زندگینامه شیخ حسین نجفی اهری
مقدمه
در طول تاریخ اسلام علمای مکتب تشیع همواره پرچمدار علم و دانش و مجسمه تقوا و عمل صالح بوده اند و خانه های گلی و محقر آنان پناهگاه پا برهنه ها بوده است، اما تقوا و اخلاص الهی باعث شد، بسیاری از آنان گمنام و ناشناخته باقی بمانند. از جمله این شخصیتهای بزرگ دینی که هم در زمان حیات مظلوم بود و هم بعد از وفات از او کمتر یاد می شود، شخصیت ممتاز عالم تشیع ؛ حضرت آیت الله العظمی نجفی اهری است که در طول حیات صد و چهار ساله خود، منشاء خیرات و برکات زیادی برای جامعه و حوزه های علمیه، خصوصاً در منطقه ارسباران (اهر) شد و اینک ما می کوشیم تا گوشه هایی از زندگی این فقیه مجاهد و بزرگوار شیعه را بر قلم جاری سازیم. باشد که قدمی در معرفی شخصیت یکی از عالمان وارسته مکتب تشیع برداریم.
نام : شیخ حسین نجفی اهری
موطن: شهرستان اهر - استان آذربایجان شرقی
نام پدر : فتح الله
تاريخ وفات: 1386قمری
ولادت
تحصیلات
حوزه علمیه اهر، در کنار دیگر مرکز علمی حوزوی شهرهای اسلامی، پاسدار حریم ثقلین بود، در نشر معارف حقه از سابقه ای درخشان و افتخارآمیز برخوردار است و علمایی مانند: میرزا عبد الغنی مجتهد اهری، حاج شیخ حسین نجفی اهری، حاج شیخ احمد اهری، حاج سید جعفر بنی هاشمی اهری، حاج شیخ حسین برقی اهری و... در دامانش پرورش یافته اند. بناهای فرهنگی، تاریخی و آثار به جای مانده (از جمله بقعه شیخ شهاب الدین محمود اهری، قطب العارفین، قرن هفتم هجری) از قدمت و عمق اعتقادی، فرهنگی این خطه از میهن اسلامی حکایت می کند و کتابها، اسناد و منقولات این قدمت را به قرن ششم ه.ق باز می گرداند. در نتیجه این پیشینه درخشان، امروز شاهد حضور مردم در حمایت از فرامین اسلام هستیم.
گفتنی است که حوزه علمیه اهر در طول زمان ها دستخوش تحولات گوناگونی بود. تا جایی که بعضی از مدارس این حوزه در زمان رژیم ستم شاهی با زیر پاگذاشتن شرایط وقف و وقفنامه و در جهت اهداف ضد اسلامی آن رژیم مبنی بر تضعیف حوزه های علمیه، به تصرف اداره فرهنگ رژیم منحوس در آمده بود. برای نمونه مدرسه علمیه شمس (امامصادق(ع) ) را می توان نام برد که به مدرسه دولتی تبدیل شد و اقدامهای عالمان و طلبه های شهر در جهت تخلیه مدرسه و تبدیل آن به حوزه علمیه به جایی نرسید و تنها بعد از تشریف فرمایی آقا نجفی اهری، به حوزه علمیه تبدیل شد.
مدارس علمیه اهر
2 - مدرسه علمیه مسجد جامع: این مدرسه در حدود یک سال بعد از فرار فرقه بهائیت در سال 24 یا 25 ه . ش، بعد از غصب مدرسه شمس توسط طاغوت، به همت «حاج میر جواد باغبانی» در حیاط مسجد جامع با اموال آقای میر صالح که بی وارث بود، بنا شد. در حال حاضر از آنجا استفاده نمی شود و صورت مخروبه به خود گرفته است.
3 - بقعه شیخ شهاب الدین محمود اهری (قطب العارفین قرن هفتم هجری): حضرت شیخ شهاب الدین در این مکان خانقاهی ترتیب داد و به تربیت علماء و عرفاء پرداخت. این خانقاه در زبان محلی بنام «فبت سرا» معروف و در زمان حیات شیخ از تشکیلات درسی و رونق علمی خاصی برخوردار بود و عالمان و عارفان بزرگی مانند: شیخ جمال الدین تبریزی، بابا فرج وایقانی، باله بنیسی و... در این دارالعلم به تحصیل کمالات نفسانی و فقه مشغول بودند. بنای فعلی بقعه در زمان صفویه (شاه عباس اول) بر روی مرقد شیخ شهاب الدین محمود اهری بنا شده است.(3)
ازدواج و فرزندان
رؤیایی صادق
حوزه علمیه نجف در زمان حیات آقا نجفی اهری
آقا نجفی اهری در چنین حوزه ای به تحصیل پرداخت و از جلسات درس و افکار بلند دانشمندان و فقیهانی بهره گرفت. شمار زیاد مشایخ عالی و اساتید والا مقام معظم له خود نشانگر موقعیت مهم، پویا و با عظمت حوزه های آن روزگار است.
اساتید
2 - حضرت آیت الله شیخ عبد الغنی مجتهد اهری (استاد آقا نجفی در اهر)
فقیه بارع، زبردست، عالم بزرگوار، ادیب جلیل و شاعر مجید، از اعاظم فقهای قرن 13 و 14 ه.ق در اهر دیده به جهان گشود. دوران کودکی و جوانی را به کسب علوم در زادگاهش گذراند مدتی به تبریز رفت و در آنجا سکن شد. در تبریز از جمله عالمان طراز اول و مراجع امور شرعی بود و با حضور او شهر عالم خیز تبریز شکوه، عظمت و شرافت دو چندان یافت. حاج شیخ بعد از مدتی به تهران عزیمت کرد و اثر ارزنده اش در فقه به نام «درراللئالی» را در نهایت زیبایی و مهارت، به سبک سید بحر العلوم، منظوم کرد و به طبع رسانید. به اعتراف آگاهان در این علم کسی را به غیر از میرزا عبد الغنی بعد از سید بحر العلوم یارای آفریدن چنین اثر عظیمی نبود. وی جامع علوم فقه، اصول، حدیث، تفسیر و ادبیات بود و در سال 1306 ه.ق در زادگاهش اهر در گذشت.(7)
3 - حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد کاظم بن عبد العظیم طباطبائی یزدی (صاحب کتاب شریف عروة الوثقی)
وی از استوانه های معارف و فقه جعفری و از مفاخر و مراجع بزرگ تقلید بود. در بیست و هشت رجب (1247 ه.ق) در کسنو یزد متولد و 28 رجب (1337 ه.ق) در گذشت.(8)
4 - حضرت آیت الله العظمی شیخ محمد کاظم بن ملا حسین خراسانی (آخوند صاحب کفایه الاصول) به سال 1255 ه.ق در مشهد الرضا (علیه السلام) متولد و به سال 1329 ه.ق در بیست ذی الحجّه در نجف الاشرف درگذشت.(9)
5 - حضرت آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی (رحمة الله علیه)
از مراجع بزرگ و دور اندیش و استاد بسیاری از فقهای نیم قرن گذشته بود. به سال 1284 ه.ق متولد و در سال 1365 ه.ق در گذشت. کتاب «وسیلة النجاة» او از مشهورترین کتب فقهی، بعد از عروة الوثقی است.(10)
از دیگر اساتید آقا نجفی اهری می توان ؛ آقا شیخ محمد حسین نائینی (متوفی 1355 ه.ق) و آقا شیخ عبد الکریم ممقانی را نام برد.(11)
اجازات اجتهادی و روایتی
1 - در زمان آقا نجفی اهری عده ای از ثروتمندان اهر جهت پرداخت بدهی های شرعی اموالشان، قبل از تشرف به حج، خدمت آقای بروجردی می رسند. قبل از هر چیز، آقا از آنان می پرسد: از کدام منطقه ایران آمده اید؟ آنها در پاسخ می گویند: از ارسباران (اهر). آقا از گرفتن خمس خودداری کرده، می فرمایید تا زمانی که آقا نجفی اهری در اهر هستند، من اقدام به چنین کاری نمی کنم. برگردید و خدمت آقا شیخ حسین برسید.
2 - مسأله دیگر این که در زمان حیات آقا نجفی اهری، شهرداری اهر با غصب قبرستانی که هنوز مورد استفاده اموات مؤمنین بود، حمامی بنا کرد، اما آقا نجفی به علت غصبی بودن، اجازه غسل در آن حمام را نمی داد. مردم (انجمن شهر) از آیت الله العظمی بروجردی برای تعیین تکلیف استفتاء کردند و ایشان از جواب خودداری کرد و به آقا نجفی ارجاع داد و سرانجام حمام به خاطر اجازه ندادن آقا برای غسل و استحمام از بین رفت و به مخروبه تبدیل شد. بعد از رحلت آقا نجفی رژیم طاغوت مدرسه ای را به نام (ناموس) در آنجا ساخت که این مدرسه بعد از انقلاب به نام شهید بزرگوار رجائی تغییر نام یافت و هم اینک به خاطر فرسودگی، ساختمان جدید مجتمع آموزشی شهید رجائی در آنجا بنا می شود.(12)
تدریس، شاگردان و تألیف
آقا نجفی اهری در کنار تعلیم و تربیت، کتاب هایی را نیز تألیف کرد. فهرست کتاب های وی عبارت است از:
1 - «حدیقة الاحباب» کتابی وزین و شامل ادعیه، روایات، کرامات، نصایح و مناقب خاندان عصمت و طهارت است و به تعبیر مؤلف «کشکولی است جمع آوری شده از کتب معتبره.» در تاریخ (1358 ه.ق) در نجف چاپ و به تقریظ مرجع بزرگ شیعه آقا سید ابوالحسن اصفهانی مزیّن شد. متن تقریظ چنین است:
«بسم الله الرحمن الرحیم: الحق والانصاف کتاب نفیسی است، مشتمل بر اخبار شریفه و مطالب نفیسه و حکایات ظریفه. البته اخوان مؤمنین در طبع و نشر آن ساعی باشند. «لله درّ مؤلفه» جناب علم الاعلام ثقة الاسلام آقای آقاشیخ حسین مجتهد اهری دامت افاضاته - ابوالحسن الموسوی الاصفهانی -»
2 - «شجره طوبی» همانند حدیقه است.
3 - «رساله عملیه به نام (سدرة المنتهی فی دین المصطفی)» در سال (1366 ه.ق) در تبریز به چاپ رسید. از حاج شیخ شش کتاب چاپ نشده نیز به یادگار ماند که عبارت است از:
1 و 2 - «شرح رسائل و مکاسب شیخ انصاری»
3 - «مناسک حج»
4 - «اربع مائه (از فرموده های امام صادق (علیه السلام))»
5 - ردّ بهائیگری»
6 - «آیا قرآن قابل ایراد است؟»
آقا نجفی اهری دست خط خیلی خوبی هم داشت و بخشی از نسخه کتاب «ریاض العلماء و حیاض الفضلاء» تألیف ؛ میرزا عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی (قرن 12) به دست خط اوست. در این باره حکایتی خواندنی به این صورت نقل کرده اند: آیت الله العظمی مرعشی نجفی می خواست در نجف اشرف این کتاب را از یک زن دست فروش خریداری کند اما انگلیسی ها هم مشتری آن بودند و تا سقف 400 دینار برای خرید پیشنهاد کردند امّا زن حاضر شد کتاب را تنها در برابر 200 دینار به آقا نجفی مرعشی بفروشد. ایشان هم با فروختن اسباب و اثاث و حتی لباس های نوی خود کتاب را خریداری کرد. بعدها آقا مرعشی بر اثر تهدید و اجبار رژیم عراق حاضر شد آن را به انگلیسی ها بفروشد ؛ اما قبل از فروش به کمک جمعی از رفقایش آن را استنساخ کرد که مرحوم آقا نجفی اهری یکی از آنها بود. و قسمتی از کتاب توسط ایشان نسخه برداری شد و الان موجود است.(13)
در فهرست «نسخه های خطی» کتابخانه آقای مرعشی (ره) چنین آورده شده است: «توسط آقا شیخ حسین نجفی اهری عناوین و نشانیهای شنگرف تصحیح شده است.»(14)
مراجعت به اهر
معظم له از آغاز ورود به منطقه ارسباران (اهر) مرجعیت دینی یافت و در کنار اقامه نمازهای جماعت ظهر و عصر در مسجد امام خمینی (سفید سابق) و مغرب و عشاء در مسجد شیخ عماد، مدرسه علوم دینی شمس (امام صادق (علیه السلام)) را که به تصرف رژیم منحوس پهلوی در آمده بود، بازپس گرفت و به تربیت شاگردان مکتب امام صادق (علیه السلام) پرداختند. حاج شیخ علاوه بر باز سازی مدرسه ، باقیات و صالحاتی همچون مرمت و بازسازی مسجد امام خمینی (قدس سره) و احداث یک باب «غسالخانه» در نزدیکی گلزار شهدای اهر از خود به یادگار گذاشت.
اخلاق و سیره
مبارزات
اعلامیه های حاج شیخ شبانه در کوچه و بازار نصب شد و صبح آنروز شور و غوغای عجیبی بین مردم راه افتاد. آقا نجفی اهری در مقابل صفوف به هم فشرده مردم تا دروازه شهر اهر حرکت کرد و از آنجا با بدرقه مردم به همراهی آیت الله سید جعفر بنی هاشمی اهری جهت اعتراض به بازداشت حضرت امام (قدس سره) ، به تهران عزیمت کرد و به مجمع بزرگ روحانیان طراز اول ایران (حضرات آیات عظام: گلپایگانی، مرعشی نجفی، میلانی، پسندیده (اخوی امام)، شهیدین صدوقی و دستغیب و...) که در باغ ملک تشکیل شده بود، پیوست. آنان مدت پانزده شبانه روز مشغول برنامه ریزی جهت آزادی حضرت امام بودند و اعلامیه های کوبنده ای در همین زمینه صادر می کردند. متن این اعلامیه ها با امضاء نزدیک به پنجاه نفر از بزرگان در بعضی از اسناد و کتب به ثبت رسیده است.
همه روزه نماز جماعت به امامت آقا نجفی اهری برگزار می گردید تا اینکه یک شب به طور ناگهانی برق منطقه خاموش شد و در تاریکی چهار جیپ ارتشی وارد باغ شدند و آقا نجفی اهری را دستگیر و به ساوک انتقال دادند. پس از بازجوئی های انجام شده، معظم له را چشم بسته به تبریز فرستادند و بالاخره پافشاری روحانیان و مردم موجب آزادی حضرت امام (قدس سره) شد و امام بعد از آزادی طی تلگراف جداگانه ای از آقا نجفی اهری تشکر و قدردانی کرد. که متأسفانه بر اثر سهل انگاری ورّاث این سند هم مانند سایر اسناد از بین رفته یا مفقود شده است
رحلت
فسلام علیه یوم ولد و یوم مات و یوم یبعث حیّا.
آثار:
2. شجره طوبی
3. سدرة المنتهی فی دین المصطفی
4. شرح رسائل و مکاسب شیخ انصاری
5. مناسک حج
6. اربع مائه
7. ردّ بهائیگری
8. آیا قرآن قابل ایراد است؟
پی نوشت ها:
1 - مصاحبه با حاج سید محمد حسن نجفی و حاج حسن طایری، از نوادگان آقا نجفی اهری .
2 - مصاحبه با جمعی از علمای اهر .
3 - به نقل از کتاب «سیری در احوال و آثار شیخ شهاب الدین اهری»، حسین دوستی، ص 84 .
4 و 5 - مصاحبه با حاج عباسعلی فتحی نود ساله از بستگان آقا نجفی .
6 - جمع آوری شده از کتب مختلف .
7 - نقباء البشر ؛ آقا بزرگ تهرانی، ج 3، ص 1150 .
8 - مقدمه عروة الوثقی، نشر مدینة العلم آیت الله خوئی، ص 6 .
9 - حیات آخوند، مقدمه کفایة الاصول، نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص 5 .
10 - برای مطالعه زندگی وی به مجموعه دیدار با ابرار مراجعه کنید.
11 - بقیة السلف، هادی هاشمیان، ص 30 .
12 - همان ص 1 .
13 - به نقل از حاج میرزا رحیم نصیرزاده اهری، از بستگان آقا نجفی اهری .
14 - فهرست کتاب های خطی کتابخانه آیت الله نجفی مرعشی، ج 10، ص 186، ردیف فهرست 3804 .
15 - سوره توبه، آیه 122 .
16 - مصاحبه با حاج حسن طایری، از نوادگان آقا نجفی اهری .
17 - دائرة المعارف، عبد الحسین سعیدیان، ج 2، ص 2044 ؛ بررسی تحلیلی نهضت امام خمینی (قدس سره) ، حمید روحانی، ج 1، ص 553 ؛ نهضت روحانیون ایران، علی دوانی، ج 4، ص 132 و اسناد انقلاب اسلامی، ج 2، ص 89 و 108 و ج 4، ص 84 .
18-مصاحبه با حاج حسن طاهری .
منبع:http://www.hawzah.net