مراحل خلقت انسان(2)

4. آفرينش روح و جنبش جنين
 

از آيات قرآن استفاده مي شود كه پس از مرحله تسويه و تنظيم و تعادل اعضاي بدن انسان در رحم مادر، مرحله ديگري را با نام «نفح روح، دميدن روح» بيان مي كند. «ثم سواه و نفخ فيه من روحه؛[24]آن گاه او را درست اندام كدره و از روح خويش در او دميد» «فكسونا العظام لحماً ثم انشاناه خلقاً آخر؛[25] بعد استخوان ها را به گوشتي پوشانيديم، آن گاه [جنين را در] آفرينشي ديگر پديد آورديم.»
از آيات فوق بر مي آيد كه در آدمي جز بدن، چيز بسيار شريف نيز وجود دارد كه مخلوق خداست و تا آن چيز شريف در انسان به وجود نيايد، آدمي، انسان نمي گردد و در حضرت آدم به وجود آمد، شاني يافت كه فرشتگان در برابر او خضوع كردند و عبارت «انشأناه خلقاً آخر» نشان از خلقت مي دهد كه فعل و انفعالات طبيعي و مادي در آن نيست.[26] و انشاء به معني ايجاد كردن چيزي توام با تربيت آن است. اين تعبير نشان مي دهد كه مرحله اخير با مراحل قبل، كاملاً متفاوت است[27] اگر گفته شود نطفه انسان از آغاز كه در رحم قرار مي گيرد و قبل از آن يك موجود زنده است.
بنابراين نفخ روح چه معنا دارد؟ در پاسخ بايد گفت: زماني كه نطفه منعقد مي شود تنها داراي يك نوع «حيات نباتي» (گياهي) است يعني؛ فقط تغذيه و رشد و نمو دارد. ولي از حس و حركت كه نشانه «حيات حيواني» است و هم چنين قوه ادراكات كه نشانه «حيات انساني» است و در آن خبري نيست (ما تكامل نطفه در رحم به مرحله اي مي رسد كه شروع به حركت مي كند و تدريجاً قواي ديگر انساني در آن زنده مي شود اين همان مرحله اي است كه قرآن از آن تعبير به نفخ روح مي كند.[28]
اما ماهيت روح چگونه است؟ و حلول او برجسم از چه زماني مي باشد؟ آيات قرآن در اين مورد ساكت است و باين تفصيلي ندارد و حقيقت آن نيز براي ما روشن نيست.

نظرگاه دانشمندان
 

مهم ترين اتفاقي كه پس از ماه سوم براي جنين پيش مي آيد، حركت و فعاليت قلب و رشد سريع جنين و شكل گيري اندام هاي خارجي است در ماه سوم و ابتداي ماه چهارم به دليل عصب دار شدن اندام ها، حركت جنين آغاز مي شود و زن باردار در ماه چهارم حركت جنين را كاملاً احساس ميكند.[29]
دانش بيولوژي هنوز پاسخگوي اين قسمت نبوده يعني حد فاصل مرحله حيات با مرحله قبل از آن را نمي تواند مشخص سازد[30] آيا در چهارماهگي اين دميدن روح اتفاق مي افتاد يا كمتر از آن و حتي برخي از منابع پزشكي تشخيص حركات جنين توسط مادر را در ماه پنجم دانسته اند[31] تا چه رسد به زمان دقيق حلول روح.
آيا مي توان ادعا كرد حركت جنين در شكم مادر همان وقوع دميدن روح باشد؟
در پاسخ بايد گفت: همان طور گذشت. جنين بعد از لقاح نطفه داراي حيات نباتي (گياهي است كه فقط تغذيه و رشد دارد و بعد از مدتي داراي حركات و ضربان قلب است كه مي توان آن را حيات حيواني دانست اما آن چه مهم است قوه ادراكات و شعور كه در سايه روح الهي پرورش مي يابد، و همچنين انسانيت انسان است كه او را از حيوان متمايز مي كند آن محقق نمي شود مگر با حلول روح الهي و در قرآن كريم اشاره اي به حركت جنين نشده است فقط سخن از خلقت ديگر و دميدن روح الهي شده است.[32]
در نتيجه نمي توان گفت: دميدن روح بر جنين هم زمان با حركات جنين است.

5. جنسيت جنين (دختر يا پسر)
 

قرآن در ادامه بيان مراحل خلقت به مرحله شكل گيري جنين اشاره مي كند و در چند آيه بدان پرداخته شد، «ثم كان علقة فخلق فسوي فجعل منه الزوجين الذكر و الانثي؛[33] پس علقه [آويزك] شد و [خدايش] شكل داد و درست كرد و از آن، دو جنس نر و ماده را قرار داد.
از مرحله علقه تا شكل گيري جنين، سه ماه طول مي كشد، و در سومين ماه صورت جنين، شكل صورت انسان به خود مي گيرد و جنسيت جنين مشخص مي شود و به همين علت قرآن كريم مرحله جنسيت جنين را (پسر يا دختر) پس از مرحله تسويه و شكل گيري قرار داده است «فسوي فجعل منه الزوجين» از نظر علمي، اعضاء تناسلي خارجي در ماه سوم، تكامل يافته كه در دوازدهمين هفته جنس جنين را با امتحان وضع ظاهري مي توان مشخص ساخت.[34]

انتخاب پسر يا دختر شدن جنين با چه كسي است؟
 

آن چه از علم پزشكي مي توان استخراج كرد اين است كه، تعيين جنسيت بستگي به سلول هاي پدر دارد. يعني كروموزوم y در كرمك (اسپرماتوزئيد) تعيين كننده پسر است (44+ x + y) و اوول زن هميشه داراي كروموزم x است و كروموزوم x مرد جنسيت جنين را دختر تعيين مي كند. (44+2x).[35]
اما در مرحله بعد از همان هنگام كه انسان به صورت پاره گوشتي در شكم مادر قرار گرفته دو برجستگي از طناب پشتي كه بعداً ستون فقرات را تشكيل خواهد داد به وجود مي آيند.
اين دو برجستگي را لوله هاي تناسلي مي نامند. اگر مقرر شده كه جنين پسر باشد اين دو لوله از هفته ششم، شروع به ساخت بافت هاي مشابه بافت هاي بيضه مي كنند. اما اگر مقرر شده كه جنين دختر باشد، اين لوله هاي تناسلي از هم متمايز شده تا در هفته دهم بافت هاي شبيه بافت هاي تخمدان را تشكيل دهند. شكل گيري دستگاه تناسلي مو تشابه به دليل نبودن هورمون هاي نر صورت مي پذيرد.[36]

عوامل ذيل در پسر يا دختر شدن
 

خداوند در سوره شوري آيه 49 و 50، تمام امور مربوط به جنس جنين را به دست خود مي داند «يداله ملك السموات و الارض يخلق ما يشاء ....»
آيه در بيان عدم تاثير علل و اسباب مادي نيست بلكه بيان گر قدرت و عظمت خداوند است. امروزه با پيشرفت علم ژنتيك و فراهم نمودن دارو و دريافتن تاثيرات غذا، قادر به تعيين جنسيت هستند.
در اين راستا حضرت آية الله مكارم شيرازي: تعادل جمعيتي دختر و پسر را مطرح كرده و تاثير غذا و دارو را در جنسيت جنين كمرنگ نموده است. ايشان مي فرمايد:
در اين كه چگونه و تحت چه عواملي، جنين مذكر يا مونث مي شود؟ هيچ كس پاسخي در برابر اين سوال ندارد، يعني علم هنوز جوابي براي آن پيدا نكرده است.
ممكن است پاره اي از مواد غذايي يا داروها در اين امر موثر باشد ولي مسلماً تاثير آن سرنوشت ساز و تعيين كننده نيست. ولي با اين حال عجيب اين است كه هميشه يك تعادل نسبي در ميان اين دو جنس (مرد و زن) در همه جوامع ديده مي شود و اگر تفاوتي باشد چندان چشم گير نيست.[37]

6. مدت ثابت زمان بارداري
 

آن چه در بين مردم مشهور است، دوران بارداري 9 ماه است و قرآن كريم بدون اشاره به زمان، با جمله «اجل مسمي، مدت معين» و «قدر المعلوم، مدت معين» زمان بارداري را مشخص و ثابت مي داند.
آيه «و نقر في الارحام ما نشاء الي اجل مسمي؛[38] و آن چه را اراده مي كنيم تا مدتي معين در رحم ها قرار مي دهيم»
آيه: «فجعلناه في قرار مكين الي قدر معلوم؛ فقدرنا فنعم القادرون»[39]؛ پس آن را [نطفه] در جايگاهي استوار نهاديم تا مدتي معين و توانا آمديم و چه نيك تواناييم»[40]
رحم قرارگاه و جايگاه استواري براي محصول بارداري است، ولي براي يك مدت زمان تعيين شده و تقريباً ثابت كه به دوران بارداري معروف است و تقريباً 270 ـ 280 روز يا 40 هفته، معادل ده ماه قمري يا نه ماه شمسي كه پس از آن جنين قادر خواهد بود در دنياي جديدي به زندگي خود ادامه دهد قرآن اين مدت زمان را به نام «قدر معلوم» ياد مي كند و در سوره حج از اين فاصله زماني به نام «اجل مسمي» يعني، مدت از قبل تعيين شده ياد شده است اعجاز اين آيات در اين نيست كه به مدت بارداري اشاره نموده، بلكه در اين است كه گفته است اين مدت بهترين و مناسب ترين مدت ممكن است «فقدرنا فنعم القادرون» و اگر اين مدت كم يا زياد شود، زيان آن متوجه جنين يا مادر او خواهد بود.
اگر مدت بارداري بيش از 42 هفته به طور انجامد، بارداري طولاني ناميده مي شود و مفراتي مانند: سخني زايمان، كاهش اكسيژن جنين و خطر مرگ براي او و ... به همراه دارد. و اگر كمتر از 38 هفته باشد، آن را زايمان زودرس مي نامند و زيان هاي مانند: ضعف و ناتواني سيستم دفاعي بدن نوزاد كه 50% درصد مبتلا به مرگ نوزادي مي شود ـ آمادگي نوزادان براي ابتلاء به بيماري هاي يرقان و ... به همراه دارد. لذا مدت بارداري طبيعي بين 38 الي 42 هفته مي باشد.[41]
حاصل سخن اين كه، قرآن مقدار زمان بارداري را اندازه اي مشخص مي داند و پزشكي نوين هم مدت زمان بارداري را تقريباً ثابت مي داند و نشان مي دهد كه كشفيات جديد علمي، بار ديگر اشارات علمي قرآن را تبيين كرده است.
اطباي قبل از اسلام مانند جالينوس (210 ـ 131 م) و بعد از اسلام مانند ابن سينا (370 ـ 428 ق) ادعا كردند كه با چشم خود شاهد به دنيا آمدن طفل بعد از شش ماه بوده اند[42] و هم چنين نقل تاريخي كه چنين قضيه اي در زمان هاي مختلف اتفاق افتاده است؛ در كتاب ها بيان شده است.[43]
با بررسي در آيات مختلف نشان مي دهد كه قرآن به مسئله كمترين مدت بارداري اشاره كرده است:
آيه «وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَاناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَوَضَعَتْهُ كُرْهاً وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلاَثُونَ شَهْراً حَتَّى‏ إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى‏ وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحاً تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ.» (احقاف / 15)
ترجمه «و انسان را نسبت به پدر و مادرش به احسان سفارش مي كنيم. مادرش با تحمل رنج به او باردار شد و با تحمل رنج او را به دنيا آورد و بارداري و شير دادن او سي ماه است.
آيه «وَاذْكُرُوا اللّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ فَمَن تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلاَ إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلاَ إِثْمَ عَلَيهْ لِمَنِ اتَّقَى‏ وَاتَّقُوا اللّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ» (بقره / 233)
ترجمه: «و مادران فرزندان خود را دو سال تمام شير دهند، [اين حكم] براي كسي است كه بخواهد دوران شير خوارگي را تكميل كند.»[44]
مفسران در تفسير دو آيه فوق، اين طور استنباط كرده اند كه، طبق نص صريح آيه، مدت شير خوارگي طفل دو سال تمام است معادل 24 ماه مي باشد و آيه ديگر مدت بارداري و شيرخواري را مجموعاً 30 ماه مي داند، با توجه به 24 ماه شيرخواري طفل، مدت بارداري 6 ماه مي باشد يعني 24 ماه را از 30 ماه كم نماييم، 6 ماه كه نشان از كوتاه ترين مدت بارداري است،باقي مي ماند.[45]

نظريه پزشكان
 

پزشكي نوين به اين نتيجه رسيده است كه جنين اگر شش ماه تمام در رحم مادر باشد، پس از تولد زنده خواهد ماند. هر چند تولد اين گونه را زايمان زودرس مي نامند[46] در آن موقع لازم است با مراقبت هاي ويژه و وصل دستگاه تنفسي و ... مي توان طفل را از حالت نارسا بودن بيرون آورد.[47]
در نتيجه، پيش از آن كه دانش پزشكي به حداقل زمان لازم براي بارداري را كشف نمايد، قرآن اين مطلب را به روشني بيان كرده است.

7. تولد نوزاد
 

تلد نوزاد بعد از 9 ماه زندگي در رحم مادر، يكي از عجائب خلقت به حصاب مي آيد و خداوند اين مرحله هجرت را از قدرت بزرگ خود مي داند.
«و نقر في الارحام ما نشاء الي اجل مسمي ثم نخرجكم طفلاً؛[48]
و آن چه را اداره كنيم تا مدتي معين در رحم ها قرار مي دهيم، آنگاه شما را [به صورت] كودك برون مي آوريم.»
با مقايسه ي ضمن دنياي رحم و زندگي كودك در آن با خارج از رحم، به عظمت خلقت انسان پي مي بريم.
الف. درجه حرارت دنياي رحم 37 درجه است ولي درجه حرارت خارج از رحم، كمتر يا بيشتر است، لذا طفل در زمان كوتاه لازم است خود را با حرارت محيط سازگاري دهد.
ب. جنين در رحم مادر دنياي تاريك را بسر برده است و روشنايي و نور براي او مفهومي ندارد، اما پس از تولد، در برابر روشنايي و نور خيره كننده دنيا سازگاري نشان مي دهد.
ج. هم چنين طفل 9 ماه در عالم مرطوب و لزج زندگي كرده است ولي پس از تولد بايد در محيط خشك به زندگي خود ادامه دهد.[49]
د. گردش خون در جنين، يك گردش ساده است. زيرا حركت خون هاي آلوده به سوي ريه ها براي تصفيه انجام نمي گردد. چون در آن جا تنفسي وجود ندارد لذا دو قسمت قلب او (بطن راست و چپ) كه يكي عهده دار رساندن خون به اعضا و ديگري عهده دار رساندن خون به ريه براي تصفيه است به يكديگر راه دارد. اما به محض اين كه جنين متولد شد، اين دريچه بسته مي شود و خون دو قسمت مي گردد؛ بخشي به سوي تمام سلولهاي بدن براي تغذيه فرستاده مي شود و بخش ديگر به سوي ريه ها براي تنفس.
ه. تا زماني كه جنين در شكم مادر است، اكسيژن لازم را از خون مادر مي گيرد ولي بعد از تولد از طريق ريه (كه قبلاً در رحم مادر آماده بود) و تنفس اكسيژن دريافت مي كند.
و. تغذيه جنين در شكم مادر از طريق بند ناف است اما بعد از تولد تمامي دستگاه گوارشي فعال و تغذيه از طريق دهان، مري و معده انجام مي پذيرد.
ز. بعد از تولد نوزاد بسيار گريه مي كند، ممكن است دليل آن موارد زير باشد:
1. گريه نوزاد بعد از تولد نشانه حيات و بقاي او است.
2. در بعضي موارد گريه نوزاد دليل بر ناراحتي او باشد، آزردگي از بيماري، گرسنگي، تشنگي، شرائط جديد زندگي اعم از گرما، سرما، نور شديد و ...
3. نوزاد بعد از تولد نيازمند به ورزش است تا خون را به سرعت در تمام عروق به جريان وا دارد و تمام سلو ها را مرتباً تغذيه كند گريه براي نوزاد ورزش است و بدن را به تحرك وا مي دارد.
4. در مغز كودك داراي رطوبتي است كه اگر در آن جا بماند، سبب بيماري ها حتي كوري مي شود گريه نوزاد سبب مي شود كه رطوبت هاي اضافي به صورت قطره هاي اشك از چشمان آن ها بيرون ريزد و سلامتي آن ها تضمين شود.[50]
حاصل سخن اين كه، با توجه به متفاوت بودن دنياي رحم با دنيا خارج از رحم، و فرايند حيات گوارشيف تنفس، گردش خون، تغذيه و ... بعد از تولد نشان از دنياي شگفت انگيز تولد نوزاد دارد و عظمت و قدرت خداوند را به نمايش مي گذارد.

پي نوشت ها :
 

[24] سجده 9، در سوره ص 72 و حجر 29، به همين مضمون در مورد خلقت حضرت آدم آمده است.
[25] مومنون، 14.
[26] ر.ك: معارف قرآن، مصباح يزدي، دو جلدي، ص 349 – 359.
[27] تفسير نمونه، ج 14، ص 211.
[28] ر.ك: پيام قرآن، مكارم شيرازي، ص 78.
[29] ر.ك: طب در قرآن، ص 89 – 92.
[30] اولين دانشگاه آخرين پيامبر، دكتر پاكنژاد، ج 1، ص 263 – 265.
[31] رويان شناسي پزشكي لانگين، ص 98.
[32] پژوهشي بر اعجاز علمي قرآن، ص 529 – 523.
[33] قيامت 38 – 39، ر.ك: نجم 45 – 46، شوري 49 – 50، ليل 3، حجرات 13.
[34] رويان شناسي پزشكي لانگمن، ص 497 طب در قرآن، ص 87.
[35] اولين دانشگاه آخرين پيامبر، دكتر پاكنژاد، ج 1، ص 255 – 257، ر.ك: بسام دفضع، الكون و الانسان بين العلم و القرآن، ص 165.
[36] طب در قرآن، ص 77 – 78.
[37] پيام قرآن، ج 2، ص 79، و ص 84 – 85.
[38] حج، 5.
[39] مرسلون 20 – 24.
[40] درباره واژه «قدر» در بين لغويوين اختلاف است بعضي ها به معناي تقدير و اندازه گرفته اند و بعضي ديگر به معناي قدرت، آن چه به ذهن نزديك تر است همان قدرت است (مفردات راغب، ذيل ماده «قدر» به تفسير نمونه، ج 25، ص 409، الميزان، ج 20، ص 167.
[41] ر.ك: طب در قرآن، ص 99 – 103؛ اولين دانشگاه آخرين پيامبر، ج 11، ص 109، پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، ج 2، ص 550 – 554، رويان شناسي لانگمن، ص 96.
[42] ر.ك: تفسير نمونه، ج 21، ص 327.
[43] طب در قرآن، ص 22.
[44] ر.ك: لقمان 14.
[45] تفسير نمونه، مكارم شيرازي، علامه طباطباييف تفسير الميزان، ذيل آيه فوق.
[46] (رويان شناسي پزشكي لانگمن، ص 99)، بعضي از پزشكان معتقدند به خاطر عدم تمايز دستگاه تنفسي و عصبي در زمان 6 ماهگي مشكل است طفل زنده بماند، در پاسخ مي توان گفت: با رشد دستگاه پزشكي حتي مي توان نطفه را در خارج از رحم پرورش داد تا چه رسد به طفل شش ماهه را. [47] طب در قرآن، ص 22، اولين دانشگاه و آخرين پيامبر، ج 11، ص 109، پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، ج 2، ص 540 – 543.
[48] حج، 5؛ ر.ك: غافر 67، نحل 78.
[49] ر.ك: گذشته و آينده جهان، بي آزار شيرازي، ص 68 – 69، با تصرف و تخصيص.
[50] ر.ك: پيام قرآن، مكارم شيرازي، ج 2، ص 89
 

منبع:http://www.quransc.com