گفتگو با دکتر منوچهر جزايري *
ديابت يا بيماري قند به علت ناتواني بدن در توليد يا استفاده از هورمون انسولين پديد مي‌آيد. مي‌دانيد که انسولين در بدن ما توسط غده لوزالمعده توليد و باعث مي‌شود قند (مهم‌ترين منبع انرژي در بدن) مورد استفاده قرار گيرد. يکي از نخستين سوالاتي که بيشتر ديابتي‌ها از پزشک خود مي‌پرسند سوال درباره نحوه تغذيه‌شان است. به همين دليل از دکتر منوچهر جزايري، فوق تخصص بيماري‌هاي غدد و عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌پزشکي تهران پرسيده‌ايم ديابتي‌ها چگونه بايد تغذيه کنند.
جناب دکتر! آيا تنظيم خورد و خوراک ديابتي‌ها مي‌تواند به اندازه مصرف دارو در کنترل ديابت موثر باشد؟
ببينيد؛ شما مي‌توانيد با برنامه غذايي درست، فعاليت بدني منظم و نگه‌داري وزن‌تان در حد ايده‌آل، به کنترل مطلوب قندخون دست يابيد. نگه‌داري وزن در ميزان طبيعي به کنترل چربي‌هاي خون و کاهش فشارخون نيز کمک مي‌کند. هميشه به ياد داشته باشيد برنامه غذايي درست به اضافه فعاليت بدن منظم مساوي با کنترل قندخون است.
فرد مبتلا به ديابت چه طور مي‌تواند به طور صحيح و بهداشتي غذا مصرف کند؟
استفاده از هرم موادغذايي به شما کمک مي‌کند تا براي تغذيه صحيح از غذاهاي متنوع استفاده کنيد. زماني که غذاهاي متنوع مي‌خوريد، ويتامين‌ها و موادمعدني لازم نيز به بدنتان مي‌رسد. بنابراين بايد سعي کنيد هر روز از هر گروه موادغذايي به طور متعادل استفاده نماييد. خب، يکي از اين گروه‌هاي غذايي هم موادنشاسته‌اي است.
يعني همان قند؟
بله، مواد نشاسته‌اي شامل انواع نان، غلات، حبوبات و انواع خميرهاست و در هر وعده غذايي بايد از موادنشاسته‌اي استفاده کنيد.
برخي ديابتي‌ها فکر مي‌کنند که اصلا نبايد موادنشاسته‌اي بخورند؛ در حالي که شما داريد بر مصرف آن تاکيد مي‌کنيد.
بله، تاکيد مي‌کنم و به آن ديابتي‌ها هم پيشنهاد مي‌کنم چنين توصيه‌اي را هرگز اجرا نکنيد؛ زيرا خوردن مواد نشاسته‌اي براي سلامت افراد ديابتي و غيرديابتي لازم و ضروري است. مصرف مواد نشاسته‌اي سبب کسب انرژي، ويتامين‌ها، مواد معدني و فيبر مي‌شود. البته غلات کامل مفيدتر از بقيه غلات است، زيرا باعث رساندن بيشتر مواد معدني، ويتامين و فيبر به بدن مي‌شود. فيبر موجود در غذاهاي گياهي که جزيي غيرقابل جذب است به کارکرد درست روده‌ها کمک مي‌کند.
يک واحد ماده نشاسته‌اي شامل چه غذاهايي است؟
< يک برش يا 30 گرم نان (سنگک، تافتون، بربري) يا سه عدد بيسکوييت معمولي يا يک عدد سيب‌زميني کوچک يا يک سوم ليوان برنج پخته يا يک دوم ليوان عدس پخته. به همين ترتيب دو واحد شامل دو برش نان يا يک عدد سيب‌زميني پخته به اضافه يک عدد بلال 15 سانتي‌متري است و همچنين سه واحد نشاسته شامل يک عدد سيب‌زميني آب‌پز به اضافه پنج قاشق غذاخوري برنج پخته و يک برش نان است. ممکن است فقط لازم باشد يکي از موارد فوق يا سه واحد ماده نشاسته‌اي را مصرف کنيد. اگر به خوردن بيش از يک نوع کربوهيدرات در هر وعده غذايي نياز داشتيد، از مواد نشاسته‌اي مختلف استفاده کنيد.
بهترين راه براي خريد، پخت و خوردن مواد نشاسته‌اي را هم بفرماييد.
پيشنهاد مي‌کنم نان‌هاي حاوي غلات کامل (نان سنگک و نان جو) تهيه کنيد. همچنين سعي کنيد مواد نشاسته‌اي پرچربي وسرخ‌شده مانند چيپس سيب‌زميني، شيريني و بيسکوييت کمتر مصرف کنيد. هنگام تهيه ماست و شير نيز نوع کم‌چربي آن را انتخاب کنيد و به جاي سس مايونز از آب‌ليمو استفاده کنيد.
آيا در انتخاب موادغذايي نيز بايد نوع کم‌چربي را استفاده کنيم؟
بله؛ در انتخاب مواد غذايي، انواع بدون چربي يا کم‌چربي را مصرف کنيد و به جاي کره، روغن حيواني يا مارگارين از روغن مايع به ويژه ذرت و آفتابگردان استفاده کنيد. همچنين سعي کنيد تا حد امکان شيريني، شکلات، ژله، آب‌نبات و مواد غذايي که از قندهاي ساده تشکيل شده‌اند، مصرف نکنيد.
درخصوص مصرف سبزي‌ها چه پيشنهادي داريد؟
مصرف سبزي‌ها براي همه افراد، مفيد است بنابراين هر روز از سبزي‌هاي خام و پخته استفاده کنيد. مصرف سبزي‌ها باعث رساندن ويتامين، موادغذايي و فيبر به بدن شما مي‌شود. البته انرژي توليد شده از مصرف سبزي‌ها بسيار کم است. دقت کنيد که تعداد واحد سبزي‌هايي که بايد در طول روز مصرف کنيد به ميزان انرژي روزانه مورد نياز و غلظت قندخون‌تان نيز بستگي دارد.
درباره واحدهاي سبزي نيز توضيح مي‌دهيد؟
بله، يک واحد سبزي شامل يک عدد هويج پخته يا يک سوم ليوان لوبيا سبز يا قارچ پخته است. دو واحد سبزي شامل يک عدد هويچ پخته، يک کاسه کوچک سالاد يا يک عدد گوجه‌فرنگي متوسط است و سه واحد سبزي شامل نصف ليوان سبزي پخته يا خام خرد شده (گل‌کلم، ذرت و ...) به اضافه يک عدد گوجه‌فرنگي متوسط، سه چهارم ليوان آب سبزي‌ها است. ممکن است يک واحد بيشتر از سبزي‌ها مورد نياز روزانه شما باشد. اگر روزانه بيش از يک واحد از سبزي‌ها مورد نياز است، سعي کنيد از انواع مختلف سبزي استفاده نماييد.
نحوه پخت و خوردن سبزي‌ها هم مهم است؟
البته! بايد سعي کنيد سبزي‌هاي خام يا پخته مصرف کنيد. سعي کنيد از سس سالاد بدون چربي يا کم‌چربي براي روي سالاد يا سبزي‌ها استفاده نماييد. همچنين از پياز و سير در غذاها استفاده نماييد و به جاي آب‌غوره يا آب‌ليمو در سالاد استفاده کنيد. در حين پخت مي‌توانيد به سبزي‌ها يک قطعه گوشت قرمز يا مرغ اضافه کنيد. همچنين پيشنهاد مي‌کنيم سبزي‌ها را به سرعت بپزيد. سعي کنيد آنها را در کمي آب جوش بجوشانيد. اگر سبزي را به صورت سرخ کرده مصرف مي‌کنيد، بايد از روغن‌هاي مايع نظير روغن زيتون، ذرت و يا آفتابگردان به مقدار کم استفاده نماييد.
و در خصوص ميزان پروتئين دريافتي، چه‌طور؟
غذاهاي پروتئيني شامل گوشت قرمز، ماکيان (مرغ و بوقلمون)، ماهي، تخم‌مرغ و پنير است. در روز مقدار کمي از اين مواد را در برنامه افراد ديابتي بگنجانيد. مصرف روزانه پروتئين به ترميم و ساخت بافت‌هاي بدن و عضلات کمک مي‌کند و سبب تامين ويتامين‌هاي 6B و 12B و مواد معدني نيز مي‌گردد. تعداد واحدهاي مورد نياز از مواد پروتئيني نيز به ميزان انرژي مورد نياز روزانه و غلظت قند خون بستگي دارد.
واحدهاي گوشت و جانشين‌هاي آن شامل چه غذاهايي است؟
يک واحد شامل 30 گرم گوشت قرمز يا ماهي پخته شده يا 30 گرم پنير است.
و بهترين راه براي پخت و مصرف مواد غذايي پروتئيني چيست؟
ابتدا بايد سعي کنيد کم‌چربي‌ترين گوشت را تهيه کنيد. پوست مرغ داراي چربي زيادي است بنابراين قبل از پخت بايد پوست آن را کاملا جدا کنيد. همچنين سعي کنيد که گوشت را بدون افزودن چربي طبخ کنيد. براي طعم‌بخشي بيشتر به اين مواد نيز مي‌توانيد از آب‌غوره، آب‌ليمو يا سس گوجه‌فرنگي استفاده کنيد.
مصرف سوسيس و کالباس را هم به ديابتي‌ها توصيه مي‌کنيد؟
نه! فرآورده‌هاي گوشتي نظير سوسيس، کالباس و همبرگر داراي چربي زيادي هستند و بنابراين مصرف آنها را بايد به حداقل رساند. سعي کنيد ماهي بيشتر مصرف کنيد و به جاي سرخ کردن ماهي، آن را به صورت آب‌پز و بخارپز يا کبابي مصرف نماييد.
پي نوشت ها :
*فوق تخصص بيماري‌هاي غدد
منبع:www.salamat.com
/م
