در اين گونه ورزش‌ها به طور مستقيم جايز نيست. ولي ديدن فيلم‌ها و عكس‌ها در صورتي كه به قصد لذت نباشد و منشأ فسادي نگردد، اشكالي ندارد و در هر حال سزاوار است دختران و زنان با ايمان از پيشواياني همچون فاطمه زهرا(ع) و دختر شجاعتش زينب كبرا(ع) الگو بگيرند. و هر گاه موجب فساد يا هتك حرمت احكام اسلامي گردد، جايز نيست».(38)
حضرت آيت‌الله سيستاني:
«مادامي كه مستلزم گناهي نباشد، اشكال ندارد؛ ولي مربيان جامعه بايد از سوق دادن جوانان به اموري بي‌ارزش به طوري كه از مسائل مهم ديني بلكه دنيوي باز بمانند، پرهيز كنند».
«به احتياط واجب، زن نبايد بدن مرد را كه بيش از حد معمول برهنه است، تماشا كند».(39)
حضرت ايت‌الله صافي:
«متأسفانه نسبت به اين امور بيش از حد تشويق و ترغيب مي‌شود و عواقب سوء و آثار منفي بسيار دارد. از جمله اثرات نامطلوبي كه در سؤال ذكر كرده ايد و آثار نامطلوب ديگر، فعلاً به صورت سرمايه ي پرسودي براي عده اي شده است.
نگاه كردن زنان هم به اين گونه صحنه ها با توجه به عوارض قطعي نامناسبي كه دارد، جايز نيست و خانواده‌هاي متدين از آن خودداري مي‌كنند و اگر وضع به شكل كنوني پيش برود، شايد در مدتي نه چندان دور، ورزش بانوان هم به صورت غير مشروع و مُفسد اخلاق جامعه، امري عادي و متعارف شود و هيچ كس هم اعتراض نكند. خداوند همه را از شرور و فِتَن «آخرالزمان» محفوظ فرمايد. و [شركت بانوان در ورزشگاه‌ها] جايز نيست و وقوع اين‌گونه امور در جمهوري اسلامي، بسيار مايه تأسف است!».(40)
حضرت آيت‌الله خامنه اي:
«نظر به فيلم و عكس اگر بدون ريبه و فساد باشد، مانع ندارد».(41)

پي نوشت ها :
 

1. صحيفه نور، ج18، ص 65.
2. همان، ج14، ص 248.
3. همان، ص 257.
4. همان، ج13، ص 251.
5. همان، ج6، ص 191.
6. همان، ج8، ص 285.
7. همان، ص 22.
8. رساله نوين، ج2، مسائل اقتصادي، امام خميني(ره)، ص 233.
9. مسائل جديد، ج1، ص 39.
10. همان.
11. همان.
12. همان، ص 40.
13. همان.
14. همان، ج2، ص 47.
15. همان.
16. همان.
17. همان.
18. همان، ص 48.
19. همان.
20. همان.
21. همان، ص65.
22. همان.
23. همان.
24. همان، ص66.
25. اجوبه الاستفتائات، ج2، ص 44؛ مسائل جديد، ج3، ص 189.
26. مسائل جديد، ج3، ص 190.
27. همان.
28. همان.
29. همان.
30. همان.
31. همان.
32. همان، ج4، ص73.
33. همان، ص74.
34. همان.
35. همان، ج1، ص 127 و 134.
36. همان.
37. همان، ص 128 و 134.
38. همان، ص 128 و 133.
39. همان، ص128 و 134.
40. همان، ص 128 و 133.
41. همان، ص131.
 

منبع:نشريه فرهنگ کوثر شماره 80
/م