گرمازدگي

بيماري هاي مربوط به گرما هنگامي روي مي دهند که دماي بدن فرد از حد طبيعي خود افزايش مي يابد. بدن انسان به طور عمده توسط منبسط ساختن عروق سطحي پوست و تعريق دماي افزايش يافته ي بدن را کاسته و سبب تنظيم و کنترل گرماي بدن مي گردد اما در آب و هواي مرطوب عملکرد تعريق مختل وکند شده و بدن ديگر قادر به خنک ساختن خود نمي باشد. دو عامل، فعاليت بدني شديد و طولاني مدت و آب و هواي گرم موجب بيماري هاي مربوط به گرما هستند. همچنين زماني که فرد دچار کم آبي در بدن خود مي گردد، در معرض عوارض گرماي زياد قرار خواهد داشت زيرا در اين حالت غلظت بدن افزايش يافته و جريان خون کند مي گردد که سبب اختلال در عملکرد ارگان هاي بدن مي شود. عوارض ناشي از گرما به قرار زير است:

1-عرق سوز شدن:
 

در اين حالت نواحي خاصي در بدن مانند جاهايي که توسط لباس پوشيده شده است، دچار خارش و سوزش شديد مي گردد. اين حالت بيش تر در آب و هواي گرم و مرطوب در افراد خردسال، در حالت فعاليت شديد و در بيماران بستري و تب دار مشاهده مي گردد. اين عارضه معمولاًپس از چند روز به خودي خود برطرف مي شود. هنگامي که تعريق بدن افزايش مي يابد، عرق به سلول هاي سطح پوست آسيب وارد ساخته و يک سد محکم در مقابل خروج عرق ايجاد مي کند. بنابراين عرق در زيرپوست به دام افتاده و تجمع مي يابد. در اين حالت برآمدگي هاي ريزي بر روي پوست ايجاد مي گردد. هنگامي که اين برآمدگي هاي جوش مانند زير مي ترکند، محتويات عرق تخليه گشته و فرد احساس سوزش مي کند. براي برطرف کردن اين حالت بايد دقت شود تا از مواد کاهش دهنده ي تعرق و پودر بچه استفاده نشود. لوسيون کالامين و کرم هيدروکورتيزون در تسکين اين حالت مؤثرند. همچنين براي پيشگيري از عرق سوزشدن بايد به چند توصيه توجه شود: 1-در تابستان و فصل گرما، لباس هاي سبک ،گشاد و با رنگ روشن استفاده شود 2-در طول روز حداقل هشت ليوان آب نوشيده شود 3-در حين هر نوع فعاليت بدني در فواصل زماني معين استراحت شود 4-با استفاده از کلاه و چتر و پوشش هاي مناسب ديگر، از تابش مستقيم آفتاب جلوگيري شود. 5-فعاليت شديد خارج از منزل در ساعات مناسب انجام گيرد. بهترين ساعات براي انجام اين فعاليت ها، قبل از ده صبح و بعد از شش عصر مي باشد.

2-گرمازدگي خفيف:
 

در اين حالت بدن به شدت عرق کرده و حجم خون کاهش مي يابد. تعريق شديد، سرگيجه، سردرد، حالت تهوع، استفراغ، افزايش ضربان قلب، کاهش فشار خون، پوست مرطوب، رنگ پريدگي و افزايش درجه ي حرارت بدن از علايم گرمازدگي خفيف مي باشد. براي درمان اين نوع گرمازدگي، بيمار بايد به يک مکان خنک منتقل شود و از مايعات استفاده کند. همچنين براي جبران نمک از دست رفته، يک قاشق چايخوري نمک در يک ليتر آب حل شود و به بيمار داده شود. همين طور بايد لباس هاي فرد گرمازده درآورده شود و يک ملحفه ي مرطوب دور او پيچيده شود و با بادبزن مي توان فرد گرمازده را خنک تر کرد.

3-گرمازدگي شديد:
 

اين حالت بسيار خطرناک بوده و خطر مرگ را نيز مي تواند در پي داشته باشد. در اين حالت حرارت مرکزي بدن بين چهل تا چهل و پنج درجه ي سلسيوس بالا مي رود.در اين وضعيت اغلب ارگان هاي بدن در معرض آسيب بافتي قرار مي گيرند.گرمازدگي شديد يک وضعيت اورژانسي بوده و دماي بدن فرد گرمازده بايد سريعاً کاهش يابد، عدم درمان گرمازدگي شديد به تشنج، کما و مرگ منجر مي شود. اين نوع گرمازدگي علاوه بر اثرات سوء آن بر روي سيستم عصبي کبد، کليه ها، قلب و عضلات تأثير منفي گذاشته و آن ها را در معرض آسيب قرار مي دهند. علايم اين بيماري عبارتند از: قرمز شدن رنگ پوست، رنگ پريدگي، ضربان بالاي قلب، سردرد، پريشاني و سرگيجه و تنفس کم عميق.همچنين ممکن است مردمک چشم به نور واکنش نشان ندهد.گرمازدگي شديد معمولاً به خاطر فعاليت شديد بدني، قرار گرفتن در زير آفتاب به مدت طولاني و کم آب شدن بدن ايجاد مي شود. براي درمان اين بيماري بايد؛ حرارت بدن کاهش يابد. براي کاهش حرارت بدن، بيمار بايد به مکان خنک و سايه منتقل شود و لباس هايش از تن خارج شود. همچنين روي دست ها و پاهاي او آب خنک ريخته شود و يک ملحفه ي خيس دور بدن او پيچيده گردد. علاوه بر اين بيمار، در معرض باد قرار داده شود و يا توسط پنکه و بادبزن خنک گردد. بايد توجه داشت، وقتي که روي دست ها و پاهاي بيمار آب ريخته شود، حتماً دست ها و پاها ماساژ داده شوند تا خون خنک شده به سمت نواحي مرکزي بدن حرکت کند.

4-غش خفيف:
 

در اثر فعاليت شديد در آب و هواي گرم ايجاد مي شود. بدن در تلاش براي افزايش دفع گرما از بدن اقدام به منبسط ساختن عروق سطحي پوست مي کند، هنگامي که اين مکانيسم به سرعت انجام گيرد، سبب کاهش جريان خون به مغز گشته و حالت غش را ايجاد مي کند.سرگيجه، درد، تهوع، استفراغ، غش و بي هوشي و افزايش ضربان قلب از علايم اين بيماري مي باشد. درمان اين بيماري مانند گرمازدگي خفيف است.

5-گرفتگي عضلات:
 

اين حالت نيز که عاملش گرماست، بر اثر فعاليت شديد بدني ايجاد مي گردد. براي رفع اين حالت بايد از مايعات کافي، استفاده از آب نمک و انجام حرکات کششي بهره برد.
منبع:‌ نشريه شاهد نوجوان شماره 62 پياپي 421