پاياني براي بوهاي ناخوشايند!

بوي بد دهان فقط يکي از بوهاي انزجارآوري است که بدن ما انسان ها توليد مي کند.آيا مي توان به کمک پيشرفت هاي دانش آموز،از شرّ اين بوها خلاص شد؟
"مل روزنبرگ" يکي ازآن از کساني است که ممکن است ازگپ زدن بااو در ميهماني ها پشيمان شويد!او مي گويد:"وقتي مردم مي فهمند که شغل من چيست،ازمن دوري مي کنند."البته هيچ تعجبي ندارد.او يکي ازمتخصص ترين آدم ها در زمينه شناخت و بررسي بوهاي ناخوشايند به شمار مي رود!خوشبختانه روزنبرگ مشکلي ازبابت بوکشيدن ندارد.وي در دانشگاهي درفلسطين اشغالي مشغول به کاراست ومن تلفني باوي تماس گرفته و سعي کردم بفهمم که چرا برخي ازقسمت هاي بدن،تااين حد توليدبو کرده وبراي رفع اين معضل،چه مي توان کرد.
بياييد اين موضوع رابررسي کنيم:دهان افراد ممکن است بوي بد بدهد.حتي اگر دهان شما بوي بدهم ندهد،زير بغل و يا پاهاي شما ممکن است هر ازچندگاه،بوي بد بدهند وبا اين وجود،شما ممکن است مشکل اساسي دراين زمينه نداشته باشيد.همه افراد ازخود،باد معده توليد مي کنند.با بررسي يک دستشويي معمولي شما ملاحظه مي کنيد که چه ميزان وقت،تلاش و هزينه براي رفع بوهاي نامطبوع بدن صرف مي شود.
اما روش هاي ما براي رفع اين مشکل ممکن است پيش پا افتاده باشد.در کنار شست و شوي منظم،تمام کاري که ماانجام مي دهيم استفاده ناشيانه از مام هاي زيربغل است.پوشاندن ويا مخفي کردن بوهاي ناخوشايند بااستفاده ازرايحه هاي دلپذير نيز ازکارايي خوبي برخوردار است،اما امروزه به لطف افرادي مانند روزنبرگ و ميکروبيولوژيست هاي همکار وي،راهبردهاي پيچيده تري براي غلبه برمنابع توليد بوهاي ناخوشايند وجود دارد.
روزنبرگ مي گويد:"احتمالا تنها تعداد ناچيزي از ترکيبات،عامل ايجاد بوهاي ناخوشايند هستند.بوها،بسيار متفاوت بوده اما ازمنشا يکساني برخوردارند."
بدن انسان آکنده ازميکروب ها است.براساس تخمين در حدود100تريليون ميکروب در بيرون و داخل بدن ما زندگي مي کنند.از نظرميکروب ها،بدن ما مانند بوفه اي عظيم است.رژيم غذايي ميکروب ها،از ترکيبات موجود در بزاق و عرق تاسلول هاي پوستي مرده که روزانه ازما مي ريزد،و از ذرات غذايي مانده در دهان ماتا دستگاه گوارشي ما متغيراست.
تمامي اين ضيافت هاي باکتريايي مي توانند موجب ايجاد بوهاي ناخوشايند شوند.باکتري ها،مولکول هاي بزرگي مانند پروتئين ها،چربي ها و هيدرات هاي کربن رابه مولکول هاي کوچک تر تجزيه کرده و انرژي آزاد مي کنند.در صورت وجود اکسيژن،محصولات نهايي حاصل ازتجزيه،ممکن است دي اکسيد کربن(که فاقد بواست)و آب باشد.اما در صورت کمبود اکسيژن(مانند مکان هايي چون روده،برآمدگي هاو فرورفتگي هاي بدن)باکتري ها مولکول هاي آلي مختلفي راتوليد مي کنندکه برخي آنها ازبوي بدي دارند.
بدبوترين آنها،مواد حاصل ازتجزيه پروتئين هاهستند.اين مواد،شامل مولکوي هاي حاوي نيتروژن هستندکه "آمين" خوانده شده وبوي آمونياک،گوشت وغلات فاسد را مي دهند وبسيار متعفن هستند.درعين حال،پروتئين ها حاوي سولفور هستند که مي تواند موجب توليد سولفيد هيدروژن شود که ازتخم مرغ گنديده بلند مي شود.

پياز بد بو
 

روزنبرگ موادي راکه موجب توليد بوي بد در وي مي شود،به خوبي مي شناسد.وي به تشکيل انجمن بين المللي تحقيقات بوي بد دهان درسال1995کمک کرده و يکي ازسر ويراستاران مجله تحقيقات بوي دهان است.
باکتري هارا مي توان براساس دلايل و پيشينه شان،به دو گروه "گرم مثبت" و گرم منفي"تقسيم بندي کرد.در تحقيقات مربوط به بوي بد دهان،ديدگاه اصلي اين است که باکتري هاي گرم منفي،عامل ايجاد اين معضل هستند.در صورتي که باکتري هارا در بشقابي حاوي پياز بگذاريم،بنا به گفته روزنبرگ،بويي تعفن آور ازخود ايجاد مي کنند.ازسوي ديگر،سوپ پياز حاوي باکتري هاي گرم مثبت،بوي بسيار بهتري دارد،که در نتيجه مي توان گفت که اين باکتري ها نقش خاصي در اين زمينه ندارند.
البته کارگروه روزنبرگ،به اين نتيجه رسيده است که باکتري هاي گرم مثبت نيزممکن است چندان دراين زمينه بي گناه نباشند.در سال2002 ميلادي يکي ازدانشجويان دوره دکترا به نام "نير استرر،"نشان داد که دهان هاي بدبو ميزان زيادي ازآنزيم "بتا-گالاکتوزيداز"دارند که عمدتا توسط باکتري هاي گرم مثبت توليد مي شود.
اين امر گيج کننده است،چرا که آنزيم بتا-گالاکتوزيداز،قندها راتجزيه مي کند و اين پروتئين ها هستند که بدترين بوها رااز خود توليد مي کنند.گروه روزنبرگ،پاسخي دراين زمينه دارد.بيشتر پروتئين هاي موجود در پياز،گليکو پروتئين ها ويا مولکول هاي پروتئين حاوي روکش قند هستند.نظروي دراين زمينه،آن است که هرچه باکتري هاي گرم مثبت در دهان ماقند رابيشتر تجزيه کنند،پروتئين هاي مربوطه بيشتر در معرض باکتري هاي گرم منفي قرار مي گيرند.
در حال حاضر اين گروه،بسته اي آزمايشي رابراي بتا-گالاکتوزيداز در دست تهيه دارد.در صورتي که مي خواهيد بدانيد که بوي بد دهان داريدو ياخير،برروي دستگاه آب دهان پرتاب کنيد که اين امربهتراست ازخارج از محدوده دستگاه انجام شود.روزنبرگ مي گويد:"اگرآب دهان آبي رنگ شد،بوي بددهان داريد."
روزنبرگ براين باور است که دستگاه يادشده،ظرف 18ماه آينده روانه بازار خواهد شد وموقعيت وي رابه عنوان بهترين کارآفرين بوي بددهان،تثبيت خواهد کرد.وي قبلا مسئوليت طعم هاي مورداستفاده درخميردندان ها ونيز اختراع ثبت شده باعنوان تميزکننده زبان رابرعهده داشته که اين تنها بخشي از اختراعات وي است.
درعين حال اومغزمتفکرDENTYL pH است که دهان شوي دو کاره تيره رنگي است که در اروپا واستراليا به بازار عرضه شده است.روزنبرگ کشف کرده که باکتري ها و روکش هاي چرب آنهارا بااستفاده از محلول هاي ترکيبي روغني و آبي مي توان به بهترين نحو رفع کرد.وي به اين نتيجه رسيد که ازمحلولي دوفازه استفاده کند که بايد آن راقبل ازاستفاده،تکان داد.بقيه موارد نيزاز قبل درمورد دهان شويه ها،مورد استفاده قرار مي گرفته اند.
من روزنبرگ رامورد بررسي بيشتري قرار دادم.او مي گويد:"نمي توانم با بيرون دادن هواي داخل دهان خود به روي دستان خود،به شمابگويم بوي بددهان داريد وياخير.به اين دليل است که يک نفراز هر پنج نفر ماازاين معضل رنج مي بريم.همه مردم وحتي دندان پزشکان ازبوي بددهان رنج مي برند.اگرشمابه همايشي درمورد بوي بددهان برويد،مي بينيد که برخي ازافراد حاضردر آن همايش نيز بوي بددهان دارند."
بويي وجود دارد که شايد ازبوي بددهان هم ترس آورترباشد.در حالي که غده هاي عرق در بيشترقسمت هاي بدن،مايعي آب مانند و فاقد بو توليد مي کنند،زير بغل يکي ازقسمت هاي معدودي است که غده هاي آن مايعاتي شيرمانند و حاوي ليپيد و پروتئين ازخود ترشح مي کنند.
کارکرد و فايده اين قبيل ترکيبات محل بحث است.ازنظر باکتري هاي موجود بر روي پوست ما،نقش اين مواد مشخص است:غذا.ميکروب هايي مانند"استافيلوکوکوس اپيدرميديس "ازاين مواد تغذيه کرده و ترکيباتي فرّارتوليد مي کنند که بوي آنها در آزمايشگاه هاي مختلف،ترشيده،پنيري و پيازي توصيف شده است.

بستن غده هاي عرق بدن
 

ازآغاز قرن بيستم،"آلومينيوم"اسلحه کليدي در جنگ عليه بوي بد بوده است.خوشبوکننده ها حاوي نمک هاي مختلف آلومينيوم هستند که درزمان استفاده برروي زيربغل انسان،ترکيباتي توليد مي کند که موجب بسته شدن فيزيکي غده هاي عرق مي شوند.
بنا به گفته"کارل لادن"(يکي اززيست شيميداناني که درصنايع آرايشي مشاوربوده و درزمينه بوهاي ناخوشايند کتاب نوشته)بيشتر تحقيقات در زمينه روش هاي جديد غلبه بر بوهاي ناخوشايند از طريق شرکت هاي خصوصي انجام شده که تمايلي به افشاي آنها ندارند.تحقيقات،بيشتر بر ترکيب نمک هاي آلومينيوم با نشاسته هايي که موجب آزاد شدن بوي خوش شده،و يا ترکيبات بهتر براي توقف فعاليت باکتري ها،متمرکز است.البته يکي ازمحصولات جديد شرکت PROCTOR & GAMBLE حاوي مولکولي دونات شکل به نام "بتا-سيکلودکسترين"است که به منظور محصور کردن مولکول هاي بد بو طراحي شده است.
در عين حال،عرق بدن درپا نيز مشکلاتي ايجاد مي کند.عرق کف پاها،بيشتر آبکي است تاشيري،اما مقدار زيادي عرق ناخوشايند در اين قسمت ها توليد مي شود.حتي عرق آبکي نيزحاوي مواد شيميايي است وباکتري ها مي تواننداز آنها تغذيه کنند،بيشتر اين مواد شامل اوره و گلوکز مي شوند.بنابراين سلول هاي مرده پوست نيزيکي از منابع مغذي براي باکتري هامحسوب مي شوند.
دليل اصلي بد بويي پاها،باقي ماندن طولاني مدت آنهادر کفش است.در داخل جوراب و کفش،رطوبت توليد شده و موجب خنثي شدن شرايط اسيدي معمول پوست شده وامکان رشد وتغذيه باکتري هارا فراهم مي کند.بنابر گفته "ميشل کولن"ازدانشگاه سالفورد بريتانيا:"اگرپاها رادر محيطي باpHخنثي ومرطوب نگه داريد،در اصل محيطي دلپذير براي فعاليت باکتري ها فراهم کرده ايد!"
کولن چنديدن پابابوي نامطبوع شبيه به رايحه پنير در طي دوره کاري خود ديده است.زماني که باکتري ها واقعا ازکنترل خارج شوند،شروع به خوردن کف پاها کرده و شرايطي ايجاد مي کنند که به آن شاخي شدن و تخلخل پوستي گفته مي شود.وي مي گويد:"بوي اين يکي واقعا بد است!"
براي درمان اين بيماري به آنتي بيوتيک ها نيازاست،اما بيشتر ما مي توانيم خودرا جزو آن دسته ازافرادي بدانيم که پاهاي آنها بوي بدي نمي دهد:تغيير مرتب کفش ها،پوشيدن جوراب هاي مخلوط کتان و پشمي به منظور اجازه خروج عرق،و استفاده ازخوشبوکننده هاي پايه آلومينيوم.اومي گويد:"اگر بتوانيد مشکل تعرق راحل کنيد،در اصل ازايجاد مشکل در پاهاي خود جلوگيري کرده ايد."
بااين وجود،حتي پاهايي که دچار مشکل شاخي شدن پوست هستند نيز هيچ ارتباطي به بدبوترين قسمت بدن ويا همان روده و شکم ندارند."گلن گيبسون"-ميکروبيولوژيست مواد غذايي در دانشگاه ريدينگ بريتانياـ مي گويد:"واقعيت دارد که باکتري ها،چيزهايي در روده توليد مي کنند که بوي چندان خوبي ندارند."
گيبسون درطي تماس تلفني خود بامن روشن کرد که آزمايشگاهش مرتبا مدل هايي ازقولون انسان راتهيه مي کند.اين قسمت،بخش پايين روده بوده ودر آنجا،همه فعاليت هاي باکتريايي مربوطه انجام مي شود.غذا ازبالا به قولون وارد شده وباکتري هاي در وسط به آن حمله کرده و کار خود رادر پايان روده به اتمام مي رسانند.من مي بايست اين موضوع را مي ديدم.بنابراين براي ديدن آن،به آزمايشگاه گيبسون رفتم.

در روز بازديد من،هوا آفتابي بود و رفتن به دانشگاه ريدينگ را براي ديدن دستگاهي که ازخود باد معده توليد مي کرد بسيار دلپذير مي کرد.آزمايشگاه گيبسون را در گروه علوم غذايي و تغذيه پيداکردم.قبل ازآن که کارگاه راتنظيم کند،اوبه من گفت که هوا پراز رايحه پنير و يا نان تازه پخته شده است.او مي گويد:"حال وقت بوي مدفوع است.کل گروه ازاين بو شکايت دارند."
در روز بازديد من،تنها بوي کپک در آزمايشگاه ايجاد شد،چرا که آنها تنهايک مدل رااجرا کرده بودند.بنابه گفته گيبسون،شما بايد چنديدن مدل را مورد استفاده قرار دهيد تا بوي تعفن ايجاد کنيد،که برخي اوقات اين تعداد به بيش از20مدل هم مي رسد.
بااين ايده،من مدل مربوطه را بررسي کردم.بافعاليت ماشين توليد گندگاز،محصولي مطلوب توليد مي شد.شناوري در بالاي پوسته،مخلوطي ازمواد غذايي نيمه گوارش شده راکه درسه محفظه به عنوان سه قسمت روده بزرگ،قولون صعودي و قولون متقاطع و قولون نزولي بودند،تقسيم بندي کرده بود.شناور پنجم،که بر روي کف قرار داشت،شيشه اي پراز لجن قهوه اي رنگ بود.گيبسون مي گويد:"اين لجن،تعفن مستراح را دارد."
مدل مزبور براي بررسي تاثير مواد اوليه مختلف برروي خروجي قولون تهيه شده است.گروه گيبسون آنهارا برروي مدل تامين کرده و خروجي مربوطه راتحليل کرد،که اين امر شامل گازها هم مي شد.وي يکي ازبرجسته ترين دانشمندان باد معده در سطح جهان بوده ومي تواند مدت هادراين زمينه صحبت کند.
اومي گويد:"افراد رامي توان به دوگروه تقسيم بندي کرد.بدبو و يا قابل اشتعال."اين امر کلا به نوع باکتري هاي موجود در روده افراد بستگي دارد.افرادي که داراي باکتري هاي کاهنده سولفات هستند،ازخود بو توليد مي کنند.اين باکتري ها،سولفيد هيدروژن توليد مي کنند که اين امر در صورتي است که رژيم غذايي افراد ازمواد غذايي حاوي سولفور مانند تخم مرغ و نان سفيد تشکيل شده باشد.در افراد قابل اشتعال،بيشتر باکتري هاي توليد کننده متان وجود دارند.متان،فاقد بو بوده ولي بنابه گفته گيبسون موجب اشتعال گازشکم آنها مي شود.
جنبه بسيارمهمي در مورد اين تحقيق وجود دارد.سولفيد هيدروژن بيش ازحد ممکن است به کوليت روده اي مربوط باشد که يکي ازناهنجاري هاي نادر ولي شديد روده اي است.گروه گيبسون براي ايجاد روش هايي به منظورغلبه بر باکتري هاي کاهنده سولفات،در حال تلاش بوده ودراين ميان به پروبيوتيک هاي مختلفي اميد دارند،که همان باکتري هاي مفيد روده اي هستند.انواع فيبرها،رشد باکتري هاي مفيد راتقويت مي کنند.يکي ازرويکردها دراين زمينه،تلاش براي تغيير وضعيت بيمار ازتوليد سولفيدهيدروژن به متان است.در عين حال کمک به وضعيت کوليت ايشان نيز به حل اين امرکمک شاياني مي کند.
در عين حال گروه گيبسون درحال بررسي اين موضوع است که آيا پروبيوتيک ها وپره بيوتيک ها،مي توانند باکتري هاي خودرا در روده بيشتر کنند تااز اين طريق،ازهجوم باکتري هايي که موجب مسموميت غذايي مي شوند،جلوگيري کنند؟وي با"کلاسادو"که توليد کننده پروبيوتيک هاي جديد به نام B-GOS است همکاري مي کند.درماه سپتامبر،گروه گيبسون نشان داد افرادي که هر روز يک کيسه کوچک ازاين مواد رااز آغازهفته وقبل ازرفتن به تعطيلات استفاده مي کنند،کمتر درمعرض اسهالي هستند که به مسافران عارض مي شود.اين قبيل افراد،نرخ ابتلايي درحد23درصد داشتند،در حالي که ميزان ابتلا درميان افرادي که دارو دريافت کرده بودند38درصد بود.
بنابر گفته گيبسون:"افراد چنداني وجود ندارند که بخواهند وقت خودرا براي تحقيق در زمينه مدفوع،تلف کنند."بااين همه،خوشبختانه برخي افراد حاضر به انجام اين کار بوده و در عين حال آمادگي دارند تا برروي زيربغل،دهان،پاها وديگر قسمت هاي بوسازبدن نيز تحقيقات انجام دهند.به رغم منافع انسان دوستانه ناشي ازتحقيقات اين افراد،دانشمندان مزبور هنوز هم در ميهماني ها با مشکلات فراواني روبه رو هستند.گيبسون مي گويد:"همسر من هميشه به من مي گويد که شغل ديگري رابه عنوان کارخود به آنها بگويم.اين قسمتِ خنده دارقضيه است." منبع:ماهنامه دانشمند ،شماره ي 560 منابع:ماهنامه دانشمند ،شماره ي 560
www.newscientist.com