استان چهارمحال و بختیاری

استان چهارمحال و بختیاری در میان کوه های سر به فلک کشیده زاگرس و در بلندترین نقطه ایران‎؛ درمیان استان های اصفهان، لرستان، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. این استان با این که یک درصد از وسعت خاک ایران را در برگرفته، اما بیش از۱۰% حجم بارش را به خود اختصاص داده و با در اختیار داشتن زردكوه بختیاری‎؛ نبض حیات دو استان بزرگ و مهم خوزستان و اصفهان را به دست گرفته است. رودخانههای معروف کارون و زاینده رود با عظمت و قدرت فراوان از كوه های سربه فلك كشیده زرد كوه بختیاری سرچشمه گرفته و روانه این دو دیارمی شوند. استان استوار و مرتفع چهارمحال وبختیاری درهمه فصول و روزهای سال، پذیرای کسانی است که به قصد تماشای دیدنی های آن بار سفر می بندند تا ایامی از سال را با فراغ خاطر دراستان گل و شکوفه و کوه و آب سپری کنند. درجای جای این دیار‎‎‎؛ هنر، طبیعت زیبا، کوه ها و دشت های پرگل و رودخانه های خروشان دامن گسترده اند. جاذبه های طبیعی چون چشمه دیمه که آب آن از گواراترین آب های جهان شناخته شده و دشت لاله های واژگون همراه با ده ها اثر طبیعی دیگر در كنار جاذبه های انسانی و جلوه های زیبای زندگی عشایری در دامن سحرانگیز طبیعت منحصر به فرد این خطه؛ چشم اندازهای كم نظیری را به وجود آورده كه در كم تر نقطه ای می توان یافت. درپهنه کوه های سر به فلک کشیده ومملو ازبرف زاگرس مرکزی؛ ایل بزرگ بختیاری زندگی می کنند که روحیات آزاد منشی و دلاوری آنان شهره عام وخاص است و کوچ آنان درهنگام بهار و پاییز و آداب ورسوم و جشن ها ومراسم خاص آن ها همراه با لباس های رنگی و شاد در دل طبیعت یکی از جذاب ترین دیدنی های استان چهارمحال وبختیاری است.

● مکان های دیدنی و تاریخی
 

استان چهارمحال و بختیاری از نظر جاذبه های طبیعی , تاریخی, اجتماعی و فرهنگی بسیار غنی و مهم است. کوه ها، غارها، رودها، آبشارها، تالاب ها، چشمه ها و رودخانه های زیادی در سطح استان پراکنده هستند که هر یک از آن ها؛ مناظر بدیع و دل پذیری را به وجود آورده اند. پیوند آب با عناصر طبیعی مانند دره، سبزه زار و اقلیم مناسب، آبشار زیبای آتشگاه را در فاصله ۴۰ كیلومتری شهر لردگان به وجود آورده است. آبشار دره عشق که در این استان واقع شده وارتفاع آن به بیش از صد متر می رسد, ازنظر میزان ارتفاع در سرتاسر ایران كم نظیر است. تالاب چغاخور با مساحتی حدود ۲۳۰۰ هكتار یكی از زیباترین و بزرگ ترین تالاب های استان است. قسمتی از رودخانه زاینده رود که یکی از زیباترین و بااهمیت ترین رودهای ایران است و قسمتی از رودخانه كارون که تنها رودخانه قابل کشتی رانی ایران است، در این استان جریان دارد. درمسیر رودخانه بازفت که یكی از بكرترین و بدیع ترین امكانات سیاحتی منطقه است متراكم ترین و دست نخورده ترین محدوده های جنگلی با چشم اندازهای زیبا و چشم گیر دیده می شود که به جنگل های بازفت مشهور هستند. كوه سوخته با ارتفاع حدود ۴۰۰۰ متری دارای چشم اندازهای جالب توجهی است که نگاه هر بیننده ای را به سوی خود می کشد. دنا یا دینار کوهستانی است که مورد استفاده و صعود كوهنوردان قرار می گیرد.
بناهای تاریخی منطقه نیز از اهمیت زیادی برخوردار هستند. مساجد قدیمی، سنگ نبشته های باستانی، حمام ها، قلعه ها، پل ها، مدرسه ها، گورستان ها و بناهای قدیمی از جمله آثار تاریخی این استان هستند که به دوره های مختلف تاریخی تعلق دارند. مسجد دستگرد و مسجد جامع كیان از آثار دوره صفویه هستند. مسجد اتابكان یكی از بناهای دوران اتابكان لرستان است. بنای امام زاده سید علاء الدین نیز از مهم ترین آثار تاریخی این منطقه به شمار می رود. بنای امام زاده حمزه علی علاوه بر قدمت تاریخی در دشت وسیعی گسترده شده است و به علت موقعیت طبیعی مناسب، آب و هوای دل پذیر و دیگر جاذبه های پیرامون آن، همه ساله هزاران نفر از داخل و خارج استان به این محل می آیند. شهرها و مناطق قدیمی استان نیز از دیگر جاذبه های منطقه هستند.

● صنایع و معادن
 

صنایع استان چهارمحال و بختیاری به دو دسته ماشینی و دستی تقسیم می شوند. صنایع ماشینی استان چهرمحال و بختیاری بیش تر درشهرهای شهركرد، بروجن و فارسان استقرار یافته‎اند.از مهم ترین كارخانه های صنعتی استان چهارمحال و بختیاری می توان به كارخانه قند شهركرد، كارخانه ریسنده گی بروجن و صنایع شیرو لبنی شهركرد اشاره نمود.
در استان چهارمحال و بختیاری تولید صنایع دستی بسیار رایج بوده و در میان عشایر بختیاری رونق به سزایی دارد. از صنایع دستی مهم استان می توان به قالی بافی، قفل سازی و انواع بافته های خانگی نظیر كلاه نمدی، عبا، نمد، گهواره (ته ده) و كوبه دراشاره كرد كه تولید آن ها به طور عمده برای مصارف خانوار عشایری و روستایی صورت می گیرد.

● کشاورزی و دام داری
 

با توجه به میزان نزولات جوی و جاری شدن رودخانه های پرآب، كشاورزی یكی از مهم ترین اركان اقتصادی به ویژه در شرق استان چهارمحال و بختیاری محسوب می شود. از میان محصولات سالانه این استان غلات از اهمیت قابل توجهی برخوردار است، به طوری كه بیش ترین درصد از كل سطح زیر كشت محصولات سالانه به غلات اختصاص داده شده است. بعد از غلات، نباتات علوفه‎ای درصد بیش ترین میزان سطح زیر كشت محصولات سالانه را به خود اختصاص داده اند.
جامعه عشایری تحت تأثیر شدید اقتصاد دام داری بوده از كوچ به عنوان تحرك اجتماعی و اقتصادی استفاده می كند. در سال های اخیر تعداد كوچ كننده گان عشایر آرام آرام كاهش می‎یابد. قشلاق ایل بختیاری در شمال شرقی استان خوزستان و در منطقه كوهستانی شهرستان های دزفول، شوشتر، مسجد سلیمان، هفتگل، بهبهان و ایذه قراردارد. محدوده قشلاق ایل بختیاری از طرف غرب به رودخانه دز، از طرف شرق به حد فاصل بین شهرستان های بهبهان و ایذه و از طرف جنوب به منطقه كوهستانی و دشت خوزستان محدود می شود.
منطقه ییلاقی عشایر بختیاری محدوده های شهرستان های فارسان، بروجن و قسمت هایی از شهرستان لردگان، شهرستان فریدن در استان اصفهان و قسمت هایی از شهرستان الیگودرز در استان لرستان را دربرمی گیرد. هم چنین علاوه بر رمه های كوچنده، پرورش انواع دام، رایج ترین فعالیت عشایر و مردم روستاهای استان چهار محال و بختیاری است.

● وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
 

استان چهارمحال و بختیاری با توجه به پیوند دیرینه‎اش با استان لرستان در بر گیرنده یكی از كهن ترین آثار تمدن كهن ایرانی است. حفظ و به كار بستن فرهنگ كهن این خطه از جمله ویژه‎ گی های این سرزمین بوده كه تا به امروز نیز تدوام یافته است.از تاریخ كهن چهار محال بختیاری و حاكمان آن اطلاعات كاملی در دست نیست. از جمله حاكمان این منطقه می‎توان از شخصی به نام « فرامرز» كه مذهب زرتشتی داشته و در اواخر دوره ساسانی می زیسته نام برد كه بختیاری ها نیز در معتقدات خود به عهد فرامرز گبر اشاره ها دارند.
در اوایل تسلط خلفای عباسی دو برادر در سرزمین لرستان كه به دو شعبه لر كوچك ( لرستان فعلی ) و لر بزرگ ( بختیاری و كهگیلویه و بویر احمد ) تقسیم می شد، حكومت داشتند. حكومت سرزمین لر بزرگ با « بدر » بود تا این كه بعدها اتابكان فضلوئیه قریب به سیصد سال بر بختیاری حكومت كردند. در زمان یكی از اتابكان فضلوئیه ( اتابك تكله)، مغولان بر بختیاری و كوه های آن دست یافتند، اما این پیروزی دوام چندانی نداشت.
از آغاز سلسله صفوی تاریخ بختیاری ها روشن تر است. در زمان صفویه یكی از تیره‎های بختیاری موسوم به « آستریك » كه هم اكنون نیز طایفه كوچكی از بختیاری است به ریاست شخصی به نام « تاجمیر » و با فرمان شاه اسماعیل اول بر بختیاری حكومت می‎كرد. در همین زمان بختیاری ها به دو بخش « هفت لنگ » و « چهارلنگ » كه در اصل یك تقسیم بندی مالیاتی است، تفكیك شدند.
پس از دودمان تاجمیر شخصی به نام میرجهانگیرخان به حكومت بختیاری ها منصوب شد. در زمان همین شخص تونل معروف به « كاركنان » یا « شاه عباس » در نزدیكی محل تونل فعلی كوهرنگ حفر شد كه به دلایل نامعلومی عملیات حفاری آن ناتمام ماند.
پس از فوت میر جهانگیرخان برادر وی « میر خلیل خان » از ریاست طایفه آستریك خلع شد و طوایف بختیاری و تعدادی از تیره ها در حیطه اقتدار محمد تقی خان چهار لنگ باقی ماندند. طوایف هفت لنگ نیز به ریاست دو دسته خوانین « دوركی » و « بختیاروند » از طوایف عمده هفت لنگ، گردن نهادند.
از اواسط پادشاهی قاجار، حسینقلی خان ( رئیس طایفه دوركی ) با شكست قطعی خوانین بختیاروند ( بهداروند )، همه طوایف هفت لنگ را متحد ساخته و خود را « ایلخان » و برادرانش را « ایل بیگی » نامید و ریاست ایل هفت لنگ و اداره امور كل منطقه بختیاری را به عهده گرفت. ریاست این طایفه تا همین اواخر در بازمانده گان این دودمان موروثی بود. بررسی های تاریخی ایران از اواخر دوره صفویه به بعد نشان می دهد كه ایل بختیاری و در رأس آن خوانین بختیاری به دلیل برخورداری از شرایط ویژه جغرافیایی قلمرو ایلی، سازمان قبیله ایی و نظام ایلی منسجم كه الزاماً اطاعت و فرمان برداری بی قید و شرط گروه های فرودست از رهبران و سركرده گان فرادست را در پی داشت، در بیش تر حوادث و وقایع تاریخی ایران حضوری موثر و فعال داشتند كه برخی از نمونه های آن به شرح زیر اشاره می شود :
۱) سواران بختیاری از زبده تفنگ چیان نادرشاه بودند كه با فتح قندهار، دروازه هند را به روی لشكریان نادر گشودند.
۲) علی مردان خان بختیاری با شكست افاغنه و بازسازی سلطنت انقراض یافته صفوی، خود نیز مدعی سلطنت شد.
۳) محمد تقی خان چهار لنگ علم طغیان بر علیه حكومت قاجار برافراشت و « قلعه تل » مقر خود را در منطقه مالمیر به عنوان مركز حكومت بختیاری انتخاب كرد.
۴) در طول دوره حكومت سلسله های صفوی، افشار، زندیه و قاجار عمده قشون سلاطین سلسله های مزبور از بختیاری ها تشكیل می شد، به طوری كه علی قلی خان سردار اسعد فرزند حسین قلی خان اشاره دارد همواره صد نفر از سواران بختیاری به ریاست چند تن از خان زاده گان بختیاری حفظ نظم تهران، حتی نگهبانی از دربار قاجار را بر عهده داشتند.
سران ایل بختیاری در زمان حكومت قاجاراز قرب و منزلتی فراوان برخوردار بودند و برای خود تشكیلات و مقررات خاصی داشتند. حتی بعضی مواقع خان های ایل به عنوان عامل حكومتی تلقی می شدند. بختیاری ها در طول تاریخ همواره در مناسبات سیاسی ایران نقش مهم و تاثیر گذاری را ایفا كرده اند. منطقه چهارمحال و بختیاری در سال ۱۳۵۲ به عنوان یك استان مستقل درآمد و امروزه در برگیرنده شهرستان ها, شهرها و روستاهای متعددی است.

● مشخصات جغرافیایی
 

استان چهار محال و بختیاری در قلمرو مركزی رشته كوه های زاگرس بین پیش كوه‎های داخلی و استان اصفهان استقرار یافته است. این استان از شمال و شرق به استان اصفهان، از غرب به استان خوزستان و از جنوب به استان كهگیلویه و بویر احمد محدود است. استان چهار محال و بختیاری بین ۳۱ درجه و ۱۴ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۴۷ دقیقه ی پهنای شمالی و ۵۹ درجه و ۴۹ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۲۴ دقیقه ی درازای خاوری قرار گرفته است. این استان منطقه ای كوهستانی است كه نزدیک به ۸۰ درصد آن را كوه ها و تپه ها در برگرفته اند. امتداد كوه ها از شمال باختر به جنوب خاوری بوده و هر چه از باختر به طرف خاور نزدیك تر می شویم از میزان ارتفاعات و تراكم كوه ها كاسته شده و به دره های باز و دشت های نسبتا وسیع هم چون دشت لار (زار )، فرادبند، لردگان، كیار، گندمان، میزدج ختم می شود. براساس آخرین تقسیمات كشوری؛ استان چهارمحال و بختیاری ۶ شهرستان دارد كه مشتمل بر شهر كرد، بروجن، لردگان، فارسان, كوهرنگ (چلگرد) و اردل است. بر اساس آخرین تقسیمات كشوری سال ۱۳۷۵ جمعیت این منطقه حدود ۷۶۳۹۱۲ نفر بوده است. استان چهار محال و بختیاری منطقه ای عشایری است. نوع زندگی، آداب و رسوم حاكم بر جامعه بختیاری و ساخت و بافت روستاها مبین نظام های كهنه و نو عشایری درمنطقه است كه از جمله جاذبه های اجتماعی و فرهنگی این منطقه به شمار می آیند
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت : mashhadizadeh