فصل بهار با زيبايي‌هاي دل‌انگيزش همراه با گل‌هاي تازه و درختان زيبا براي بسياري از مردم با دردسرهايي همراه است. شايد گل‌هاي بهاري و سبزي گياهان در اين فصل بسيار چشم‌گير و زيبا نشان بدهد اما بسياري از مردم نسبت به گرده‌افشاني گل‌ها حساسيت دارند و نسبت به آن واکنش نشان مي‌دهند. اين واکنش در دنياي پزشکي به نام آلرژي شناخته شده است. آقاي دکتر مصطفي معين، رييس انجمن آسم و آلرژي ما را با اين مشکل بيشتر آشنا مي‌کنند.
آقاي دکتر، تعريف شما از آلرژي چيست؟
آلرژي‌ها جزو شايع‌ترين بيماري‌ها در جوامع گوناگون هستند و در حدود 20 درصد از افراد به نوعي از آن مبتلا مي‌شوند. آلرژي يا افزايش حساسيت، نوعي حساسيت بيش از اندازه سيستم ايمني بدن است که از تماس مکرر با مواد حساسيت‌زا يا آلرژن به وجود مي‌آيد.
اين مواد شامل چه چيزهايي هستند؟
آلرژن‌ها يا مواد حساسيت‌زا به‌طور معمول شامل گرده‌هاي گل و گياه، گرد و غبار منزل، حشراتي مثل سوسک‌ها، پر و پشم پرندگان و چهارپايان، داروها به ويژه آنتي‌بيوتيک‌ها، برخي مواد پروتئيني گياهي مانند بادام و آجيل، ميوه‌هاي ترش مانند توت‌فرنگي، مواد پروتئيني‌‌حيواني مانند شيرگاو و لبنيات، ماهي و ميگو، تخم‌مرغ و مواد پروتئيني موجود در سم زنبور است. مواد شيميايي مانند حشره‌کش‌ها، دود ماشين يا آتش و بوهاي تند مانند عطر نيز تحريک‌کننده هستند.
چه افرادي در معرض خطر هستند؟
افرادي که به طور ارثي زمينه و استعداد ابتلاي به آلرژي را دارند، چنانچه با بعضي از آنتي‌ژن‌هاي ياد شده به طور مکرر تماس پيدا کنند، نسبت به آنها حساس مي‌شوند و سيستم ايمني بدن آنها با ترشح موادي به نام پادتن يا آنتي‌بادي واکنش شديد نشان خواهد داد.
علايم آلرژي چيست؟
علايم آلرژي عبارتند از تنگي نفس، قرمزي پوست و خارش، کهير، اگزما، سوزش چشم و اشک‌ريزش يا ورم ملتحمه، آبريزش بيني و عطسه و يا گرفتگي بيني. البته آلرژي‌ها مي‌توانند بسته به نوع ماده حساسيت‌زا، راه ورود به بدن و زمينه ارثي فرد، به صورت حاد يا مزمن، فوري يا با تاخير، اندام‌هاي گوناگون بدن را درگير کنند.
با توجه به اينکه در فصل بهار قرار داريم، بيشتر در معرض کدام يک از مواد آلرژي‌زا هستيم؟
دانه‌هاي گرده گياهان و قارچ‌ها از عوامل حساسيت‌زايي هستند که سبب آلرژي‌هاي متعدد در بهار مي‌شوند. البته با توجه به منطقه‌اي که شما در آن زندگي مي‌کنيد، فصل گرده‌افشاني مي‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال، هر چه به طرف قطب شمال برويم، فصل گرده‌افشاني ديرتر آغاز مي‌شود و در بعضي مناطق گرده‌افشاني درختان زودتر از ساير گياهان و از حدود دي‌ماه تا ارديبهشت ماه، بسته به اينکه در چه منطقه‌اي واقع شده‌اند، شروع مي‌شود. علف‌ها پس از درختان و از ماههاي ارديبهشت و خرداد گرده‌افشاني خود را شروع مي‌کنند و تا اواسط مرداد ماه ادامه مي‌دهند. علف‌هاي هرزه نيز اغلب در اواخر تابستان و اوايل پاييز گرده‌افشاني مي‌کنند.
آيا همه درختان و گياهان موجب ايجاد آلرژي مي‌شوند يا گروه خاصي اين مشکل را ايجاد مي‌کنند؟
دانه‌هاي گرده درختاني مانند بلوط، سرو، اقاقيا، نارون، غان، زبان‌گنجشک، گردو، گردوي آمريکايي، تبريزي، چنار و افرا، اغلب عامل زکام بهاره يا تب يونجه در اوايل بهار هستند. زکام بهاره در اواخر فصل بهار و اوايل تابستان نيز اغلب به علت دانه افشاني علوفه است. غير از پيرگياه يا راگويد که عامل اصلي تب يونجه يا همان آلرژي بيني همراه با عطسه و آبريزش بيني در اواخر فصل تابستان و فصل پاييز است، علوفه دام، جو و مريم‌گلي نيز در ايجاد آلرژي نسبت به دانه‌هاي گرده و آلرژي بيني دخيل هستند. گل‌هاي تزييني مانند شمعداني و گل‌سرخ نيز حساسيت‌زا هستند. ولي بعضي از گياهان زينتي مانند گل‌رز، به طور معمول آلرژي ايجاد نمي‌کنند.
علت خاصي دارد؟
بله، چون دانه‌هاي گرده بزرگ و چسبنده آنها را حشراتي مانند زنبور عسل از گياهي به گياه ديگر منتقل مي‌کنند اما دانه‌هاي گرده بسياري از درختان و علوفه و تعدادي از علف‌هاي هرز به طور عمده با جريان باد منتقل مي‌شوند که اين دانه‌هاي گرده کوچک، سبک و خشک هستند و به راحتي به وسيله باد پخش مي‌شوند.
پس وضعيت هوا بر انتشار دانه‌هاي گرده و قارچ‌ها تاثير دارد؟
بله، وضعيت هوا بر ميزان بروز علايم زکام بهاره تاثير مستقيم دارد. روزهايي که هوا باراني يا ابري است چون انتشار دانه‌هاي گرده و قارچ به حداقل مي‌رسد، علايم بيماري نيز کاهش مي‌يابد. برعکس، زماني که هوا گرم، خشک و همراه با وزش باد است، دانه‌هاي گرده و قارچ به سرعت در اطراف منتشر مي‌شوند و علايم آلرژي بيماران تشديد مي‌شود.
آيا تغيير محل سکونت براي بهبود آلرژي‌ها مفيد است؟
تغيير محل زندگي ممکن است زکام بهاره را بهبود بخشد، مشروط به اينکه دانه‌هاي گرده و قارچ‌هاي محل جديد اقامت با محل قبلي تفاوت داشته باشد. البته بعضي از قارچ‌ها و دانه‌هاي گرده به ويژه علوفه، در مناطق گوناگون وجود دارند و ايجاد آلرژي مي‌کنند. غير از اين، بسياري از بيماران ممکن است پس از يکي دو سال اقامت در منطقه جديد، باز نسبت به مواد حساسيت‌زايي که از راه هوا منتشر مي‌شود، آلرژي پيدا کنند.
تشخيص آلرژي به چه صورت انجام مي‌شود؟
پزشک وجود آلرژي را با توجه به علايم باليني و همچنين معاينه تشخيص مي‌دهد و در صورت لزوم ترشحات بيني يا خون بيمار را براي آزمايش خواهد فرستاد. اما براي تشخيص دقيق نوع ماده يا موادي که سبب آلرژي شده‌اند، پزشک با توجه به تاريخچه و علايم بيماري، مقادير ناچيزي از موادي را که حدس مي‌زند ايجاد آلرژي کرده‌اند، با سوزن مخصوص به داخل پوست وارد مي‌کند. حال چنانچه بدن بيمار نسبت به آن ماده يا مواد حساسيت داشت، پس از چند دقيقه، در محل تزريق قرمزي و التهاب پوستي ظاهر مي‌شود.
آيا آلرژي درمان هم دارد؟
موثرترين راه درمان آلرژي‌ها، شناختن عامل يا ماده حساسيت‌زا و پرهيز از آن است. پزشک معالج شما در اين زمينه کمک‌تان خواهد کرد. استفاده از داروهاي ضدحساسيت يا آنتي‌هيستامين و داروهاي ضداحتقان نيز به وسيله پزشک تجويز مي‌شود. در موارد خاص پزشک متخصص آلرژي، با برنامه حساست‌زدايي يا درمان ايمني، يعني تزريق تدريجي زير پوستي مقدار بسيار اندکي از ماده حساسيت‌زا، سعي مي‌کند علايم آلرژي را برطرف کند يا کاهش دهد. اين نوع معالجه با توجه به عوارضي که مي‌تواند داشته باشد فقط بايد به وسيله پزشک متخصص آلرژي انجام مي‌شود.
چه توصيه‌هايي براي بيماراني که از آلرژي رنج مي‌برند، داريد؟
شب‌ها پنجره‌ها را ببندند و از دستگاه تهويه‌اي که هوا را تصفيه، خنک و خشک مي‌کند، استفاده کنند. فعاليت بدني را در ساعات اول صبح (ساعت 8 صبح تا ساعت 10) و ساعات عصر به حداقل برسانند چون غلظت دانه‌هاي گرده گياهان در اين زمان به اوج خود مي‌رسد. وقتي با خودرو در حال حرکت هستند، شيشه‌ها را بالا بکشند. وقتي درصد رطوبت هوا بالا است و همچنين در هنگام وزش باد، در خانه بمانند و بيرون از خانه از ماسک استفاده کنند.
در زمان اوج فصل گرده‌افشاني به مناطقي مانند ساحل دريا که هواي آن غلظت کمتري از دانه‌هاي گرده دارد، سفر کنند. از درو کردن علوفه، چيدن چمن و وجين کردن علف‌هاي هرز خودداري کنند و به علف‌هاي تازه چيده شده نزديک نشوند. برگ‌هاي گياهان و درختان را تکان ندهند زيرا آنها هم قارچ‌ها را در هوا پراکنده مي‌کنند. پارچه و لباس را براي خشک شدن بيرون آويزان نکنند چون دانه‌هاي گرده و قارچ‌ها روي آنها جمع مي‌شود. گياهان زينتي را داخل منزل پرورش ندهند چون امکان رشد قارچ‌ها را در محيط فراهم مي‌کنند. داروهايي را که پزشک تجويز کرده طبق دستور مصرف کنند.
پي نوشت ها :
*رييس انجمن آسم و آلرژي ايران
منبع:www.salamat.com
/ک
