هم خضر و هم آب زندگاني | | اي چاره ده ماهه زرگاني |
مي پروردت زمانه در ناز | | اکنون که نداري از خرد ساز |
خالي نکني درونه زين پند | | اميد که چون شوي خردمند |
گردد مه چارده جمالت | | از چارده بگذرد چو سالست |
بر گنج هنر، گرهگشايي | | بر نکتهي عقل، دست سايي |
بر سر صحيفهي معاني | | دانسته شوي به کارداني |
اندرز مرا ز دل مکن دور | | خواهي که دلت نماند از نور |
وز بي هنران، عنان بگردان | | پيوند هنر طلب، چو مردان |
کت عمر ابد بود سرانجام | | خضرا زپي آن نهادمت نام |
تا سر نکشي به ماه و خورشيد | | ليکن نبود حيات جاويد |
کز چو هر علم يافت افسر | | و آن راست به اوج آسمان سر |
کو بر تن خويشتن نهد رنج | | و آن خواجه برد کليد اين گنج |
بي دود و چراغ راست نايد | | خواهي قلمت به حرف سايد |
شاخ، از پس سبزه مي کشد گل | | ناک از پس غوره، مي دهد مل |
سنگت دهد اول، آنگهي، زر | | کاني که کني، ز بهر گوهر |
خس در دهن آيد، آنگهي قند | | چون باز کني ز نيشکر بند |
پيشه مکني ثنا سرايي | | ور دل کندت هنر فزايي |
مي گوي سخن وليک زيبا | | چون زين فن بد شوي، شکيبا |
خس پاره مکن چو بوريا باف | | از کارگه حرير زن لاف |
از هر قلمي برون نيايد | | حرفي که ازو دلي گشايد |
و آوازه چو من شود بلندت | | ور بر دهد اين درخت قندت |
تنها نخوري چو ناتمامان | | ز آن مايه که افتدت به دامان |
بدهي ندهي، بخواهدت رفت | | چون آمده، گريکيست ور هفت |
آسوده شود، نيازمندي | | باري کم ازانک از تو چندي |
ني همچو بخيل ناجوان مرد | | چون مرد، بگرد مرد ميگرد |
کز مردميست نور مردم | | سرمايهة مردمي مکن گم |
درويش نواز باش و درويش | | گر چه زرت از عدد بود بيش |
در يوزهي کهتران مکن تنگ | | خواهي که به مهتري زني چنگ |
از دوست مخواه دوستداري | | تا يا ننهي به دستياري |
گنجينه برد به شرکت دزد | | بيداري پاسبان بي مزد |
در کار خودش مده روايي | | ياري که به جان نياز مايي |
چون کار به جان فتد، يکي نيست | | صد يار بود بنان، شکي نيست |
جز در کف کودکان نوخيز | | کن بر کف همگنان درم ريز |
کالاي بزرگ را بود به يبم | | کاموخته شد چو خرد، با سيم |
در سمت سياقت، افتدت راه | | ور خود، به غلط، نعوذ بالله |
دزدي باشي کلاه بر سر | | با آنکه شوي وزير کشور |
از آب سيه، سپيدرويي؟ | | داني، ز قلم هنر چه جويي؟ |
مي کوش که نيک نام باشي | | چون بر سر شغل و کام باشي |
آن کن که صلاح کار باشد | | در هر چه ترا شمار باشد |
برند سرش، چو سر برآرد | | ناخن که سر خراش دارد |
با او، آن کن، که با کسان کرد | | ناکس که خراش چون خسان کرد |
بخشودن او خرد نفرمود | | بر خويشتن آنکه او نبخشود |
بر خار چه جرم، پا نگهدار | | در جنبش فتنه، جا نگه دار |
از وي نرهي، مگر به هنجار | | شد چيره چو دشمن ستمکار |
اندر خفه جان دهد سرانجام | | مرغي که طپد به حلقهي دام |
با صرفه زنند کاردانان | | چون کار فتاد با گرانان |
از باد بگردد آسيا سنگ | | مردم، چو دهد عنان به فرهنگ |
بينا شو و پاس خويش ميدار | | بينائي عقل پيش ميدار |
کز چرخ نرست بي بلا کس | | ايمن منشين به عالم خس |
هم در لگد جواز شد پست | | کنجد که ز کام آسيا جست |
ميباش بهر چه هست خرسند | | خواهي که نگردي آرزومند |
خرسندي دل صلاح مردست | | پويان حريص، روي زر دست |
همت شرف کمال يابد | | مردم چو زر ز عنان بتابد |
سر خيش ز خون سر کشانست | | اين سرخ گلي که خون فشانست |
زر هر چه که بيشتر، بلا بيش | | ايمن بود از شکنجه درويش |
شو ساخته خدنگ خون خوار | | گشتي به سرو روي کله دار |
از خامه زنان مباش غافل | | ور نيز شوي وزير مقبل |
سر پيش نه اول، آنگهي پاي | | چون در صف پردلان کني جاي |
آن به که ز بيم جان نلرزد | | مردانه که کار مرد ورزد |
از مرگ کجا خلاص يابد؟ | | گيرم ز عدو عنان بتابد، |
نتوان به قفاي خويش ديدن | | کار نظر است پيش ديدن |
پيلش به نظر حقير باشد | | آن، کش مدد ضمير باشد |
شير نمدش چو شير بيشه است | | باز آنکه دلش هراس پيشه است |
کت دل برود ز دست و جان هم | | ليکن سبکي مکن چنان هم |
هنجار ببين و پيش نه گام | | د رحمله مشو مبارز خام |
چون مايه کار هست مگريز | | ور بر تو عدو کند زبان تيز |
کس را نبود ز بي هنر ياد | | بر پر هنرست جور و بيداد |
از نقب زنش چه باک باشد؟ | | چون رخت کلال خاک باشد |
در عيب کسان نظر مينداز | | گرديدهي ظاهرت گر ديدهي |
آن به که سوي خداي بيني | | وريا و بي بينش يقيني |
آن کن که بود خداي خشنود | | مپسند بهر چه رايت آسود |
کاتش ز نيش نگيرد آتش | | ميباش چو شاخ سبز دلکش |
کور است سري به روشنايي | | به فروز چراغ پارسيايي |
مگذار عنان نيک مردان | | خواهي که رسي به چرخ گردان |
ندهد به چراغ ديگران نور | | شمعي که بود ز روشني دور |
وز ترک امل کلاه دوزي | | دولت آن شد که دل فروزي |
تا هست شوي به عالم هست | | در دامن نيستي زني دست |
هر کس نرسد به عالم پاک | | داني که بخاطر هوسناک |
کاهل مشوي به هيچ سويي | | با اين همه هم ز جست و جويي |
مي کوش به همتي که داري | | خواهي شرف بزرگواري |