ايدز، حاملگي و زايمان

جامعه پزشکي بزرگترين پيروزي خود را در نيم قرن اخير، ريشه کني آبله و فاجعه آميزترين شکست خود را بروز بيماري ايدز مي داند. ايدز يکي از بيماريهاي ويروسي واگيردار است. عامل مولد بيماري ايدز ويروسي است به قطر تقريبي 1000 آنگستروم که از راه اتصال به گيرنده هاي موجود در سطح لنفوسيت هاي نوع T و ورود به داخل سيتوپلاسم سلول سبب ايجاد آلودگي در ميزبان مي شود و گاه تا سالها بدون فعاليت و خاموش باقي مانده سپس تکثير مي شود و با حمله به ساير سلولها، سبب نابودي سلولهاي ايمني مي شود.

ايدز از سه راه اصلي انتقال مي يابد
 

1) انتقال جنسي که نتيجه آميزش جنسي با فرد آلوده است که 79/6 درصد موارد جهاني را تشکيل مي دهد..
2) انتقال خوني که حدود 12/1 درصد آن به استفاده مشترک از سرنگ و سر سوزن آلوده در معتادان تزريقي، حدود 3 درصد به تزريق خون و فرآورده هاي خوني آلوده و حدود 0/3 - 0/1 درصد نيز به فرورفتن ابزار نوک تيز و نافذ در پوست مربوط مي شود.
3) انتقال از مادر به کودک و در مادران آلوده به ويروسي، انتقال بيماري به جنين يا نوزاد از طريق جفت و عبور از کانال زايماني و هم چنين استفاده از شير مادر آلوده صورت مي گيرد. حدود 5 درصد موارد در جهان از اين راه آلوده مي شوند. انتقال داخل رحمي سبب افزايش خطر کم وزني، زايمان زودرس و کوچکي نوزاد نسبت به سن حاملگي مي شود. بررسيها نشان مي دهد که 35 درصد انتقال عفونت در بارداري و به خصوص در ماه هاي آخر 65 درصد در حين زايمان صورت مي گيرد. حدود 30 درصد شيرخواراني که در دوران بارداري دچار عفونت مي شوند در طي سال اول به ايدز مبتلا مي شوند. نوزادان Preterm شانس بيشتري براي کسب HIV درحين زايمان دارند به ويژه اگر پارگي طولاني مدت پرده ها نيز وجود داشته باشد.
ميزان انتقال عمودي ممکن است از طريق درمان با Zidovidine در طي حاملگي کاهش يابد. هيچ
مدرکي درست نيست که اين درمان خطر جدي در جنين دارد اما احتمال ايجاد عوارض جانبي دراز مدت روي شيرخواران هنوز رد نشده است ساير اقدامات جهت پيشگيري از انتقال عمودي حين زايمان عبارتند از:
الف) اجتناب از قرار دادن الکترود روي سر جنين به منظور مانيتورينگ داخلي
ب) در صورت امکان خودداري از پاره کردن مصنوعي کيسه آمينوتيک و اپي زيوتومي
ج) آسپيراسيون روتين نوزاد

انتقال در دوران پس از زايمان:
 

در کشورهاي پيشرفته که مرگ و مير وابسته به تغذيه نوزادان با شير خشک تا حد زيادي پايين است، شايد بتوان به زنان HIV مثبت توصيه کرد که به نوزادان خود شير ندهند، اما در بسياري از کشورهاي در حال توسعه، اين توصيه براي تمام زنان HIV مثبت مناسب نيست زيرا بسياري از زنان هزينه خريد شير خشک را ندارند.

عوارض مادري HIV / ايدز در دوران پس از زايمان:
 

در مادران مبتلا به عفونت HIV، شيوع سسپيس بعد از زايمان، ضايعات بزرگ کونديلوما آکومي ناتا افزايش مي يابد. زنان مبتلا به ايدز ممکن است دچار مشکلات رواني خاصي شوند که تشخيص افتراقي آن از سايکوز بعد زايمان يا عوارض مغزي ناشي از HIV مشکل است. زنان مبتلا بهHIV مي توانند خطر انتقال HIV به فرزندانشان را از طريق راههاي زير بکاهند.
- مصرف داروهاي ضد رتروويروس در زمان حاملگي (به جز 4- 3 ماه اول حاملگي).
- مصرف داروهاي ضد رتروويروسي در هنگام زايمان و انتخاب زايمان سزارين
- درمان کوتاه مدت نوزاد متولد شده با داروهاي ضد رتروويروسي
- عدم تغذيه با شير مادر مبتلا به HIV
چنانچه يک زن آلوده به ويروس HIV باردار شود، 35 درصد احتمال انتقال ويروس به نوزاد و آلوده شدن کودک وجود دارد. هر ساله بيش از 700000 کودک از طريق والدين خود به ويروس، آلوده مي شوند.

آزمايش ويروس ايدز در نوزادان:
 

بطور کلي زماني که نوزاد متولد مي شود پادتن هاي موجود در خون مادر مدتي در خون نوزاد باقي مي ماند و تا 18 ماهگي خون کودک حاوي آنتي باديهاي HIV است سپس تا 18 ماهگي تشخيص ايدز در نوزادان امکان پذير نيست.

مادر مبتلا بهHIV چگونه بايد تصميم گيري کند؟
 

توصيه شده است که مادران، نوزادان خود را فقط براي مدت شش ماه شير دهند. (در کشورهاي درحال توسعه) نوزاداني که به مدت شش ماه از مادر آلوده تغذيه مي شوند، تنها به ميزان يک سوم اطفالي که به مدت دو سال تغذيه مي شوند در معرض خطر آلوده شدن به ويروس HIV قرار دارند. در طي اين شش ماه نيز توصيه شده است که مادران تنها به سه ماه اول اعتماد کنند.
تشخيص، به منظور تشخيص آلودگي به ويروس ايدز، روش رايج بررسي وجود پادتن هاي ضد ويروسي در خون است که متأسفانه پيدايش آنها بين 12- 2 هفته (گاه تا 16 ماه) طول مي کشد. در اين فاصله مي توان از روشهاي اختصاصي تر براي جست و جوي آنتي ژن ويروسي يا حتي کشت آن استفاده کرد. در سازمان انتقال خون ايران، خونها و فرآورده هاي خوني با روش ELISA غربالگري شده در موارد مشکوک از تستهاي اختصاصي مانند وسترن بلات استفاده مي شود.

درمان:
 

متأسفانه تاکنون علاج قطعي براي اين بيماري کشف نشده است. اولين داروي ضد ويروسي که در سال 1987 عليه اين بيماري کشف شد آزيدويتميدن (AZT) نام دارد که فقط پيدايش علائم ايدز را به تأخير مي اندازد و علاوه بر داشتن عوارض زياد و مقاومت دارويي بعنوان درمان قطعي به کار نمي رود. از راههاي درماني رايج، درمان چهار دارويي است که شامل دو داروي ضد نسخه برداري معکوس، يک داروي ضد پروتئاز و يک داروي ضد جوانه زدن است. از اين داروها مي توان در پيشگيري از انتقال مادر به کودک و انتقال بيماري با فرورفتن اتفاقي سر سوزن به بدن (Needle Stick) و نيز در طولاني کردن دوره کمون بيماري و افزايش طول عمر بيمار استفاده کرد ولي درمان قطعي محسوب نمي شود. همچنين مي توان براي عفونت هاي فرصت طلب و سرطانها، درمانهاي لازم را به کار برد و يا از داروهاي تقويت کننده سيستم ايمني و يا مهارکننده سيستم ويروسي با مکانيسم هاي مختلف استفاده کرد.

وظايف پرسنل بهداشتي
 

مراقبان بهداشتي و ارائه کنندگان خدمات وظايف متعددي به دوش دارند. آنها بايد در طي حاملگي قادر باشند که با زنان و همسران يا خانواده آنها در مورد تصميم گيري به انجام دادن يا ندادن تست HIV مشاوره کنند. در صورت وجود تست مثبت مشاوره در مورد اقدامات احتمالي درماني و پيشگيري انجام شود. در دوران پس از زايمان بايد همراه با مادر در مورد تغذيه نوزاد و اينکه به چه کساني بايد اطلاع داد مادر HIV مثبت است تصميم گيري کرد. بعلاوه پيگيري و راهنماييهاي بعدي به ويژه در زمينه مسائل تنظيم خانواده و استفاده از روشهاي سد کننده الزامي است.
هر بيمارستان يا زايشگاهي بايد براي پيشگيري از ابتلاي پرسنل و ديگران، اقدامات ضروري را بويژه در طي زايمان انجام دهد و اگر شک زيادي به آلودگي وجود داشته باشد در صورت امکان با داروهاي ضد رتروويروس مدنظر قرار گيرد.
منبع:نشريه پيام پزشک، شماره 53