رجيستري (Registry) ويندوز براي مبتديان

راهنماي شما براي گام نهادن در جاده اي پر خطر
 

از زماني که ويندوز 95 انتشار يافت، ويندوز از يک بانک اطلاعاتي سلسله مراتبي و مرکزي براي رديابي اطلاعات مورد نياز خود براي کارکردن با سخت افزار و برنامه هاي کاربردي بهره گرفته است.
اين بانک اطلاعاتي به رجيستري ويندوز، يا به اختصار رجيستري (Registry) مشهور است. هرگاه تغييري در Control Panel به وجود مي آوريد يا نرم افزار يا سخت افزار جديدي را نصب مي کنيد، رجيستري روز آمد مي شود تا بتواند اين تغييرات را براي بخش هاي مختلف خبر بدهد.

چرا، چگونه، چرا؟
 

ويندوز هرگاه به داده هايي درباره نحوه استفاده از يک قطعه نرم افزاري يا سخت افزاري نياز داشته باشد به رجيستري رجوع مي کند. رجيستري حاوي اطلاعاتي درباره حقوق کاربر_ شامل فايل هايي که هر کاربر مي تواند بسازد، اصلاح کند، يا بخواند_ و همچنين حاوي اطلاعاتي است که مي توانند سليقه هاي شما در مورد برنامه هاي کاربردي را تعريف کنند. برنامه هايي را نيز رديابي مي کند که از سخت افزارهاي خاص بهره مي گيرند.
اطلاعات رجيستري به شکل فايل هاي دودويي ذخيره مي شود، که فايل هايي هستند که از فرمت دودويي، يعني دستگاه عدد نويسي صفر و يک تشکيل مي شوند. مکان فايل هاي رجيستري به نگارش ويندوزي بستگي دارد که از آن استفاده مي کنيد. از ويندوز اکس پي به بعد از ديرکتوري خاصي واقع در مکان زير براي ذخيره فايل هايي که رجيستري به کار مي گيرد استفاده مي شود: Windows\system 32\Config

* از ويندوز اکس پي به بعد از ديرکتوري خاصي واقع در مکان Windows\system 32\Config براي دخيره فايل هايي که رجيستري به کار مي گيرد استفاده مي شود.
حال که مي دانيد فايل هايي را که رجيستري را تشکيل مي دهند کجا بيابيد، دست به آنها نزنيد. سعي نکنيد فايل هاي رجيستري را مستقيماً اصلاح کنيد يا درون آنها را تماشا کنيد، مگر اين که خطر خرابي سيستم عامل يا نابودي داده ها براي تان مهم نباشد. اگر بخواهيد به طور دستي تغييراتي بي خطر روي رجيستري به وجود بياوريد بايد از ابزار اصلاح رجيستري بهره بگيريد.

ساختمان رجيستري
 

رجيستري يک ساختار سلسله مراتبي، شبيه به ساختار سلسله مراتبي فايل ها و ديرکتوري ها بر روي ديسک سخت شما دارد. با وجود اين، براي بررسي و تماشاي اطلاعات رجيستري به يک برنامه ويرايش گر ويژه نياز داريد، و وقتي وارد آن شديد، خواهيد ديد که بسيار شبيه به Windows Explprer است.
o کندو (hive). رجيستري، بسته به نگارش ويندوز مورد استفاده، از پنج يا شش کندو تشکيل مي شود. هر لانه زنبور يا کندو نقطه ورود به يک ساختمان سلسله مراتبي از داده هايي حاوي اطلاعات مرتبط با هم است. به عنوان مثال، يکي از کندوها حاوي همه داده هاي مربوط به کاربراني است که از کامپيوتر استفاده مي کنند. کندوها بالاتري نقطه در سلسله مراتب رجيستري هستند.
* رجيستري، بسته به نگارش ويندوز مورد استفاده، از پنج يا شش کندو تشکيل مي شود.

o کليد (key). هر کندو حاوي تعدادي کليد است. کليدها، درست مانند پوشه هايي (ديرکتوري هايي) که مي توانند حاوي پوشه هاي ديگر باشند، مي توانند حاوي کليد هاي ديگري باشند، که به کليد-فرعي (sub-key) مشهورند. کليدهاي فرعي نيز مي توانند حاوي کليدهاي فرعي ديگر باشند.
* هر کندو حاوي تعدادي کليد است. کليدها، درست مانند پوشه هايي (ديرکتوري هايي) که مي توانند حاوي پوشه هاي ديگر باشند، مي توانند حاوي کليدهاي ديگري باشند، که به کليد-فرعي (sub-key) مشهورند.

o مقدار (value). کليدها و کليدهاي فرعي مي توانند حاوي يک يا چند مقدار يا ارزش باشند.
همان گونه که کليدها شبيه به پوشه ها (ديرکتوري ها) هستند، مقادير در مفهوم مشابه فايل ها هستند. مقادير حاوي داده هاي واقعي اي هستند که در رجيستري ذخيره مي شوند. انواع مقدار اصلي به قرار زير است: رشته اي (string)، دودويي
به بيان ساده، کندو، کليد، و کليد فرعي مسير و نشان جايي هستند که اطلاعات در آنجا ذخيره شده است، و مقادير همان اطلاعات واقعي هستند. به عنوان مثال، يک کليد رجيستري که محافظ صفحه نمايش (Screen saver ) را کنترل مي کند شبيه به کليد زير است:
o Registry Key (کليد رجيستري):
[HKEY_CURRENT_YSER/CONTROL PANEL/Desktop]
o Value name (نام مقدار): Screen SaveActive
o Value Type (نوع مقدار): string
o Value data ( داده هاي مقدار): فعال =1؛ غير فعال=0

کندوهاي رجيستري
 

هر کندو حاوي انواع خاصي از کليدها و مقادير است. کندوها و اطلاعاتي که در آنهاست به قرار زيرند: HKEY CLASSES ROOT
اين کندو حاوي نقشه هاي ارتباط فايلي، اطلاعات OLE، ميانبرهاي ويندوز، و ساير جنبه هاي رابط کاربري ويندوز است.
HKEY CLASSES USER
اين کندو به داده هاي ذخيره شده در کندو HKEY_USER پيوند مي خورد. وقتي کاربري وارد بخش ويندوز خودش مي شود، تنظيم ها، سليقه ها، تنظيم هاي منوي Start، و حقوق دستيابي مخصوص او از اين کندو استخراج مي شود.
HKEY LOCAL MACHINE
اين کندو حاوي اطلاعات مخصوص به کامپيوتر، شامل نرم افزارها و سخت افزارهاي نصب شده است. تنظيمات سخت افزاري و نرم افزاري مشترک همه کاربران نيز در اين قيمت ذخيره مي شود.
HKEY YSERS
اين کندو حاوي سليقه هاي فردي همه کاربران است.
HKEY CURRENT CONFIG
اين کندو به HKEY_LOCAL_MACHINE وصل مي شود و اطلاعاتي درباره خصوصيات سخت افزار فعلي در خود دارد.
o تهيه نسخه پشتيبان (Backup) از رجيستري و باز گرداني (restore) رجيستري
اصلاح اشتباهي رجيستري مي تواند سبب خرابي فوري و شايد سيستم عامل شما شود. اگر اشتباه کنيد، ممکن است نتوانيد کامپيوتر خود را بوت کنيد. در نتيجه، پيش از اصلاح رجيستري، يک نسخه پشتيبان از آن بسازيد تا در صورت لزوم بتوانيد به آن باز گرديد.
تهيه نسخه پشتيبان از رجيستري در ويندوز اکس پس. روي Start کليک و System Tools, Accessories,All Programs و backup را انتخاب کنيد. وقتي برنامه Backup Or Restore Wizard به اجرا در آمد، روي Next کليک کنيد. روي Back Up Files And Settings و بعد روي Next کليک کنيد. گزينه زير را انتخاب کنيد: Let Me Choose What To Back Up
و بعد روي Next کليک کنيد. در نيمه با عنوان Items To Backup، روي علامت (+) کنار My Computer کليک کنيد تا باز شود، فهرست را جستجو کنيد و System Start را بيابيد و مربع کنار آن را تيک دار کنيد، و بعد روي Next کليک کنيد. با استفاده از دکمه Browse، مورد My Documents را بيابيد و آن را به عنوان مکان ذخيره نسخه پشتيبان انتخاب کنيد. روي Save و Next کليک کنيد.
برنامه Backup Wizard چکيده اي از آنچه را روي خواهد داد به نمايش در خواهد آورد. روي Finish کليک کنيد تا تهيه نسخه پشتيبان از رجيستري آغاز شود.
اگر کاربر ويندوز اکس پي نگارش Home باشيد، ممکن است نام برنامه خدماتي تهيه نسخه پشتيبان را در منوي System Tools نبينيد، چون در نصب پيش فرض ويندوز اکس پي نگارش Home گنجانده نشده است. براي نصب دستي آن، سي دي نصب ويندوز اکس پي را در ديسک ران سي دي رام قرار دهيد. وقتي صفحه خوشامدگويي ويندوز اکس پي به نمايش در آمد، روي Exit کليک کنيد. روي tart کليک کنيد و My Computer را انتخاب کنيد. در پنجره My Computer روي Win XP CD کليک-راست کنيد و Explore را از منويي که ظاهر مي شود انتخاب کنيد. روي پوشه VALUEADD، پوشه MSFT، پوشه NTBACKUP، و نماد نصب کننده NTBACKUP کليک-دو ضرب کنيد و دستورالعمل هاي روي صفحه نمايش را دنبال کنيد.
o بازگرداني (restore) رجيستري در ويندوز اکس پس. سي دي نصب ويندوز اکس پي خود را در ديسک ران سي دي رام خود قرار دهيد و کامپيوتر را از نو بووت کنيد. پيام زير خواهد آمد:
Press Any Key To Boot From CD
يکي از کليدها را بزنيد. وقتي پنجره اي با گزينه هاي Repair,Setup يا Quit بيايد، کليد r را بزنيد. پنجره اي جديد از شما خواهد پرسيد که مي خواهيد وارد کدام نصب ويندوز شويد. اکثر کاربران فقط يک گزينه دارند:
Item1:C:/Windos
کليد 1 و سپس کليد Enter را بزنيد. کلمه عبور مدير کامپيوتر را تايپ کنيد و کليد Enter را بزنيد. براي تغيير دادن ديرکتوري به ديرکتوري حاوي نسخه پشتيبان رجيستري از فرمانcd استفاده کنيد. به عنوان مثال، اگر فايل هاي پشتيبان رجيستري در ديرکتوري repair باشد، عبارت cd repair را تايپ کنيد و کليد Enter را بزنيد.
براي کپي کردن فايل هاي پشتيبان رجيستري، فرمان هاي زير را در نشانه فرمان، يک سطر در هر زمان تايپ کنيد. پس از تايپ هر سطر، کليد Enter را بزنيد. وقتي از شما پرسيده مي شود که آيا مي خواهيد فايل موجود را رونويسي کنيد، کليد y را بزنيد.
copy default c:/windows/systm 32/config
copy samc:/windows/systm 32/config
copy security c:/windows/systm 32/config
copy software c:/windows/systm 32/config
copy system c:/windows/systm 32/config
سي دي نصب ويندوز اکس پي را از ديسک ران سي دي رام خارج و Exit را در نشانه فرمان تايپ کنيد تا کامپيوتر از نو بوت شود.
o تهيه نسخه پشتيبان از رجيستري در ويندوز ويستا و ويندوز 7. عبارت systempropertiesprotection را در کنار رجيستري منوي Start تايپ کنيد و کلي Enter را بزنيد. (اگر از شما يک گذرواژه مديريت يا تأييد خواسته شد، گذرواژه را تايپ کنيد يا روي Allow کليک کنيد.)

در برگه systm Protection روي Create کليک کنيد. يک نام براي نقطه بازگرداني (restore Point) تايپ کنيد و روي Create کليک کنيد.

روي Close و سپس روي OK کليک کنيد.

* يادآوري: اگر systm restore براي ديسک انتخابي شما فعال (ON) نباشد روي دکمه cinfigure کليک کنيد و دکمه راديويي کنار عبارت زير را فعال کنيد:
Restore system Setting and previous versions of file
روي Apply و سپس روي OK کليک کنيد.
o باز گرداني (restore) رجيستري در ويندوز ويستا و ويندوز 7 . عبارت systempropertiesprotection را در کادر جستجوي منوي Start تايپ کنيد و کليد Enter را بزنيد. (اگر از شما يک گذرواژه مديريت يا تأييد خواسته شد، گذرواژه را تايپ کنيد يا روي Allow کليک کنيد.)
در برگه systm Protection روي دکمه Systm Restore کليک کنيد.

روي Next کليک کنيد. يک نقطه بازگرداني (restore Point) انتخاب کنيد.

روي Next کليک کنيد.

روي Finish کليک کنيد.

اصلاح رجيستري
 

براي باز کردن برنامه Registry Editor، روي Start کليک کنيد و در کادر Search، فرمان regedit را تايپ و روي OK کليک کنيد.
برنامه Registry Editor با يک صفحه دو بخشي باز مي شود. نيمه سمت چپ يک نمايش درختي از کندو ها را دارد. روي علامت جمع (ويندوز اکس پي) يا علامت پيکان (ويندوز7) کنار يک نام کليک کنيد تا درختي مربوط به آن باز شود و کليدهاي فرعي را نمايش دهد. نيمه سمت راست همه مقادير حاضر در کندو، کليد، يا کليد فرعي انتخاب شده فعلي را نمايش مي دهد.
کليدها و مقادير آنها را ببينيد. براي ديدن يک کليد و مقادير مرتبط با آن، از نيمه سمت چپ براي باز کردن يک کندو و يا کليد بهره بگيريد.
ما کليد زير را تماشا خواهيم کرد:
HKEY_CURRENT_ USER/Control Panel/Desktap
کندوي HKEY_CURRENT_ USER را باز کنيد، کليد Control Panel را بيابيد، و روي علامت جمع (ويندوز اکس پي) يا علامت پيکان (ويندوز 7) کنار آن کليک کنيد. فهرست کليدهاي فرعي را جستجو کنيد و کليد فرعي Desktap را بيابيد. توجه کنيد که کنار اين کليد فرعي نيز يک علامت جمع (ويندوز اکس پي) يا علامت پيکان (ويندوز 7) وجود دارد، که نشان دهنده آن است که حاوي کليدهاي فرعي ديگري است. از باز کردن اين کليد فرعي صرف نظر مي کنيم. روي نماد پوشه کنار Desktap کليک کنيد. نيمه سمت راست همه مقادير مرتبط با کليد فرعي Desktap را به نمايش در خواهد آمد.
اطلاعات مربوط به هر مقدار، شامل نام و نوع داده ها در يک ستون به نمايش در مي آيد.
ورود/ صدور (Import/Export) . از فرمان هاي Import و Export براي ذخيره و بازگرداني کليدها، کليد هاي فرعي، و مقادير منفرد مي توانيد بهره بگيريد. از فرمان هاي Import و Export براي ذخيره کل کندوها استفاده نکنيد؛ در عوض از کل رجيستري يک نسخه پشتيبان تهيه کنيد.

ما پيشتر کليد زير را انتخاب کرده ايم:
HKEY_CURRENT_ USER/Control Panel/Desktap
حال از فرمان Export براي ذخيره اين کليد و مقدار آن بهره مي گيريم.

روي File کليک و گزينه Export را انتخاب کنيد. يک مکان و نام فايل انتخاب و روي Save کليک کنيد.
براي وارد کردن يک کليد ذخيره شده، روي File کليک و گزينهImport را انتخاب کنيد. فايل کليد رجيستري را که پيشتر ساخته ايد پيدا و روي Open براي بازگرداني آن کليد و مقادير آن کليک کنيد.
براي يک کليد موجود يک مقدار اضافه کنيد يا مقدار آن را تغيير دهيد. کليد مورد نظر را انتخاب کنيد که در مثال ما کليد زير است:
HKEY_CURRENT_ USER/Control Panel/Desktap

روي کليد فرعي Desktap کليک کنيد. روي Exit کليک کنيد، New، و DWORD Value را انتخاب کنيد.

يک مقدار جديد در نيمه سمت راست، با نام پيش فرض New Value # 1 ظاهر خواهد شد. روي New Value # 1 کليک -راست و گزينه Rename را از منوي که ظاهر مي شود انتخاب کنيد.
عبارت SmoothScroll را تايپ کنيد و کليد Enter را بزنيد. مقدار جديد SmoothScroll شما براي کليد فرعي Desktap اضافه خواهد شد.
SmoothScrollروش کار طومارنمايي ويندوز را تغيير مي دهد، اما براي اجراي کارآمد به قدرت کامپيوتري زيادي نياز دارد. براي فعال کردن SmoothScroll، روي مقدار SmoothScroll کليک-دو ضرب کنيد، مقدار Valye Data آن را از 0 به 1 تغيير دهيد، و روي OK کليک کنيد.

اگر کارايي کامپيوتر شما به دليل SmoothScroll پايين آمد، بعداً دوباره مقدار آن را مي توانيد به 0 تغيير دهيد. تغييراتي که روي رجيستري به وجود مي آوريد پس از راه اندازي مجدد کامپيوتر اعمال مي شوند.
يک کليد جديد اضافه کنيد. اضافه کردن يک کليد جديد مانند اضافه کردن يک مقدار جديد است. کليدي را که مي خواهيد يک کليد فرعي به آن اضافه کنيد انتخاب کنيد، روي Edit کليک کنيد، و New Key را انتخاب کنيد. روي کليد جديد کليک-راست کنيد و گزينه Rename را از منويي که ظاهر مي شود انتخاب کنيد. يک نام براي کليد جديد تايپ کنيد و کليد Enter را بزنيد.

دو مثال از اصلاح رجيستري
 

اصلاحات رجيستري زير در ويندوزهاي 98، ميلنيم، اکس پي، ويستا، ويندوز 7 به گونه اي مشابه کار مي کنند.
o تأخير نمايش منو. ويندوز پيش از نمايش يک منو، به اندازه مدتي از پيش تعريف شده منتظر مي ماند. اين زمان تأخير را به سليقه خود مي توانيد تغيير بدهيد. کليد زير را انتخاب کنيد:
HKEY_CURRENT_ USER/Control Panel/Desktap
يک DWORD با مقدار MenuShowDelay را اضافه کنيد. (اگر اين مقدار از قبل موجود باشد، فقط مقدار داده اي آن را تغيير بدهيد.) يک Data Type انتخاب کنيد: REG_SZ يا String.
Data مورد نظر خود، از 0 تا 999، را تايپ کنيد که نماينده تعداد ميلي ثانيه انتظار است.

o جلوي داده زدي با حافظه فلش USB را بگيريد. براي اين که کسي نتواند با وصل کردن حافظه فلش USB از داده هاي شما کپي تهيه کند ترفند زير را اجرا کنيد. کليد زير را انتخاب کنيد:
HKRY_LOCAL_MACHINE_SYSTEM/CurrentControlSet/Control
روي کليد فرعي Controlدکليک-راست کنيد. روي New کليک کنيد، و Key را انتخاب کنيد.

آن را StorageDevicePolicies بناميد. روي کليد فرعي StorageDevicePolicies کليک-راست کنيد، روي New کليک کنيد، و DWORD را انتخاب کنيد. آن را WriteProtect بناميد. روي اين مقدار جديد کليک-دو ضرب کنيد و 1 را در کادر مقدار تايپ کنيد تا حالت ممنوعيت نوشتن روي حافظه هاي فلش USB فعال شود. براي غير فعال کردن اين حالت عدد 0 را در کادر مقدار WriteProtect تايپ کنيد.
اين تغيير بلافاصله اثر خواهد کرد. توجه داشته باشيد که اين ترفند روي همه وسايل ذخيره گر USB اکسترنال مانند ديسک هاي سخت اکسترنال USB نيز عمل مي کند.

احتياط کنيد
 

اصلاح رجيستري دروازه هاي کاملاً جديدي را براي اختصاصي کردن کامپيوتر باز مي کند و به شما امکان مي دهد بعضي از خرابي هاي رجيستري را تعمير کنيد. اما تغييرات اشتباهي در رجيستري مي توانيد مسئله ساز نيز بشود. از همين روي، هرگز دو قاعده بسيار مهم را فراموش نکنيد: پيش از اصلاح رجيستري يک نسخه پشتيبان تهيه کنيد، و کليدها را پيش از تغيير دادن export کنيد.
منبع: ريز بردازنده شماره193