نقش بازي در آموزش کودکان
کودک نياز به حرکت و جنبش دارد و بازي بخش مهمي از اين نياز است. هر فرد براي رشد ذهني و اجتماعي خود نيازمند انديشه و تفکر است و بازي خميرمايه اين تفکر و انديشه است. آمادگي جسمي و روحي براي مقابله با مشکلات قسمت ديگري از فلسفه بازي کودکان است. بنابراين هر چه بازي گسترده تر، پيچيده تر و اجتماعي تر باشد کودک از مصونيت رواني بيشتري برخوردار مي شود. کشف دنياي اطراف بخش ديگري از فلسفه بازي است که کودک حس کنجکاوي خود را از اين طريق ارضا مي کند. بازي تن و روان کودک را ايمني مي بخشد و او را براي به عهده گرفتن مسووليت هاي زندگي آماده مي سازد. کودک با بازي موقعيتي به دست مي آورد تا اعتقادات، احساسات و مشکلات خود را ابراز کند و مهارت هاي زندگي را بياموزد. بدون ترديد بازي بهترين شکل فعاليت طبيعي هر کودک محسوب مي شود.
الف: نقش بازي در رشد هوشي و جسمي کودکان
يکي از فريضه هاي روان شناسي اين است که بازي رشد هوش کودک را تسريع مي کند. آنچه حائز اهميت است يادگيري کودکان در مقايسه با تفکر منطقي بيشتر از طريق حواس يا بهتر بگوييم توسط ادراک حسي صورت مي گيرد. از آن جايي که حواس، مبناي فيزيولوژيک دارند ولي مي توان گفت رشد ذهني تا اندازه اي به رشد جسمي بستگي دارد. بازي بهترين مربي کودکان به شمار مي رود. ضمن بازي رفتارهاي هوشمندانه کودک تقويت مي شود. فرصت استفاده از قوه تخيل به وجود مي آيد و زمينه بهتري براي تفکر فراهم مي شود. بازي مهارت هاي کودکان را در نگاه کردن، انطباق چشم، شناختن اشيا، درک فاصله ها، فهميدن مفاهيم مربوط به خود، افزايش مي دهد. فعاليت هاي کودکان در بازي موجب تقويت عضلات، اعصاب و قلب آنها مي شود. به عبارت ديگر فعاليت کودکان در بازي نشانه سلامت آنهاست.
ب: نقش بازي در رشد اجتماعي کودک
بازي موجب ارتباط کودک با محيط بيرون مي شود و دنياي اجتماعي او را گسترش مي دهد. بازي سبب شکوفايي استعدادهاي نهفته و بروز خلاقيت مي شود، همکاري، همياري و مشارکت کودک توسعه مي يابد، با اصول و مقررات اجتماعي آشنا مي شود، همانندسازي با بزرگسالان را مي آموزد، با مفهوم سلسله مراتب آشنا شده و آن را رعايت مي کند، رقابت را مي آموزد، موفقيت و شکست را به طور واقعي تجربه مي کند، قدرت ابراز وجود پيدا مي کند و از ترس، کمرويي و خجالت بيهوده رها مي شود.
ج: نقش بازي در رشد عاطفي کودک
بازي نياز به برتري جويي را در کودکان ارضا مي کند، موجب انعکاس احساسات، عواطف، ترس ها، ترديدها، مهر و محبت، خشم و نگراني ها مي شود، تمايل به جنگ جويي و ستيزه گري را در کودکان تعديل مي کند و برون نگري کودک را افزايش مي دهد. کودکان در ضمن بازي روش ابراز عواطف مختلف را فرا مي گيرند، در نتيجه بهتر مي توانند عواطف خويش را کنترل کنند. محبت کودکان نسبت به هم مانع ايجاد اضطراب و ناراحتي در بين آنها مي شود. بازي قدرت سازگاري کودکان را در برخورد با مسايل و مشکلات در مراحل رشد افزايش مي دهد. شرکت بچه ها در بازي آنها را از حالت رکود و افسردگي نجات مي دهد و روح همکاري و اشتراک و رقابت را در آنها به وجود مي آورد.
د: نقش بازي در رشد اخلاقي کودکان
بازي يکي از مهم ترين عوامل است که در تربيت اخلاقي کودک نقش مهمي را ايفا مي کند. کودک در حال بازي در مي يابد اگر بخواهد فرد قابل قبول و مورد پذيرش گروه هم سن خود باشد بايد درستکار، عادل و ... باشد. کودک هنگام بازي پي مي برد که خوب يا بد بودن يک عمل، چگونه است و ديگران چگونه با او برخورد مي کنند. براي مثال در بازي "دزد و پليس" کودک متوجه مي شود کسي که دزد است عمل بدي انجام داده که منجر به تعقيب او به وسيله پليس شده است و در نهايت با دستگير شدن و پذيرش تنبيه به زشتي و غير اخلاقي بودن دزدي صحه مي گذارد و به عدالت اجتماعي رويکرد مثبت پيدا مي کند. از طريق بازي مي توان نقايص فردي، اخلاقي و شخصيتي را اصلاح کرد. کودکان در ضمن بازي حس برادري، نوعدوستي و برابري را تجربه مي کنند و با ارزش ها و هنجاري هاي جامعه آشنا مي شوند.
عوامل مختلف در انتخاب نوع بازي تفاوت هاي فردي، ميزان سلامتي، سطح رشد جسمي و حرکتي، بهره هوشي، جنسيت، خلاقيت، فرهنگ خانواده و موقعيت جغرافيايي در انتخاب نوع بازي نقش موثري دارند.
انواع بازي کودکان
از انواع بازي ها مي توان بازي هاي جسمي، بازي هاي تقليدي، بازي هاي نمايشي، بازي هاي نمادي، بازي هاي آموزشي و بازي هاي خلاقيت را نام برد.
توصيه هايي براي والدين
* به بازي کودکان اهميت دهيم زيرا زندگي آنها در بازي شکل واقعي به خود مي گيرد.
* تلاش کنيم تا بازي هاي کودکان متناسب با فرهنگ و ارزش هاي خانواده باشد.
* در بازي کودکان دخالت نکنيم اما راهنما و کمک دهنده خوبي باشيم.
* کاري کنيم که بازي به صورت تجربه اي لذت بخش در ذهن کودک باقي بماند.
* مراقب باشيم که محيط بازي موجب آسيب جسمي، فکري يا رواني کودکان نشود.
* وسايل بازي را مناسب سن رشد جسمي و ذهني کودک تهيه کنيم.
* در انتخاب نوع بازي به سن، جنس و توانايي هاي فرزندمان توجه کنيم.
* از فرزندمان بخواهيم که اجازه دهد تا همبازي هايش از اسباب بازي هاي او استفاده کنند، زيرا اين کار موجب تقويت حس نوع دوستي و تسهيل در ارتباط با ديگران مي شود.
* اگر کودکان در هنگام بازي با هم اختلاف پيدا کردند اجازه بدهيم خودشان مشکل را حل کنند، در صورتي که اختلاف شديد شود فقط آنها را از هم جدا کنيم و هرگز از يکي از طرفين جانبداري نکنيم.
* به مطالب و نحوه بيان کودکان در جريان بازي به خوبي توجه کنيم، زيرا احساسات و مشکلات زندگي واقعي در آنها در بازي منعکس مي شود.
به طور کلي بازي وسيله اي براي کشف استعدادها و قابليت هاي کودک است. بازي مي تواند به ما نشان دهد که کودک در چه سطحي از رشد قرار دارد و به چه چيز علاقه مند است. با اين شناخت و با به کارگيري ابزار و رفتار مناسب، بهتر مي توان باعث شکوفايي هر چه بيشتر استعدادها و توانايي هاي کودک شد.
منبع: موفقيت شماره 184
