چشم‌ها را چگونه بايد شست؟
گفت و گو با دکتر محمد رضا فرتوک‌زاده*
آقاي دکتر! اولين سوال اين است که آيا داروهاي چشمي را مي‌توان بدون تجويز پزشک استفاده کرد يا خير؟
معمولا افرادي که به دلايلي چشم‌شان خشک مي‌شود مانند سالمندان بالاي 65 سال، افرادي که عفونت‌هاي مزمن در چشم داشته‌اند، افرادي که جراحي‌هاي مکرر چشم انجام داده‌اند، مبتلايان به بعضي از بيماري‌ها مانند استيون‌جانسون و... مي‌توانند بدون تجويز پزشک و داشتن نسخه از قطره‌هاي اشکي استفاده کنند زيرا مشکل خشکي چشم اينها هميشگي است. همان‌طور که وقتي افراد پوست‌شان خشک مي‌شود، از کرم‌هاي مرطوب کننده استفاده مي‌کنند، چشم هم همين‌طور است، وقتي خشک مي‌شود بايد از قطره اشکي استفاده کرد.
مثال ديگري که در اينجا مي‌زنم، بيماراني هستند که مکرر دچار تبخال قرنيه مي‌شوند. بايد بدانيد که هرگاه تبخال قرنيه رخ مي‌دهد ممکن است که يک دهم از ديد بيمار را کم کند و بيمار چون از 10/10 به پايين مي‌آيد متوجه اين کاهش ديد نمي‌شود و اگر 10 بار تبخال قرنيه بگيرد و مداوا نکند ممکن است به کاهش بينايي خيلي شديدي برسد. به همين دليل به اين بيماران مي‌گوييم به محض اينکه احساس کردند چشم‌شان مي‌کوبد يا مثل اين است که شن داخل چشم‌شان شده، قرمز و تار مي‌شود با احتمال اينکه ممکن است تبخال باشد، خودشان داروهاي تبخال را شروع کرده و سپس به چشم‌پزشک مراجعه کنند تا در اين مدت تبخال، تاثير سويي روي قرنيه نگذارد.
در غير اين صورت بقيه داروها نبايد به هيچ‌وجه بدون تجويز پزشک مصرف شوند مگر اينکه يک راهنماي اوليه‌اي از پزشک‌شان داشته باشند.
خيلي از افراد از داروهاي چشمي به صرف اينکه روي آن نوشته شده است «قطره استريل چشمي»، استفاده مي‌کنند. آيا اين کار صحيح است؟
ببينيد، همه داروهاي چشمي استريل هستند و بايد باشند. داخل اين داروها ماده نگه‌دارنده وجود دارد و هر کدام از اين داروها به يک مصرف خاصي مي‌رسند. ما دارويي نداريم که افراد بروند داروخانه و بگويند يک داروي استريل چشمي به ما بده مي‌خواهيم استفاده کنيم. به‌خصوص اينکه براي قرمزي و حالت‌هايي که رگ‌هاي چشم کلفت مي‌شود. خيلي‌ها به داروخانه مراجعه کرده و سرخود نفازولين مي‌گيرند به صرف اينکه روي آن نوشته شده «قطره استريل چشمي». ولي اين ملاکي نيست براي اينکه مصرف اين دارو بي‌خطر است. ما انواع داروها را داريم که آثار خيلي سويي دارند ولي روي آنها قطره استريل چشمي نوشته شده است. همين نفازولين که خيلي‌ها وقتي چشم به هر دليلي مانند عفونت، وجود جسم خارجي، بيماري زمينه‌اي و ... قرمز مي‌شود، مصرف مي‌کنند عروق چشم را منقبض کرده و چشم را سفيد مي‌کند و از حالت قرمزي درمي‌آورد ولي بعد از اينکه اثر نفازولين رفت چشم مجددا قرمز مي‌شود. پس از مدتي استفاده از نفازولين که عروق چشم را دايم منقبض و منبسط مي‌کند، ديواره عروق کلفت مي‌شود و در چشم قرمزي دايمي ايجاد مي‌کند که به سادگي مداوا نخواهد شد. پس حتي دارويي مثل نفازولين را نمي‌توان بدون تجويز پزشک استفاده کرد.
استفاده طولاني‌مدت از داروهاي چشمي چه عوارضي به دنبال دارد؟
بعضي از آهنگرها و جوشکاران به دليل اينکه دايم در معرض پرتاب پليسه يا نور جوشکاري به چشم‌شان هستند از قطره‌هاي بي‌حس کننده چشمي استفاده مي‌کنند. نظر شما در اين باره چيست؟
مصرف اين قطره‌ها بسيار خطرناک است. فرد بايد عامل درد و سوزش را مداوا کند نه اينکه درد را تسکين دهد. درد يکي از نعمت‌هاي بزرگ خداوند است. بعضي از بيماري‌ها که درد ندارند بسيار خطرناک هستند، چون عارضه‌هايشان پيدا مي‌شود بدون اينکه ما بتوانيم عامل بيماري را مداوا کنيم؛ در حالي که داشتن درد ما را راهنمايي مي‌کند براي درمان درد. وقتي که داخل چشمي، جسم خارجي يا پليسه رفته و فرد سرخود از قطره بي‌حس‌کننده استفاده کند، درد از بين مي‌رود در حالي که جسم خارجي باقي مانده و ايجاد خراش بيشتر چشم، عفونت در محل ضايعه و عوارض متعدد مي‌کند. بنابراين استفاده از قطره بي‌حس کننده چشمي فقط بايد توسط پزشک انجام شود آن هم براي اينکه بتواند به راحتي جسم خارجي را خارج کند.
باور ديگري که وجود دارد اين است که بعد از هر بار استخر از قطره ضدعفوني‌کننده چشمي استفاده شود. آيا اين کار لازم است؟
ما اصولا نياز نداريم که چشم را ضدعفوني کنيم. براي اينکه اشک چشم حاوي آنزيم، مواد کشنده ميکروب‌ها و مواد تميز کننده است و به راحتي چشم را تميز مي‌کند. ما فقط نياز داريم روي چشم و اطراف آن را تميز کنيم. در استخر هم اگر آلودگي وجود داشته باشد و روي پلک بالا و پايين و ابرو بنشيند، با دوش گرفتن نهايي و شستشوي آن، اين آلودگي از بين مي‌رود و نيازي به ريختن قطره داخل چشم نيست. ضمن اينکه اگر مي‌بينيد استخري سبب قرمزي چشم و آلودگي آن مي‌شود بهتر است از آن استخر استفاده نکنيد.
نظر شما درباره شستشوي چشم با چاي، داروهاي گياهي و کمپرس‌هاي گرم و سرد چيست؟
شستشوي چشم با چاي به دليل اينکه معمولا گرم و تميز و تا حدودي استريل است مشکلي ندارد منتهي نبايد چاي را داخل چشم بريزند بلکه براي شستن و تميز کردن مژه‌ها و پوست پلک چشم که ممکن است در اثر گرد و غبار، عرق، مواد آرايشي، دود و... آلوده شده باشد و مانند جسم خارجي موجب سوزش و قرمزي چشم مي‌شود، استفاده کنند ضمن اينکه چشم بايد حتما بسته باشد. اگر هم نخواستند با چاي بشويند مي‌توانند از آب گرم يا شامپوي بچه استفاده کنند. باز تاکيد مي‌کنم داخل چشم به هيچ‌وجه نياز به شستشو ندارد و نبايد چيزي غير از داروهاي تجويز شده توسط پزشک داخل آن ريخت.
حتي درمورد کساني که از لنز استفاده مي‌کنند؟
داروهاي چشمي را چه مدت مي‌توان نگه داشت؟
اگر قبل از اين زمان، دارو رسوب کرد يا به اصطلاح قندک بست، چطور؟
ترجيح مي‌دهيد افراد خودشان قطره را داخل چشم‌شان بيندازند يا فرد ديگري؟
بايد چشم را آرام باز کرده و فقط يک قطره داخل آن بريزيم. معمولا مقداري از قطره از چشم بيرون مي‌ريزد و همان‌قدر که داخل چشم مي‌ماند براي مداوا کافي است و نيازي نيست که قطرات بيشتري به چشم بچکانيم.
نکته ديگر اينکه اگر يک نوبت از ريختن قطره را فراموش کرديد، نيازي نيست که در نوبت بعدي از تعداد قطرات بيشتري استفاده شود و همان يک قطره کافي است. ضمن اينکه داروهاي چشم هم، دوز مصرفي مشخصي دارند.
به‌عنوان مثال بعضي از داروها را بايد يک هفته و بعضي ديگر را بايد بيشتر يا کمتر استفاده کرد که اين را پزشک مشخص مي‌کند اگر مدت مصرف قطره از اين ميزان کمتر شود ممکن است ميکروب‌ها نسبت به دارو مقاوم شوند و فرد را مبتلا به عفونت شديدتري کنند.
پي نوشت ها :
* فوق‌تخصص بيماري‌هاي قرنيه
منبع:www.salamat.com/م
