جرم و پلاك دندان

18 نكته در مورد مراقبت از دندان‏ها
ناخن يك انگشت را به يكى از دندان‏هاى كرسى دهان بماليد؛ حال به انگشت خود نگاه كنيد، ماده سفيد چسبيده به ناخن چيست؟ جواب ساده است؛ پلاك، يك لايه نازك چسبناك از باكترى‏هاى مرده و زنده‏اى است كه روى دندان‏ها زندگى مى‏كنند. هنگامى كه پلاك برداشته نمى‏شود، سفت مى‏شود؛ در عرض 48 ساعت، 50% سفت مى‏شود و بعد از 12 روز مثل سنگ مى‏شود. اين سنگ كه كلكلوس ناميده مى‏شود، عموما به نام جرم شناخته مى‏شود. به دلايل مختلف شما نبايد اجازه دهيد كه اين موارد روى دندان‏ها جمع شوند؛ جرم و پلاك، دندان‏ها را زشت مى‏كنند چه از نظر بو و چه از نظر زيبايى.
كافيه؟ يك دليل ديگر: پلاك و جرمى كه روى دندان و لثه جمع مى‏شوند باعث ايجاد بيمارى‏هاى لثه‏اى شديدترى مى‏شوند.
شما نمى‏توانيد جرم را پاك كنيد. اين مثل سرخابى است كه به كشتى چسبيده باشد و براى پاك كردن جرم‏ها، نياز به كمك دندانپزشكى داريد. اما شما مى‏توانيد پلاك‏ها را پاك كنيد و با اين كار از تشكيل جرم جلوگيرى كنيد. پاك كردن پلاكها آسان است، فقط انگشتان را از دهان در بياوريد و نكات ذيل را بخوانيد:

مسواك بزنيد، مسواك بزنيد و مسواك بزنيد.
 

فرض كنيد مسواك شما، حكم شمشير را دارد و پلاك حكم دشمن شما، كارى كه بايد انجام دهيد، نابود كردن دشمن است. اصطكاك و تماس مسواك، رشد باكترى‏ها را روى دندان قطع مى‏كند البته تا وقتى كه به درستى آن را انجام دهيد؛ ولى اكثر مردم درست مسواك نمى‏زنند.
بالا و پايين و جلو و عقب، درست نيست. بايد مسواك‏تان را با زاويه 45 درجه نسبت به دندان قرار دهيد و پرزهاى مسواك بايد در شيار لثه يعنى جايى كه لثه و دندان به هم مى‏رسند قرار گيرد. اكنون خيلى آرام مسواك خود را با حركات دايره‏اى كوچك بچرخانيد و هر بار يك يا دو دندان را به اين طريق مسواك بزنيد.

دندان‏هاى پشتى را بيشتر مسواك بزنيد.
 

دندان‏هاى پشتى فك پايين، بيشترين جايياست كه پلاك‏ها جمع مى‏شوند. در اغلب موارد، بيشتر تمركز روى دندان‏هاى جلويى است كه در هنگام خنده ديده مى‏شوند زيرا به راحتى قابل دسترسى هستند. اما مناطقى از دندان‏ها كه در تماس با گونه‏ها و زبان هستند، به راحتى فراموش مى‏شوند. اين مناطق، نقاطى هستند كه شما بايد تمركز بيشترى روى آن داشته باشيد.
دو دقيقه براى مسواك زدن وقت بگذاريد. دو دقيقه كافى است، اغلب مردم دندان‏هاى جلو را مسواك مى‏زنند و از بقيه دندان‏ها سرسرى مى‏گذرند. مطالعات نشان داده كه اكثر مردم فقط 30 ثانيه مسواك مى‏زنند ولى دندان پزشكان كه بايد بتوانند سريع‏تر از افراد عادى مسواك بزنند دو تا چهار دقيقه وقت صرف مسواك زدن مى‏كنند، بنابراين براى مسواك زدن وقت بيشترى بگذاريد.

شب‏ها مسواك بزنيد.
 

اجازه ندهيد مواد جمع شده در دندان‏ها هنگام خواب باقى بمانند. اگر فقط يك بار در روز مى‏توانيد مسواك بزنيد، شب اين كار را انجام دهيد وگرنه به ميكروب‏هاى داخل پلاك 8 ساعت فرصت لانه گزينى مى‏دهيد.

مسواكى بخريد كه براى شما مناسب باشد.
 

هنگام خريد مسواك، به دنبال مسواك كوچك باشيد. شما مى‏خواهيد مسواكى بخريد كه به تمام سطوح دندان‏ها حتى پشت آخرين دندان، دسترسى داشته باشد. مسواك بزرگ نه تنها روند تميز كردن دندان‏ها را تسريع نمى‏كند بلكه ميكروب‏هايى را كه در درزها و گوشه‏هاى دندان‏ها پنهان شده‏اند را نيز تميز نمى‏كند.

مسواكى انتخاب كنيد كه پرزهاى نرم و گرد داشته باشد.
 

پرزهاى نايلونى نرم به راحتى روى دندان حركت مى‏كنند. پرزهاى مسواك بايد گرد باشند. پرزهاى نوك تيز به داخل لثه فرو رفته و به آن آسيب وارد مى‏كند.

مسواك را مثل قلم در دست نگه داريد.
 

محققان، گرفتن مثل قلم را بهتر از حالت عمومى‏تر يعنى گرفتن راكت تنيس مى‏دانند زيرا آسيب كمترى به لثه‏ها وارد مى‏كند و لثه را سالم نگه مى‏دارد؛ همچنين قدرت بالايى براى پاك كردن پلاك دارد.

با روش صحيح از نخ دندان استفاده كنيد.
 

وقتى صحبت از كنترل پلاك مى‏شود، كشيدن نخ دندان، مهم‏تر از مسواك زدن است، البته به شرطى كه به درستى نخ دندان بكشيد. نحوه‏ى كار به اين ترتيب است. حدود 45 سانتى‏متر از نخ دندان را جدا كنيد؛ يك طرف نخ را به انگشت وسط يك دست و طرف ديگر را به همان انگشت در دست ديگر بپيچيد. به طورى كه 5 / 2 سانتى‏متر از نخ، بين دو انگشت باقى بماند. با حركات آرام عقب به جلو، نخ دندان را بين دو دندان وارد كنيد؛ هنگامى كه نخ دندان به خط لثه رسيد، آن را به شكل C به طرف يك دندان خم كنيد و نخ را بين لثه و دندان حركت دهيد تا مقاومت كمترى حس كنيد. به همين طريق دندان بعدى را تميز كنيد. در دندان‏هاى پايين نخ دندان را به طرف بالا و در دندان‏هاى بالا بصورت بالعكس، بكشيد.

نخ دندان را آرام بكشيد.
 

نخ دندان را به شدت بالا و پايين نكشيد. اين كار به لثه‏ها آسيب وارد مى‏كند. نخ دندان را آرام بكشيد و براى آن وقت بگذاريد.

از نخ دندان فلورايددار استفاده كنيد.
 

ممكن است خمير دندان‏هاى معمولى حاوى ماده فعال فلورايد نباشد و يا بيش از حد باعث سايش دندان‏ها بشوند.

از جوش شيرين استفاده كنيد.
 

دكتر شپارد مى‏گويد: جوش شيرين يك درمان قديمى و واقعا مؤثر مى‏باشد. مسواك را مستقيما داخل جعبه جوش شيرين قرار دهيد و با يك قاشق چاى‏خورى جوش شيرين را با يك سر انگشت نمك در يك فنجان مخلوط كنيد سپس مسواك را مرطوب و از مخلوط استفاده كنيد.

از آب خالى استفاده كنيد.
 

اجازه ندهيد نداشتن خمير دندان شما را از مسواك زدن باز دارد. مسواك را خيس كنيد و به دنبال پلاك‏ها برويد.

از خود ابتكار به خرج دهيد.
 

اگر هيچ وسيله‏اى در دسترس نبود، مى‏توانيد از نخ معمولى استفاده كنيد؛ از نخ معمولى مثل نخ دندان استفاده كنيد.

دندان‏ها را با دقت بشوييد.
 

پس از هر غذا، مخصوصا اگر مسواك همراه نداريد، به طرف دستشويى برويد و دهان را شستشو دهيد. يك شستشوى خوب، باقى مانده غذاها را پاك مى‏كند و همچنين مواد غذايى مثل تكه‏هاى اسفناج را كه بين دندان‏ها گير كرده را تميز مى‏كند.

براى خود دهان شويه مخصوص بسازيد.
 

براى ساخت دهان شويه، نسبت نصف به نصف از محلول 3% پراكسيد هيدروژن را با آب مخلوط كنيد.

از فشار آب استفاده كنيد.
 

به آرامى دندان‏ها و لثه‏ها را با اسپرى آبى مخصوص دندان‏ها شستشو دهيد. شما غذا و پلاك را از بين دندان‏ها جدا مى‏كنيد؛ اما مراقب باشيد اين اسپرى‏ها مثل كارواش بدون برس است. اگر فشار آب لازم براى برداشتن پلاك‏ها بيش از حد باشد، اين كار به لثه‏ها آسيب مى‏رساند؛ يادتان باشد كه استفاده از اين اسپرى‏ها مانع مسواك زدن و نخ دندان كشيدن شما نشود.

ميزان پلاك دندان‏هاى خود را مشخص كنيد.
 

ميزان درجه پلاك دندان‏هاى خود را به وسيله قرص‏هاى آشكار كننده كه در اكثر داروخانه‏ها موجود است، تعيين كنيد. قرص‏ها حاوى ماده رنگى هستند كه پلاك باقى مانده روى دندان‏ها را پس از مسواك زدن رنگى مى‏كنند.
قرص را بجويد، سپس در آينه نگاه كنيد و دندان‏هاى خود را بررسى كنيد. رنگ در نواحى نزديك لثه تيره‏تر است بدين معنى كه پلاك در آن نواحى ضخيم‏تر است. دوباره مسواك بزنيد و نقاط پلاك‏گير را با دقت بيشترى مسواك بزنيد.

لطفا پنير بخوريد.
 

از خوردن چيپس اجتناب كنيد و به دنبال مزه پنير باشيد. محققان دريافتند كه خوردن پنج گرم پنير قبل از غذا توليد اسيد پلاك‏ها را متوقف مى‏كند. اما شما بايد پنيرهاى قديمى مثل چدار را انتخاب كنيد. مكانيسم اين عمل ناشناخته است. دكتر وفل مى‏گويد: شايد پنير به عنوان يك ماده بافر عمل كند. اما پنيرهاى تازه مؤثر نيستند.

بعد از غذا خوردن بجويد.
 

هنگامى كه نمى‏توانيد پس از غذا خوردن مسواك بزنيد يك تكه آدمس را در دهان بگذاريد و بجويد تا دندان‏ها تميز شود؛ پس از ميان وعده يا غذا، حدود 20 دقيقه آدامس بدون شكر بجويد؛ هنگامى كه آدامس مى‏جويد؛ بزاق دندان‏ها را مى‏شويد و اسيد موجود در پلاك‏ها را قبل از حمله به دندان‏ها خنثى مى‏كند. حركت آدامس در دهان نيز ممكن است غذاهاى چسبيده به دندان‏ها را جابه‏جا كند.
منبع : دايرة المعارف پزشك خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا

پي‌نوشت‌ها:
 

* انتشارات سپهر اندیشه - 1387