گفتگو با دکتر احمد علي نور بالا *
بزرگترها، نوعروسان جوان را به مادر شدن تشويق مي‌کنند و مادرها از زيبايي‌هاي در آغوش کشيدن فرزند براي زنان جوان سخن مي‌گويند. گاهي آن قدر بر لذت‌ها و زيبايي‌هاي اين دوران تاکيد مي‌شود که بسياري از ما فراموش مي‌کنيم در کنار تمام اين لذت‌ها، فرزندآوري با تغييرات و مشکلاتي هم همراه خواهد بود و بچه‌دار شدن بدون برنامه‌ريزي و آمادگي کافي، در برخي موارد مشکلاتي را براي خانواده‌ها و به ويژه مادران در پي خواهد داشت. يکي از اين مشکلات، افسردگي بعد از زايمان است. اما علل آن چيست و چگونه مي‌توان با آن مقابله کرد و از دوران زيباي نوزادي فرزند بيشترين لذت را برد؟ براي پاسخ دادن به اين پرسش‌ها، به گفتگو با دکتر احمد علي نور بالا، پرداخته ایم.
چرا برخي از مادران بعد از زايمان دچار افسردگي مي‌شوند؟
بعد از زايمان خانم‌ها در همه ابعاد دچار تغييراتي مي‌شوند. تغييرات وسيع هورموني در آنها مشاهده مي‌شود و حتي فشارخون و ساير علايم حياتي آنها هم ممکن است دستخوش تغيير شود. اين تغييرات را در بعد روانشناختي مادر هم مي‌توان ديد، او که تا ديروز فقط همسر و يا مادر بوده، از امروز مادر و يا مادر دو فرزند است که به تبع آن سلسله فرآيندها و روابطي که بين او، همسرش و فرزندان قبلي او وجود داشته، از اين پس متفاوت خواهد بود. اين تغييرات در ابعاد گوناگون زندگي، زنان را در جهت ابتلا به اختلال افسردگي آسيب‌پذيرتر مي‌کند.چ
اين اختلال از چه زماني در مادران بروز مي‌کند و تفاوت آن با احساس غم و اندوه معمول در اين دوران چيست؟
به‌طور معمول در پنج روز تا يک هفته نخست بعد از زايمان، ما احساس غمگيني و اندوه را در بيشتر خانم‌ها مشاهده مي‌کنيم که به آن احساس غم و اندوه نسبتا خفيف مي‌گوييم. اين احساس ممکن است در نتيجه به هم ريختگي اين ابعاد زندگي و يا بر اثر مشقت و رنج 9 ماهه و يا ساير عوامل به وجود آيد که طبيعي است و خود به خود رفع مي‌شود. اما در تعدادي از خانم‌ها اين علايم در ماه اول بعد از زايمان گسترش پيدا مي‌کند و به احساس غمگيني نافذ و عميقي تبديل مي‌شود که گاه با احساس دلمردگي، بي‌انگيزگي نسبت به نگهداري از نوزاد و خانواده، اختلال جدي در خواب، اشتها و روابط زناشويي همراه است و ممکن است حالات نوميدي مفرط، احساس ضعف و ناتواني و افکار هذياني وحتي گاهي افکار خودکشي در فرد به وجود آيد. موارد ياد شده از علايم افسردگي بعد زايمان محسوب مي‌شود که سبب اختلال در کارکرد و روابط شخصي و خانوادگي فرد مي‌شود.
چه خانم‌هايي در اين زمينه مستعدتر هستند؟
مادراني که در گذشته سابقه افسردگي يا ساير اختلالات روان‌پزشکي را داشتند و يا در خانواده آنها سابقه چنين اختلالي وجود داشته‌است؛ افرادي که تحت شرايط استرس مستمر و مداوم هستند و درگيري‌هايي در روابط خانوادگي دارند؛ افرادي که بيماري‌هاي جسمي مزمن دارند و زناني که زايمان سخت و مشکلي را تجربه کرده‌اند.
افسردگي بعد از زايمان با روان‌پريشي بعد از زايمان چه تفاوتي دارد؟
روان‌پريشي به مجموعه عواملي گفته مي‌شود که فرد را دچار هذيان و توهم کرده و قضاوتش را نسبت به شرايط محيطي مختل مي‌کند. در واقع ارتباط اين شخص با واقعيت قطع شده و نسبت به حالات خود بصيرت ندارد. بايد توجه داشت که به‌هم ريختگي سه عامل زيستي، روانشناختي و جامعه‌شناختي در اين دوران مي‌تواند به‌عنوان عاملي آشکارساز براي همه اختلالات روان‌پزشکي باشد. در برخي افراد بعد از زايمان اختلالاتي مانند افسردگي، وسواس، اختلالات اضطرابي و يا دردهاي جسمي با منشأ رواني عود کرده و يا ايجاد مي‌شود، در گروهي از افراد هم ممکن است حالات روان‌پريشي ايجاد شود.
براي پيشگيري از افسردگي بعد از زايمان چه راهکار‌هايي را توصيه مي‌کنيد؟
افرادي که سابقه اختلالات خلقي و به ويژه افسردگي دارند، بايد همان‌طور که در اين دوران زير نظر متخصص زنان هستند، در تماس و تعامل مستمر با يک روان‌پزشک هم باشند. اين افراد بايد شرايطي را که منجر به تشديد و تقويت حالات تنش و اضطراب در آنها مي‌شود، به حداقل برسانند و همچنين در جهت پيشگيري و يا معالجه بيماري‌هاي جسمي خود اقدام کنند.
آمادگي ذهني زنان براي مادرشدن چقدر در اين زمينه موثر است؟
خيلي، درکساني‌که در سنين بالا يا خيلي پايين باردار شده‌اند و يا بارداري آنها ناخواسته بوده و يا بارداري‌هاي پشت سرهم داشته‌اند، احتمال بروز اختلالات روان‌پزشکي از جمله افسردگي بعد از زايمان بيشتر است.
اين افسردگي چه تاثيرات رواني روي نوزاد خواهد داشت؟
تداوم اين حالات براي رشد طبيعي نوزاد از نظر جسمي، عاطفي و رواني مضر خواهد بود وحالات و احساسات مادر به صورت ثانويه روي نوزاد تاثير خواهد داشت. اين بچه کمي بي‌قرارتر از ساير بچه‌ها خواهد بود و آرامش کمتري خواهد داشت. رشد مطلوبي ندارد و ممکن است در آينده آسيب‌پذيري بيشتري نسبت به ابتلا به اختلالات رواني و رفتاري داشته باشد.
چه توصيه‌اي به خانم‌هايي که پيش از بارداري از داروهاي ضد افسردگي مصرف مي‌کنند، داريد؟
بعد از بارداري حتما درباره مصرف داروهاي خود با پزشک‌شان مشورت کنند تا پزشک در صورت نياز داروهاي کم‌عارضه‌تر يا بي‌عارضه را جايگزين داروهاي قبلي کند. اين افراد بايد توجه داشته باشند تاثير مخرب بيماري آنها با قطع داروها روي جنين به مراتب بيشتر از عوارض داروها خواهد بود.
در درمان اين اختلال از چه روش‌هايي استفاده مي‌شود؟
مانند هر دوره افسردگي بايد از دارودرماني و درمان‌هاي روانشناختي و رفتاردرماني استفاده کرد. گاهي هم توصيه‌هاي اجتماعي براي اين افراد لازم است و گاه استفاده از الکتروشوک يا تشنج برقي يکي از درمان‌هاي خوب و سريع براي اين بيمارن محسوب مي‌شود. درباره اين بيماران همکاري اطرافيان به ويژه همسر و والدين بيمار از ضرورت خاصي برخوردار است و نياز به مراقبت‌هاي تغذيه‌اي، طبي و عاطفي است.
به‌عنوان يک روان‌پزشک چه توصيه‌اي به همسران اين خانم‌ها داريد؟
پدر خانواده بايد بداند که همسرش در طول 9 ماه بارداري شرايط سختي را پشت سر گذاشته است و بعد از تولد نوزاد هم بار سنگيني بر دوش خواهد داشت و ممکن است بسياري از وظايف همسري او بعد از زايمان دچار مشکل شود. او بايد وضعيت همسرش را درک کرده و در انجام امور خانه بيش از گذشته مشارکت داشته باشد و حضور فيزيکي خود را بيشتر کند. احساساتش را ابراز کرده و به‌صورت کلامي و رفتاري به همسرش پاداش دهد.
پي نوشت ها :
*روان پزشک
منبع:www.salamat.com
/ع
