اقدامات و آزمايشات تشخيصي بارداری

سونوگرافي چه كاري انجام مي دهد و انواع مختلف آن كدامند؟
 

سونوگرافي يك تست تشخيصي است كه با استفاده از امواج با فركانس بالا مي تواند تصوير فضاي داخل رحم و لگن را نشان دهد. با استفاده از اين ابزار پزشك مي تواند جنين و جفت را ارزيابي نمايد. هر چند واژه اولتراسوند با سونوگرافي متفاوت است، اما معمولا اين دو معادل هم در نظر گرفته مي شوند. سونوگرافي انواع مختلفي دارد كه مهمترين انها به شرح زير است:
- سونوگرافي واژينال:
در اين روش پروب سونوگرافي داخل واژن قرار داده مي شود. از اين روش به خصوص در مراحل ابتدائي بارداري استفاده مي شود.
- سونوگرافي استاندارد:
اين روش همان روش مرسوم سونوگرافي است كه پروب سونو گرافي بر روي شكم مادر قرار داده مي شود تا از وضعيت جنين در داخل رحم تصاوير دو بعدي تهيه شود.
- سونوگرافي داپلر:
با اين تكنيك تغييرات خيلي جزئي فركانس هم نمايان مي شود.به عنوان مثال جريان خون در رگها كه فركانس آن دائما در حال تغيير است با اين روش به خوبي بررسي مي شود.
- اكوكارديوگرافي جنين:
در اين روش از امواج اولترا سوند جهت ارزيابي شكل و عملكرد قلب جنين استفاده مي شود. معمولا در موارد مشكوك به بيماريهاي مادرزادي قلب از اين روش بررسي استفاده مي شود.
*******

آيا انجام سونو گرافي داپلر در حاملگي براي جنين مضر است؟
 

در اين روش امواج سونوگرافي با فركانس پايين فرستاده مي شوند. اين امواج از پوست و بافت هاي بدن رد مي شوند و سپس بر گشت داده مي شوند و در اين حين به امواج صوتي تبديل مي شوند كه قابل شنيدن است و به همين دليل است كه مادر مي تواند صداي ضربان قلب جنينش را بشنود. براي اينكه انتقال اين امواج بهتر صورت بگيرد معمولا روي شكم ژل ماليده مي شود و سپس پروب دستگاه روي شكم قرار داده مي شود. با اين روش نه تنها صداي قلب، بلكه صداي ساير اندامها را هم مي توان شنيد كه مهمترين آن صداي گردش خون در جفت است. هنوز مطالعه اي ثابت نكرده است كه اين امواج براي سلامت جنين خطرناك هستند. ضمن اينكه پزشكان معمولا فقط در صورت ضرورت سونوگرافي در خواست مي كنند.
*******

نمونه برداري از پرزهاي جفتي چيست؟
 

نمونه برداري از پرزهاي جفتي يا CVS آزمايشي است كه براي شناسايي اختلالات ژنتيكي در اوائل حاملگي انجام مي شود و در آن از قسمتي از بافت جفت نمونه برداري مي شود. دليل آن اين است كه از نظر ژنتيكي جفت همانند بافت جنين است و مي تواند اختلالات كروموزومي يا ژنتيك جنين را نشان دهد. اين تست نمي تواند نقائص لوله عصبي ( اسپاينا بيفيدا) را نشان دهد و در مادران پر خطر از نظر اختلالات تكاملي لوله عصبي بايد در هفته 16 تا 18 تستهاي مخصوص ديگري انجام شود.
اين تست عموما فقط در خانم هائي انجام مي شود كه احتمال وجود نقائص ژنتيك در فرزندشان بالاست (هر چند همه انواع اختلالات ژنتيك با آن نشان داده نمي شود). زمان انجام آن هفته 8 تا 11 حاملگي است و با وارد كردن يك لوله نازك و مخصوص به دهانه رحم مادر يا از روي شكم، نمونه گيري صورت مي گيرد. گاهي براي تائيد تشخيص، آمنيوسنتز نيز انجام مي شود.

مزاياي اين تست:
 

- تشخيص زودرس اختلالات كروموزومي
- تشخيص بعضي از انواع خاص اختلالات ژنتيك
اين اقدام خطرات خاص خود را نيز دارد مانند سقط جنين حين نمونه برداري، عفوني شدن دهانه رحم و احتمال آسيب ديدن اندام هاي جنين، هنگامي كه پزشك نمونه برداري را انجام مي دهد.
خطر بروز سقط كم است (حدود 1 تا 2%) با اين حال توصيه مي شود هميشه با پزشكتان در مورد مزاياي پذيرفتن ريسك انجام اين آزمايش مشورت كنيد. اگر Rh منفي هستيد بايد پس از انجام آزمايش، آمپول روگام دريافت كنيد.
*******

آزمايش تريپل چيست؟
 

آزمايش تريپل يا سه گانه يا Quad Screen عبارت است از 3 آزمايش براي بررسي سلامت جنين از نظر اختلالات عصبي و سندرم داون يا تريزومي 21. اين آزمايشات عبارتند از AFP (آلفافيتوپروتئين) ,هورمون جفتي و uE3 (استريول غير كونژوگه);
بهترين زمان انجام آن بين هفته هاي 15 تا 20 حاملگي و با دقت بيشتر در هفته هاي 16 تا 18 بارداري است.
معمولا در همه خانمها توصيه مي شود اما در سنين بالاي 35 سال قدرت تشخيصي بيشتري دارد. از آنجا كه نتيجه مثبت كاذب هم دارد، در صورت مثبت شدن اين آزمايشات بايد آمنيوسنتز هم انجام شود. و همينطور به دليل جوآب منفي كاذب بهتر است در صورت منفي بودن آزمايشات، سلامت جنين تضمين نشود.
*******

آيا سونوگرافي در زمانهاي مختلف حاملگي كاربردهاي متفاوت دارد؟
 

بله. در هر سه ماهه بارداري مي توان از سونوگرافي براي اطمينان از سلامت جنين و حاملگي استفاده كرد. معمولا پزشك يا ماما با در نظر گرفتن شرايط خانم باردار و احتمال وضعيت هاي خاص سونوگرافي را درخواست مي كند و تفسير نتايج سونوگرافي هم مانند هر اقدام پاراكلينيك ديگري به عهده پزشك معالج است.
بطور كلي سونوگرافي براي موارد زير به تفكيك سه ماهه بارداري استفاده مي شود:

سه ماهه اول
 

- اطمينان از وجود نوزاد زنده
- بررسي ضربان قلب جنين
- تخمين قد جنين يا سن بارداري
- اطمينان از عدم وجود بارداري خارج رحمي

سه ماهه دوم
 

- تشخيص ناهنجاري هاي جنيني (هفته 13 تا 14 براي تشخيص سندرم داون و هفته 18 تا 20 براي تشخيص اختلالات مادرزادي)
- تشخيص اختلالات ساختماني و بدني جنين
- تشخيص دو يا چند قلوئي
- بررسي ميزان رشد جنين
- تشخيص مرگ داخل رحمي (در صورتي كه پزشك مشكوك به اين تشخيص باشد)
- تشخيص پلي هيدروآمنيوس (افزايش بيش از حد مايع امنيوتيك) يا اليگوهيدرآمنيوس (كاهش غير طبيعي مايع امنيوتيك)

سه ماهه سوم:
 

- ارزيابي وضعيت قرار گرفتن جفت
- ارزيآبي موارد مشكوك به مرگ داخل رحمي
- مشاهده محل قرار گرفتن جنين
- مشاهده حركات جنين
- تشخيص وضعيت غير طبيعي رحم و لگن در مادر( در موارد مشكوك)
*******

تست AFP يا آلفا فيتو پروتئين چيست؟
 

AFP پروتئيني است كه در جنين توسط كبد توليد شده و در مايع آمنيوتيك ترشح مي شود. اين ماده سپس از طريق جفت وارد گردش خون مادر مي شود و به همين دليل در خون مادر باردار مي توان آن را اندازه گيري كرد. هدف از انجام اين تست پي بردن به بعضي از اختلالات مادرزادي در جنين است.
زمان انجام تست حائز اهميت است و ميزان اين ماده مي تواند با سن بارداري و وزن شما مرتبط باشد. بهترين زمان انجام آن معمولا بين هفته 16 تا 18 حاملگي است اما از هفته 15 تا 20 هم قابل انجام است. براي اين كار از وريد مادر خون گرفته شده و نمونه خون براي آناليز به آزمايشگاه فرستاده مي شود.
مقدار غير طبيعي AFP در خون مادر ممكن است به دليل بيماريهاي زير در جنين باشد :
- باز ماندن لوله عصبي( اسپاينا بيفيدا)
- سندرم داون
- اختلالات ديواره شكم
در مواردي كه دو قلوئي وجود دارد هم ميزان اين پروتئين افزايش مي يابد زيرا به جاي يك جنين ، دو جنين AFP توليد مي كنند. به دليل وجود مواردي از مثبت كاذب ( زماني كه جنين سالم است و AFPبه اشتباه بالا نشان داده شده است) در اكثريت موارد بعد از اين تست، اقدامات تشخيصي بيشتر، مثل سونوگرافي يا آمنيوسنتز صورت مي گيرد تا تشخيص تائيد شود.
*******

نمونه برداري از خون بند ناف جنين چيست؟
 

در اين آزمايش خوني كه از بدن جنين خارج مي شود از طريق بندناف آزمايش مي شود تا اختلالات احتمالي جنين شناسائي شود.
ابتدا پزشك با يك سونو گرافي محل دقيق اتصال بند ناف به جفت را پيدا مي كند. سپس يك سوزن مخصوص را از طريق واژن و رحم وارد بند ناف كرده و يك نمونه از خون بند ناف را بر مي دارد. نمونه خون بدست آمده به آزمايشگاه فرستاده مي شود.تمامي اين مراحل مشابه آمنيوسنتز است بجز اينكه به جاي مايع آمنيوتيك نمونه خون بند ناف برداشته مي شود.
اين تست زماني درخواست مي شود كه نتوان با سونوگرافي، آمنيوسنتز يا نمونه برداري از پرزهاي جفتي به تشخيص رسيد و مي توان در هر زماني بعداز هفته 17 بارداري انجام داد.

مزايا:
 

دقت اين تست در تشخيص اختلالات كرومووزومي (مثل سندرم داون) و اختلالات خوني جنين (مثل اختلالات خونريزي دهنده) بسيار بالاست.
ضمنا از اين آزمايش به عنوان يك تست كمكي در تشخيص مالفورماسيون و ناهنجاري هاي جنين، كم خوني، عفونتهائي مثل توكسوپلاسموز يا سرخجه و ايزوايميونيزاسيون استفاده مي شود.
از معايب اين آزمايش اين است كه نمي تواند اختلالات لوله عصبي (مثل اسپاينا بيفيدا) را تشخيص دهد. به علاوه، امكان سقط جنين حين انجام تست را هم بايد در نظر داشت كه البته در 2-1 % موارد اتفاق مي افتد. همچنين مواردي از پارگي كيسه آب، عفونت و كاهش ضربان قلب جنين در زمان انجام تست گزارش شده است.
معمولا به خانم باردار توصيه مي شود در صورت تب و لرز يا ترشح مايع آمنيوتيك بعد از انجام آزمايش، پزشك خود را مطلع كند تا اقدامات لازم براي او به عمل آيد.
منبع:www.ninisite.com