پيشينه قهوه
نويسنده: دکتر ضياء الدين مظهري*
89 درصد مردم جهان، قهوه، چاي، يا هر دوي آنها را مصرف مي کنند
درخت قهوه که برگ هايي هميشه سبز و زيبا دارد، گياهي است از تيره coffee که دانه هاي آن را به صورت هاي مختلف همچون پودر و خرده هاي ريز و درشت به فروش مي رسانند. بيش از يک سوم مردم جهان قهوه را دوست دارند و مصرف مي کنند. واژه قهوه، بر گرفته از زبان عربي و به معناي تحريک کننده و زايل کننده اشتها است و برخي از مورخان ،پيشينه اين واژه را به کشور اتيوپي نسبت مي دهند. درخت قهوه بين 7تا10 متر بلندي دارد و در هواي گرم و مرطوب رشد مي کند. اين درخت گل هايي کوچک و سپيد دارد که بوي آن بي شباهت به بوي ياسمن نيست.
همچنين اندازه دانه هاي قهوه، بين 15 تا18 ميلي متر است که در آغاز سبز رنگ است و پس از رسيدن، رنگ گيلاس به خود مي گيرد. از اين رو در بعضي کشورها به درخت گيلاس هم شهرت دارد. دانه هاي قهوه دو به دو به هم چسبيده اند و پرده نازکي ميان دانه ها وجود دارد که آنها را از هم جدا مي کند. شيوه تهيه قهوه در کشورهاي جهان متفاوت است، اما اغلب آن را با آب جوش يا بخار مصرف مي کنند، بهترين قهوه جهان از نظر بو و طعم، از بوته اي به نام Arabica به دست مي آيد که در برزيل به خوبي رشد مي کند و از آنجا به سراسر جهان صادر مي شود. بعد از برزيل، بهترين قهوه که طعم و بويي مطبوع دارد، متعلق به کشور تانزانيا و اتيوپي است. در آمريکا اغلب قهوه را با بخار آب درست مي کنند که به آن اسپرسو(Esprsso) مي گويند. در ايران نيز شايع ترين نوع قهوه ، نسکافه است که با ريختن آب جوش روي يک قاشق قهوه آماده فراهم مي شود. در قرن شانزدهم نوشيدن قهوه درمصر بسيار شايع بود و بيشتر، افراد مذهبي آن را به کار مي بردند تا بتوانند بيدار بمانند و به عبادت بپردازند؛ اما بعدها هنگامي که دريافتند اين ماده ضربان قلب را افزايش مي دهد و موجب اعتياد مي شود، خريد و فروش و مصرف آن را ممنوع کردند و افراد مختلف را به شدت مجازات کردند! ولي چون مردم آن را دوست داشتند، در محدود کردن آن راه به جايي نبردند... بر اساس آمارهاي به دست آمده 89 درصد مردم جهان، قهوه، چاي يا هر دوي آنها را مصرف مي کنند. 40 درصد آنها ترجيح مي دهند چاي بنوشند و در صورت عدم دسترسي به چاي، قهوه مي نوشند. حدود 30 درصد مردم دنيا نيز، قهوه را ترجيح مي دهند و در نبودن قهوه به نوشيدن چاي رضايت مي دهند و براي 15 درصد نيز ميان چاي و قهوه تفاوتي وجود ندارد و هر کدام را که در دسترس باشد، مصرف مي کنند، ناگفته نماند که 15 درصد مردم جهان نيز چاي و قهوه دوست ندارند و هيچ يک را نمي نوشند.
نکات قابل توجه در مورد قهوه
وجود کافئين در قهوه موجب نشاط و هشياري انسان مي شود. درصورت عدم مصرف زياد قهوه، کافئين موجود در آن مي تواند توان فکري را افزايش دهد و فرد را سر حال و هشيار کند. نوشيدن يک فنجان قهوه بعد از صرف غذا، از خستگي و خواب آلودگي و خواب رفتگي فرد جلوگيري مي کند؛ به شرط اين که نوشيدن قهوه فراتر از يک فنجان در هر وعده غذايي صبح و بعد از ظهر و شب نباشد. مصرف مداوم قهوه و بيش از 3 فنجان قهوه در طول روز يا نوشيدن نوشابه هاي کافئين دار موجب اعتياد مي شود و قطع مصرف آن ايجاد سردرد، خستگي، افسردگي و گاهي درد شديد مي کند؛ از اين جهت به عزيزاني که عادت به خوردن قهوه يا حتي چاي دارند، توصيه مي شود که ده روز قبل از آغاز ماه مبارک رمضان به تدريج از مصرف مداوم چاي و قهوه و نوشيدني هاي حاوي تئين و کافئين خودداري کنند تا از نياز روزانه خود بکاهند و در روزهاي آغازين روزه داري دچار سردرد نشوند.
نکات در خور دقت و توجه بيشتر
* از نوشيدن قهوه در شب خودداري کنيد، چرا که مانع ادامه خواب عميق شده و سطح هورموني رشد را کاهش مي دهد.
*قهوه آب بدن را دفع مي کند و باعث چروکيده شدن سلول هاي بدن مي شود. بعد از نوشيدن قهوه حتماً يک ليوان آب بنوشيد .
* افرادي که اختلالي در ريتم ضربان قلب خود دارند، نبايد در مصرف قهوه زياده روي کنند.
* در قهوه صاف نشده ليپوليد وجود دارد که موجب افزايش کلسترول خون مي شود.
* نوشيدن زياد قهوه که فراتر از 4-5 فنجان باشد، احتمال افزايش فشار خون را فراهم مي کند.
* مصرف مواد غذايي مانند سبوس گندم و برنج، ميوه و سبزي(به خصوص ميوه هايي نظير آلو، انجيرو خرما) اگر با نوشيدن قهوه توأم شده و آب فراوان نوشيده شود، سريع تر به رفع خشکي مزاج و يبوست مي انجامد.
* قهوه با تحريک شيميايي، روده ها را به فعاليت وا مي دارد؛ البته تأثير قهوه در بانوان بيش از آقايان و نوشيدن آن در صبح مؤثرتر از بعد از ظهرها است.
* نوشيدن قهوه در زماني که حالت تهوع وجود دارد، توصيه نمي شود به عکس چاي، نوشيدن قهوه شدت دل به هم خوردگي را افزايش مي دهد. در کساني که ترش مي کنند، نوشيدن قهوه شدت اسيدي شدن معده را افزايش مي دهد و به گسترش زخم معده کمک مي کند.
* افرادي که مستعد سنگ کيسه صفرا هستند بايد از نوشيدن قهوه خودداري کنند.
* کافئين موجود در قهوه در نشاط و سر حالي انسان تأثير دارد و يک ماده ضد افسردگي خفيف است، به شرط آن که در طول روز بيش از 3-4 فنجان نوشيده نشود. به خصوص کافئين در قبال بعضي از افراد وقتي قهوه مي نوشند، دچار ترس شده، ضربان قلبشان را افزايش پيدا مي کند. بي خوابي و عدم تمرکز و از دست دادن حافظه و بروز لکنت زباني در آنها پديدار مي شود.
/ج
درخت قهوه که برگ هايي هميشه سبز و زيبا دارد، گياهي است از تيره coffee که دانه هاي آن را به صورت هاي مختلف همچون پودر و خرده هاي ريز و درشت به فروش مي رسانند. بيش از يک سوم مردم جهان قهوه را دوست دارند و مصرف مي کنند. واژه قهوه، بر گرفته از زبان عربي و به معناي تحريک کننده و زايل کننده اشتها است و برخي از مورخان ،پيشينه اين واژه را به کشور اتيوپي نسبت مي دهند. درخت قهوه بين 7تا10 متر بلندي دارد و در هواي گرم و مرطوب رشد مي کند. اين درخت گل هايي کوچک و سپيد دارد که بوي آن بي شباهت به بوي ياسمن نيست.
همچنين اندازه دانه هاي قهوه، بين 15 تا18 ميلي متر است که در آغاز سبز رنگ است و پس از رسيدن، رنگ گيلاس به خود مي گيرد. از اين رو در بعضي کشورها به درخت گيلاس هم شهرت دارد. دانه هاي قهوه دو به دو به هم چسبيده اند و پرده نازکي ميان دانه ها وجود دارد که آنها را از هم جدا مي کند. شيوه تهيه قهوه در کشورهاي جهان متفاوت است، اما اغلب آن را با آب جوش يا بخار مصرف مي کنند، بهترين قهوه جهان از نظر بو و طعم، از بوته اي به نام Arabica به دست مي آيد که در برزيل به خوبي رشد مي کند و از آنجا به سراسر جهان صادر مي شود. بعد از برزيل، بهترين قهوه که طعم و بويي مطبوع دارد، متعلق به کشور تانزانيا و اتيوپي است. در آمريکا اغلب قهوه را با بخار آب درست مي کنند که به آن اسپرسو(Esprsso) مي گويند. در ايران نيز شايع ترين نوع قهوه ، نسکافه است که با ريختن آب جوش روي يک قاشق قهوه آماده فراهم مي شود. در قرن شانزدهم نوشيدن قهوه درمصر بسيار شايع بود و بيشتر، افراد مذهبي آن را به کار مي بردند تا بتوانند بيدار بمانند و به عبادت بپردازند؛ اما بعدها هنگامي که دريافتند اين ماده ضربان قلب را افزايش مي دهد و موجب اعتياد مي شود، خريد و فروش و مصرف آن را ممنوع کردند و افراد مختلف را به شدت مجازات کردند! ولي چون مردم آن را دوست داشتند، در محدود کردن آن راه به جايي نبردند... بر اساس آمارهاي به دست آمده 89 درصد مردم جهان، قهوه، چاي يا هر دوي آنها را مصرف مي کنند. 40 درصد آنها ترجيح مي دهند چاي بنوشند و در صورت عدم دسترسي به چاي، قهوه مي نوشند. حدود 30 درصد مردم دنيا نيز، قهوه را ترجيح مي دهند و در نبودن قهوه به نوشيدن چاي رضايت مي دهند و براي 15 درصد نيز ميان چاي و قهوه تفاوتي وجود ندارد و هر کدام را که در دسترس باشد، مصرف مي کنند، ناگفته نماند که 15 درصد مردم جهان نيز چاي و قهوه دوست ندارند و هيچ يک را نمي نوشند.
نکات قابل توجه در مورد قهوه
وجود کافئين در قهوه موجب نشاط و هشياري انسان مي شود. درصورت عدم مصرف زياد قهوه، کافئين موجود در آن مي تواند توان فکري را افزايش دهد و فرد را سر حال و هشيار کند. نوشيدن يک فنجان قهوه بعد از صرف غذا، از خستگي و خواب آلودگي و خواب رفتگي فرد جلوگيري مي کند؛ به شرط اين که نوشيدن قهوه فراتر از يک فنجان در هر وعده غذايي صبح و بعد از ظهر و شب نباشد. مصرف مداوم قهوه و بيش از 3 فنجان قهوه در طول روز يا نوشيدن نوشابه هاي کافئين دار موجب اعتياد مي شود و قطع مصرف آن ايجاد سردرد، خستگي، افسردگي و گاهي درد شديد مي کند؛ از اين جهت به عزيزاني که عادت به خوردن قهوه يا حتي چاي دارند، توصيه مي شود که ده روز قبل از آغاز ماه مبارک رمضان به تدريج از مصرف مداوم چاي و قهوه و نوشيدني هاي حاوي تئين و کافئين خودداري کنند تا از نياز روزانه خود بکاهند و در روزهاي آغازين روزه داري دچار سردرد نشوند.
نکات در خور دقت و توجه بيشتر
* از نوشيدن قهوه در شب خودداري کنيد، چرا که مانع ادامه خواب عميق شده و سطح هورموني رشد را کاهش مي دهد.
*قهوه آب بدن را دفع مي کند و باعث چروکيده شدن سلول هاي بدن مي شود. بعد از نوشيدن قهوه حتماً يک ليوان آب بنوشيد .
* افرادي که اختلالي در ريتم ضربان قلب خود دارند، نبايد در مصرف قهوه زياده روي کنند.
* در قهوه صاف نشده ليپوليد وجود دارد که موجب افزايش کلسترول خون مي شود.
* نوشيدن زياد قهوه که فراتر از 4-5 فنجان باشد، احتمال افزايش فشار خون را فراهم مي کند.
* مصرف مواد غذايي مانند سبوس گندم و برنج، ميوه و سبزي(به خصوص ميوه هايي نظير آلو، انجيرو خرما) اگر با نوشيدن قهوه توأم شده و آب فراوان نوشيده شود، سريع تر به رفع خشکي مزاج و يبوست مي انجامد.
* قهوه با تحريک شيميايي، روده ها را به فعاليت وا مي دارد؛ البته تأثير قهوه در بانوان بيش از آقايان و نوشيدن آن در صبح مؤثرتر از بعد از ظهرها است.
* نوشيدن قهوه در زماني که حالت تهوع وجود دارد، توصيه نمي شود به عکس چاي، نوشيدن قهوه شدت دل به هم خوردگي را افزايش مي دهد. در کساني که ترش مي کنند، نوشيدن قهوه شدت اسيدي شدن معده را افزايش مي دهد و به گسترش زخم معده کمک مي کند.
* افرادي که مستعد سنگ کيسه صفرا هستند بايد از نوشيدن قهوه خودداري کنند.
* کافئين موجود در قهوه در نشاط و سر حالي انسان تأثير دارد و يک ماده ضد افسردگي خفيف است، به شرط آن که در طول روز بيش از 3-4 فنجان نوشيده نشود. به خصوص کافئين در قبال بعضي از افراد وقتي قهوه مي نوشند، دچار ترس شده، ضربان قلبشان را افزايش پيدا مي کند. بي خوابي و عدم تمرکز و از دست دادن حافظه و بروز لکنت زباني در آنها پديدار مي شود.
پي نوشت ها :
متخصص تغذيه
منبع: نشريه زندگي ايده آل شماره 45/ج
