پرورش اخلاق در فرزندان

بسیاری از والدین دوست دارند فرزندانی داشته باشند که مقید به موازین اخلاقی باشند. اما روش هایی که به کار می برند شاید روش های نادرستی باشد که نتایج منفی را به دنبال می آورد. برای ایجاد رفتار اخلاقی باید نکاتی را در نظر گرفت. یکی از این نکات سن کودک، ارزش های والدین، رفتار اخلاقی والدین و... است.

به ویژگیهای سنی کودکان توجه داشته باشید.
 

مطابق با تحقیقات دقیقی که روانشناس بزرگ پیازوگلبرگ روی کودکان انجام داده اند به این نتیجه رسیده اند که اخلاق کودکان به شیوه های متفاوتی بروز می کند. و قواعدی که کودکان سنین مختلف در رفتار اخلاقی خود به کار می برند، متفاوت است. آنها قضاوتهای اخلاقی متفاوتی دارند. اگر داستانی برای یک کودک خردسال تعریف می کنیم به این صورت که پسری بطور اتفاقی 15 فنجان را می شکندکار بدتری کرده است یا پسری که از روی لجبازی و عصبانیت هنگامی که مادرش در خانه نیست 1عدد فنجان را شکسته است؟ دیده می شودکه کودکان کوچکتر پسری را که 15 فنجان شکسته است را پسر بدتر می شناسند و معتقدند کار و رفتار او بدتر از پسری بوده که از سر لجاجت یک شیء فنجان را شکسته است. بتدریج که کودکان بزرگتر می شوند حدود 12-13 سالگی پسری را مقصر و رفتار او را بد می دانندکه یک فنجان را شکسته ولی کار بد او عمدی و از سر لجاجت بوده است. بنابراین لازم است در آموزش رفتار اخلاقی به کودکان سطح اخلاقی و میزان درک آنها را از رفتار اخلاقی مدنظر داشته باشیم. اگر تلاش کنیم به یک کودک خردسال تفهیم کنیم که پسر دوم کارش بدتر بوده موفق نخواهیم شد.

الگوی مناسب
 

خانواده و در رأس آن والدین مهمترین الگوها برای فرزندانشان هستند. بنابراین اگر می خواهند رفتاری را به کودکان خود آموزش دهند در مرحله اول باید خود نسبت به انجام آن رفتار تعهد داشته باشند. و به این ترتیب الگوی مناسبی برای فرزندانشان باشند. فرزندان ما بویژه در سنین پایین بیشتر از راه مشاهده و همانندسازی یاد می گیرند تا از راه آموزش مستقیم. بویژه این مساله در مورد ایجاد رفتارهای اخلاقی آنها اهمیت دارد. به جای اینکه درس اخلاق به آنها بدهیم ابتدا الگوی خوبی برای آنها باشیم.

عقاید اخلاقی
 

باور و عقاید اخلاقی خود را بشناسیم.
قبل از آنکه رفتارهای اخلاقی کودک را پرورش دهیم باید در مورد باورها و عقاید خود شناخت مناسب داشته باشیم. بنابراین در یک فرصت مناسب ارزش هایی که دارید را شناسایی کنید و سپس به دنبال روش های آموزش رفتار اخلاقی به کودک باشید. والدینی که کمک کردن به دیگران را جزو ارزش های خود نمی دانند، نمی توانند این رفتار را در کودک پرورش دهند.

فرصت های مناسب
 

آموزش رفتارهای اخلاقی در منزل مانند آموزش دروس در مدرسه نیست که ساعت و زمان و برنامه مشخصی داشته باشد. والدین برای ایجاد این رفتارها باید در کمین فرصت ها باشند. در زندگی روزمره و در مدت زمانی که فرزندان با والدین به سر می برند فرصت های زیادی پیش می آیدکه بتوان ذهن آنها را نسبت به مسائل اخلاقی آشنا ساخت. زمانی که مشغول یک فیلم اخلاقی هستید، زمانی که فرزند شما در مورد یک رفتار اخلاقی یا غیراخلاقی همکلاسی اش صحبت می کند و... فرصت هایی از این قبیل هستند.

رفتار اخلاقی
 

از کودکان خود انتظار رفتار اخلاقی داشته باشید.
برخی از والدین با اینکه ارزش ها و رفتارهای اخلاقی برایشان مهم است اما این توقع و انتظار را بنا به دلایلی که دارند به فرزندانشان منتقل نمی کنند. اگر انتظارات شما مطابق با سن اخلاقی فرزندانتان هست حتما آنها را از توقع خود مطلع سازید. والدینی که چنین توقعی از فرزندانشان دارند، فرزندان اخلاقی تری دارند.

اجبار ممنوع
 

زور و اجبار ممنوع
از استفاده روش هایی چون تحمیل رفتار اخلاقی، ایجاد محدودیت شدید، و زور اجبار خودداری کنید. در صورتی که از این روش ها استفاده کنید هر چند ممکن است رفتار اخلاقی را در فرزند خود مشاهده کنید، اما این رفتار در او درونی نمی شود و در فرصت هایی که به دور از اجبار و تحمیل شما باشند خواسته خود را انجام خواهند داد نه رفتار اخلاقی را که شما به او دیکته کرده اید.

رفتارهای اخلاقی
 

رفتارهای اخلاقی را تقویت کنید.
در هنگام مشاهده رفتار اخلاقی در فرزندتان نسبت به آن بی توجه نباشید. برخی از والدین انجام آن رفتار را عادی می دانند و واکنش لازم را نشان نمی دهند. این مساله ممکن است موجب دلسردی فرزندتان شود. برای تقویت و تداوم این رفتارها در فرزندان حتماً به آنها تقویت دهید، تشویق کنید و توجه نمائید. در مقابل در صورت مشاهده یک عمل غیراخلاقی واکنش مناسب نشان دهید. روش های درست تنبیه را به کار ببرید و به او تفهیم کنیدکارش از نظر شما مردود است.

شخصیت
 

با رفتار نامناسب در مورد شخصیت فرزندتان قضاوت کنید.
وقتی یک عمل اخلاقی از فرزندتان سر می زند شخصیت او را به طور کلی زیر سوال نبرید. از رفتار او انتقاد کنید، نه از شخصیت او، او به هیچ وجه یک فرد غیراخلاقی نیست. اما رفتار و واکنش نامناسب شما ممکن است بتدریج در او مشکلاتی را بوجود بیاورد. بنابراین از رفتار او ناراحت شوید نه از شخصیت او.

برنامه
 

برنامه عملی برای انجام رفتار اخلاقی تهیه کنید.
فرزندان اگر به صورت عملی کاری انجام دهند بهتر یاد می گیرند. برای اینکار برنامه ای تهیه کنید و سعی کنید این کار را با کمک فرزندانتان انجام دهید و هر روزی که رفتار و عمل اخلاقی را انجام دهید. می توانید خودتان نیز با کلیه اعضا خانواده در این برنامه شرکت کنید.

خداباوری
 

خداباوری را در فرزندانتان تقویت کنید.
تکیه به قوانین و دستورات مذهبی عمل اخلاقی و انجام آن را تسهیل می سازد و موجب می شود فرد نیروی قویتری برای دوری از اعمال غیراخلاقی داشته باشد. برای اینکار از همان دوران کودکی به تقویت خداباوری در کودک خود بپردازید و او را با مفاهیم اولیه و بتدریج با مفاهیم عمیقتر آشنا کنید.

سخن آخر
تا خود را پرورش و تربیت نکنیم نمی توانیم دیگران را تربیت کنیم. ابتدا باید الگوها و ارزش های خود را بشناسیم و سپس آنها را به فرزندان خود انتقال دهیم و کمک کنیم ارزش های اخلاقی مناسبی کسب کنند. زور و اجبار و تنبیه آموزش کلاسی و تئوریک به تنهایی و... مناسب نیستند. برای اینکار باید عملاً در یک عملی وارد شویم. و بتدریج فرزندان را با اعمال و رفتار اخلاقی آشنا کنیم. این کار را باید با توجه به سطح سنی کودک انجام داد.
منبع: نشریه دنیای زنان شماره 69