با تهوع بارداري چه‌کارکنيم؟
نويسنده:مژگان کريمي
گفتگو با دکتر اعظم‌السادات موسوي درباره سوالي که خيلي از خانم‌هاي باردار مي‌پرسند
زنان در بارداري معمولا ويار را به 3 شکل تجربه مي کنند. اکثريت زنان باردار، از تهوع صبحگاهي مختصري شکايت دارند و تعداد کمي از استفراغ‌هاي شديد.
سه چهارم زنان باردار در 3ماهه اول بارداري ممکن است از تهوع (و بعضي اوقات استفراغ) رنج ببرند. اين وضيعت که بيماري صبحگاهي خوانده مي‌شود در بعضي‌ها، صبح‌ها بدتر است و با گذشت روز بهتر مي‌شود. تهوع معمولاً در حدود هفته 6 شروع مي‌شود ولي مي‌تواند زودتر، در هفته چهارم، نيز شروع شود. تحقيقات اخير نشان داده مادراني كه تهوع صبحگاهي را تجربه مي‌كنند، در مقايسه با مادراني كه اين علايم را ندارند، احتمال کمتري دارد که جنين‌شان سقط شود. در همين رابطه، گفتگويي داشته‌ايم با دکتر اعظم‌السادات موسوي، متخصص زنان و زايمان.
1) افزايش سريع هورمون‌هاي جفتي در اوايل بارداري: زماني که ميزان اين هورمون در بدن به بالاترين مقدار خود مي‌رسد تهوع نيز به حداکثر مي‌رسد. تصور بر اين است که استروژن نيز ممکن است در اين زمينه نقش داشته باشد.
2) افزايش قدرت حس بويايي و حساسيت به بو: اين وضعيت نسبتاً شايع بوده و ممکن است از عوارض افزايش سريع ميزان استروژن در بدن باشد.
3) حساسيت دستگاه گوارش: دستگاه گوارش بعضي زنان به تغييرات در اوايل بارداري حساس‌تر است. حتي در يک مطالعه، رابطه‌اي ميان هليکوباکتر پيلوري (باکتري که سبب زخم اثني‌عشر مي‌شود) و تهوع شديد در زمان بارداري ديده شده است.
4) کمبود ويتامين B: به نظر مي‌رسد مصرف ويتامين B تکميلي به صورت قرص در بسياري از زنان باردار به کاهش تهوع کمک مي‌کند ولي اين به آن معنا نيست که آنها کمبود ويتامين B دارند. در واقع، حداقل در يک مطالعه نشان داده شده است که هيچ تفاوت معناداري از نظر سطح ويتامين B6 ميان زنان دچار بيماري صبحگاهي و ديگر زنان باردار وجود ندارد. علت تأثير ويتامين B6 بر کاهش تهوع مشخص نيست.
5) کميود ويتامين‌ها: شواهدي نيز دال بر اين مطلب وجود دارد که مصرف مولتي ويتامين در زمان لقاح تخمک و اسپرم و اوايل بارداري به جلوگيري از بيماري صبحگاهي شديد کمک مي‌کند.
6) استرس: بعضي محققان اين نظريه را مطرح کرده‌اند که بعضي زنان از نظر رواني بيشتر مستعد تهوع و استفراغ در دوران بارداري هستند و اين مساله يک پاسخ غير طبيعي به استرس است. با اين حال، شواهد محکمي دال بر تأييد اين نظريه وجود ندارد. البته تهوع و استفراغ دايمي مي‌تواند عاملي براي استرس بيشتر باشد.
اگر مادر نتواند يک رژيم غذايي متعادل داشته باشد بد نيست که مولتي ويتامين مصرف کند. اگر آهن تهوع را بدتر مي‌کند، بهتر است از مولتي‌ويتامين‌هايي استفاده شود که دوز آهن آنها کم بوده و يا آهن نداشته باشند.
بالا بودن هورمون جفت انساني يکي از علل اصلي در اين زمينه است. اين تهوع بيشتر در بارداري‌هاي مول (انگورک يا بچه‌خوره)، بارداري چند قلو، بارداري شکم اول و بارداري زنان جوان محسوس است.
اگر خانم باردار نتواند هيچ چيزي (حتي مايعات) را در معده براي 24 ساعت نگه دارد، ممکن است به استفراغ بيش از حد در زمان بارداري مبتلا شده باشد. اين عارضه هر چه سريع‌تر تشخيص داده شده و درمان شود، احتمال بهبودش بيشتر است. در اين موارد بلافاصله به بيمار مايعات وريدي (سرم) داده مي‌شود تا آب از دست رفته بدن جبران شود. سپس براي کنترل الکتروليت‌هاي خون و اطمينان از وجود نداشتن بيماري‌هاي زمينه‌اي ديگر که سبب تهوع و استفراغ مي‌شوند آزمايشاتي انجام مي‌شود.
بسته به مورد، بيمار ممکن است چند روز بستري شود تا راحت بتوان وي را از راه وريدي تغذيه کرد. بسياري از زنان با گرفتن مايع وريدي و جبران مايعات از دست رفته حال‌شان بهتر شده و مي‌توان تهوع و استفراغ را در آنها با داروهاي ضدتهوع کنترل کرد. در بعضي موارد نادر، تهوع و استفراغ ادامه يافته و بيمار مجبور است هر چند وقت يک بار در بيمارستان يا منزل از سرم استفاده کند. اين عارضه در صورت عدم درمان مي‌تواند به از دست رفتن مزمن آب بدن، کاهش وزن، سوء تغذيه و عوارض ديگر براي مادر و کودک منجر شود.
• استفاده از کربوهيدرات‌ها مثل برنج، نان تست يا سيب‌زميني تنوري و نيز غذاهاي کم‌چرب و پرپروتئين مثل شير، ماست، بيسکوئيت خشک با پنير، چهارمغز و مقاديري کره بادام زميني روي برش‌هاي سيب به کاهش ويار بارداري کمک مي‌کند.
• تهويه اتاق بايد به خوبي انجام شود. بوي سيگار يا پخت و پز اين حالت را تشديد خواهد کرد. از هواي تازه و آزاد بيشتر استفاده شود. بهتر است قبل از خواب کمي راه برويد و در هنگام خواب پنجره را باز بگذاريد.
• نوشيدني‌هاي گياهي حاوي زنجبيل يا نعناع نيز ممكن است مفيد واقع شوند.
• از غذاها و بوهايي که سبب تهوع مي‌شوند، پرهيز کنيد. اگر تقريباً همه چيز باعث تهوع مي‌شود اشکالي ندارد که تنها چند غذاي محدودي که مشکلي ايجاد نمي‌کنند مصرف شود، حتي اگر تمام مواد غذايي لازم براي بدن را تأمين نکند. يک راه ديگر هم مصرف غذاهاي بي‌مزه و يا گرم نکردن غذا است تا بوي آن کمتر باشد.
• سعي کنيد هميشه مقداري شيريني ساده مثل کلوچه کنار تخت خود داشته باشد. هنگامي که از خواب بيدار مي‌شويد، يکي دو تا بخوريد و قبل از بلند شدن از جاي‌تان 20 تا 30 دقيقه دراز بکشيد. داشتن اين شيريني‌ها کنار تخت ممکن است در صورتي که نصف شب با حالت تهوع از خواب بيدار شويد هم کمک‌کننده باشد.
• وعده‌هاي غذايي‌تان را کوچک و متعدد کنيد تا معده‌تان هيچ وقت خالي نباشد. بعضي زنان معتقدند که کربوهيدرات‌ها در هنگام تهوع بهترين خوراکي هستند ولي يک مطالعه کوچک نشان داده است که غذاهاي داراي پروتئين بالا احتمالاً اثر بهتري دارند.
• از غذاهاي چرب پرهيز کنيد زيرا هضم آنها به ويژه در بارداري که تخليه معده به زمان بيشتري نياز دارد بيشتر طول مي‌کشد. همچنين از غذاهاي سنگين و چرب، تند، اسيدي و سوخاري شده نيز که مي‌توانند باعث تحريک معده و دستگاه گوارش شوند، پرهيز کنيد.
• سعي کنيد مايعات را بين وعده‌هاي غذايي مصرف کنيد. همچنين سعي کنيد يکباره حجم زيادي مايع مصرف نکنيد زيرا معده به اين ترتيب پر شده و اشتهاي‌تان براي خوردن غذا کم مي‌شود. يک روش خوب اين است که يک نوشيدني را در طول روز جرعه جرعه بنوشيد.
• سعي کنيد به اندازه کافي استراحت کنيد و اگر مي‌توانيد در طول روز چرتي بزنيد.
• تماشاي تلويزيون و يا رفتن به منزل يکي از دوستان يا بستگان راه خوبي براي مقابله با استرس بوده و حواس شما را از تهوع‌تان پرت مي‌کند.
• سعي کنيد ويتامين‌هايي که براي‌تان تجويز شده را همراه با غذا يا درست قبل از خواب بخوريد. اگر آهن موجود در قرص‌هاي مولتي ويتامين تهوع شما را زياد مي‌کند از پزشک‌تان بخواهيد که داروي شما را عوض کند.
• از پزشک معالج‌تان در مورد ويتامين B6 بپرسيد. علت بهتر شدن تهوع بر اثر مصرف ويتامين B6 دقيقاً مشخص نيست ولي مطالعات نشان مي‌دهند که مصرف اين ويتامين در بعضي زنان مؤثر بوده و در صورتي که با دوز صحيح مصرف شود هيچ خطري ندارد.
• مادران بايد بدانند که بارداري پديده‌اي فيزيولوژيک است و با آگاهي از اين موضوع و پيگيري مراقبت‌ها دوران بارداري را به سلامت خواهند گذراند.
منبع:www.salamat.com
زنان در بارداري معمولا ويار را به 3 شکل تجربه مي کنند. اکثريت زنان باردار، از تهوع صبحگاهي مختصري شکايت دارند و تعداد کمي از استفراغ‌هاي شديد.
سه چهارم زنان باردار در 3ماهه اول بارداري ممکن است از تهوع (و بعضي اوقات استفراغ) رنج ببرند. اين وضيعت که بيماري صبحگاهي خوانده مي‌شود در بعضي‌ها، صبح‌ها بدتر است و با گذشت روز بهتر مي‌شود. تهوع معمولاً در حدود هفته 6 شروع مي‌شود ولي مي‌تواند زودتر، در هفته چهارم، نيز شروع شود. تحقيقات اخير نشان داده مادراني كه تهوع صبحگاهي را تجربه مي‌كنند، در مقايسه با مادراني كه اين علايم را ندارند، احتمال کمتري دارد که جنين‌شان سقط شود. در همين رابطه، گفتگويي داشته‌ايم با دکتر اعظم‌السادات موسوي، متخصص زنان و زايمان.
خانم دکتر! تهوع بارداري به چه علتي ايجاد مي‌شود؟
1) افزايش سريع هورمون‌هاي جفتي در اوايل بارداري: زماني که ميزان اين هورمون در بدن به بالاترين مقدار خود مي‌رسد تهوع نيز به حداکثر مي‌رسد. تصور بر اين است که استروژن نيز ممکن است در اين زمينه نقش داشته باشد.
2) افزايش قدرت حس بويايي و حساسيت به بو: اين وضعيت نسبتاً شايع بوده و ممکن است از عوارض افزايش سريع ميزان استروژن در بدن باشد.
3) حساسيت دستگاه گوارش: دستگاه گوارش بعضي زنان به تغييرات در اوايل بارداري حساس‌تر است. حتي در يک مطالعه، رابطه‌اي ميان هليکوباکتر پيلوري (باکتري که سبب زخم اثني‌عشر مي‌شود) و تهوع شديد در زمان بارداري ديده شده است.
4) کمبود ويتامين B: به نظر مي‌رسد مصرف ويتامين B تکميلي به صورت قرص در بسياري از زنان باردار به کاهش تهوع کمک مي‌کند ولي اين به آن معنا نيست که آنها کمبود ويتامين B دارند. در واقع، حداقل در يک مطالعه نشان داده شده است که هيچ تفاوت معناداري از نظر سطح ويتامين B6 ميان زنان دچار بيماري صبحگاهي و ديگر زنان باردار وجود ندارد. علت تأثير ويتامين B6 بر کاهش تهوع مشخص نيست.
5) کميود ويتامين‌ها: شواهدي نيز دال بر اين مطلب وجود دارد که مصرف مولتي ويتامين در زمان لقاح تخمک و اسپرم و اوايل بارداري به جلوگيري از بيماري صبحگاهي شديد کمک مي‌کند.
6) استرس: بعضي محققان اين نظريه را مطرح کرده‌اند که بعضي زنان از نظر رواني بيشتر مستعد تهوع و استفراغ در دوران بارداري هستند و اين مساله يک پاسخ غير طبيعي به استرس است. با اين حال، شواهد محکمي دال بر تأييد اين نظريه وجود ندارد. البته تهوع و استفراغ دايمي مي‌تواند عاملي براي استرس بيشتر باشد.
حالا چرا اين تهوع در بعضي‌ها بيشتر ديده مي‌شود و در بعضي‌ها کمتر؟
آيا اين تهوع روي جنين هم اثري دارد؟
اگر مادر نتواند يک رژيم غذايي متعادل داشته باشد بد نيست که مولتي ويتامين مصرف کند. اگر آهن تهوع را بدتر مي‌کند، بهتر است از مولتي‌ويتامين‌هايي استفاده شود که دوز آهن آنها کم بوده و يا آهن نداشته باشند.
آيا نداشتن بيماري صبحگاهي به معناي افزايش احتمال سقط است؟
چرا بعضي از اين زنان بايد بستري شوند؟
بالا بودن هورمون جفت انساني يکي از علل اصلي در اين زمينه است. اين تهوع بيشتر در بارداري‌هاي مول (انگورک يا بچه‌خوره)، بارداري چند قلو، بارداري شکم اول و بارداري زنان جوان محسوس است.
اگر خانم باردار نتواند هيچ چيزي (حتي مايعات) را در معده براي 24 ساعت نگه دارد، ممکن است به استفراغ بيش از حد در زمان بارداري مبتلا شده باشد. اين عارضه هر چه سريع‌تر تشخيص داده شده و درمان شود، احتمال بهبودش بيشتر است. در اين موارد بلافاصله به بيمار مايعات وريدي (سرم) داده مي‌شود تا آب از دست رفته بدن جبران شود. سپس براي کنترل الکتروليت‌هاي خون و اطمينان از وجود نداشتن بيماري‌هاي زمينه‌اي ديگر که سبب تهوع و استفراغ مي‌شوند آزمايشاتي انجام مي‌شود.
بسته به مورد، بيمار ممکن است چند روز بستري شود تا راحت بتوان وي را از راه وريدي تغذيه کرد. بسياري از زنان با گرفتن مايع وريدي و جبران مايعات از دست رفته حال‌شان بهتر شده و مي‌توان تهوع و استفراغ را در آنها با داروهاي ضدتهوع کنترل کرد. در بعضي موارد نادر، تهوع و استفراغ ادامه يافته و بيمار مجبور است هر چند وقت يک بار در بيمارستان يا منزل از سرم استفاده کند. اين عارضه در صورت عدم درمان مي‌تواند به از دست رفتن مزمن آب بدن، کاهش وزن، سوء تغذيه و عوارض ديگر براي مادر و کودک منجر شود.
شما خودتان چه شيوه هايي را براي کاهش تهوع پيشنهاد مي‌کنيد؟
• استفاده از کربوهيدرات‌ها مثل برنج، نان تست يا سيب‌زميني تنوري و نيز غذاهاي کم‌چرب و پرپروتئين مثل شير، ماست، بيسکوئيت خشک با پنير، چهارمغز و مقاديري کره بادام زميني روي برش‌هاي سيب به کاهش ويار بارداري کمک مي‌کند.
• تهويه اتاق بايد به خوبي انجام شود. بوي سيگار يا پخت و پز اين حالت را تشديد خواهد کرد. از هواي تازه و آزاد بيشتر استفاده شود. بهتر است قبل از خواب کمي راه برويد و در هنگام خواب پنجره را باز بگذاريد.
• نوشيدني‌هاي گياهي حاوي زنجبيل يا نعناع نيز ممكن است مفيد واقع شوند.
• از غذاها و بوهايي که سبب تهوع مي‌شوند، پرهيز کنيد. اگر تقريباً همه چيز باعث تهوع مي‌شود اشکالي ندارد که تنها چند غذاي محدودي که مشکلي ايجاد نمي‌کنند مصرف شود، حتي اگر تمام مواد غذايي لازم براي بدن را تأمين نکند. يک راه ديگر هم مصرف غذاهاي بي‌مزه و يا گرم نکردن غذا است تا بوي آن کمتر باشد.
• سعي کنيد هميشه مقداري شيريني ساده مثل کلوچه کنار تخت خود داشته باشد. هنگامي که از خواب بيدار مي‌شويد، يکي دو تا بخوريد و قبل از بلند شدن از جاي‌تان 20 تا 30 دقيقه دراز بکشيد. داشتن اين شيريني‌ها کنار تخت ممکن است در صورتي که نصف شب با حالت تهوع از خواب بيدار شويد هم کمک‌کننده باشد.
• وعده‌هاي غذايي‌تان را کوچک و متعدد کنيد تا معده‌تان هيچ وقت خالي نباشد. بعضي زنان معتقدند که کربوهيدرات‌ها در هنگام تهوع بهترين خوراکي هستند ولي يک مطالعه کوچک نشان داده است که غذاهاي داراي پروتئين بالا احتمالاً اثر بهتري دارند.
• از غذاهاي چرب پرهيز کنيد زيرا هضم آنها به ويژه در بارداري که تخليه معده به زمان بيشتري نياز دارد بيشتر طول مي‌کشد. همچنين از غذاهاي سنگين و چرب، تند، اسيدي و سوخاري شده نيز که مي‌توانند باعث تحريک معده و دستگاه گوارش شوند، پرهيز کنيد.
• سعي کنيد مايعات را بين وعده‌هاي غذايي مصرف کنيد. همچنين سعي کنيد يکباره حجم زيادي مايع مصرف نکنيد زيرا معده به اين ترتيب پر شده و اشتهاي‌تان براي خوردن غذا کم مي‌شود. يک روش خوب اين است که يک نوشيدني را در طول روز جرعه جرعه بنوشيد.
• سعي کنيد به اندازه کافي استراحت کنيد و اگر مي‌توانيد در طول روز چرتي بزنيد.
• تماشاي تلويزيون و يا رفتن به منزل يکي از دوستان يا بستگان راه خوبي براي مقابله با استرس بوده و حواس شما را از تهوع‌تان پرت مي‌کند.
• سعي کنيد ويتامين‌هايي که براي‌تان تجويز شده را همراه با غذا يا درست قبل از خواب بخوريد. اگر آهن موجود در قرص‌هاي مولتي ويتامين تهوع شما را زياد مي‌کند از پزشک‌تان بخواهيد که داروي شما را عوض کند.
• از پزشک معالج‌تان در مورد ويتامين B6 بپرسيد. علت بهتر شدن تهوع بر اثر مصرف ويتامين B6 دقيقاً مشخص نيست ولي مطالعات نشان مي‌دهند که مصرف اين ويتامين در بعضي زنان مؤثر بوده و در صورتي که با دوز صحيح مصرف شود هيچ خطري ندارد.
• مادران بايد بدانند که بارداري پديده‌اي فيزيولوژيک است و با آگاهي از اين موضوع و پيگيري مراقبت‌ها دوران بارداري را به سلامت خواهند گذراند.
منبع:www.salamat.com
