سنگ كليه

12 خط دفاعى
قبلا فكر مى‏كردم كه مى‏توانم هر نوع دردى را تحمل كنم، دندان‏هايم را بدون بى‏حسى پر مى‏كردم اما وقتى سنگ كليه گرفتم، از شدت درد به گريه افتادم؛ اين جملات گفته نورمن اليس، افسر بازنشسته نيروى هوايى در كلرودا آسپيرينك كلرودا بود.
اگر شما هم سنگ كليه داشته باشيد، شايد گريه كنيد. اگر چه پزشكان مطمئن نيستند كه چرا اين كريستال‏هاى نمك و مواد معدنى در كليه‏هاى بعضى افراد تشكيل مى‏شود، اما يك مطلب واضح است:

اين سنگ‏ها آسيب وارد مى‏كنند.
 

براى بعضى از افراد ماه‏ها صبر )و درد( لازم است تا يك سنگ دفع شود. پزشكان امروزه، راه كارهايى را براى خلاص شدن از دست اين سنگ‏ها در دست دارند چيزى كه پزشكان نمى‏توانند ضمانت كنند سنگ كليه مجدد است. وقتى كه شما سنگ كليه گرفتيد، خطر ابتلاى مجدد بالاتر مى‏رود.
قبل از اينكه در شيوه زندگى تغييرى دهيد، بدانيد كه انواع مختلفى از سنگ كليه وجود دارد و تنها پزشك شما است كه مى‏تواند بگويد كدام نوع را داريد. وقتى كه پزشك شما نوع خاص سنگ كليه را مشخص كرد نكات زير مى‏تواند شانس ابتلاى دوباره سنگ كليه را در شما كاهش دهد.

مايعات زياد مصرف كنيد.
 

جدا از نوع سنگى كه داريد، مهم‏ترين و اصلى‏ترين نكته پيشگيرانه، افزايش مصرف آب مى‏باشد. آب ادرار را رقيق مى‏كند، از تجمع نمك‏ها و مواد معدنى‏اى كه سنگ‏ها را تشكيل مى‏دهند، جلوگيرى مى‏كند؛ چه مقدار مايعات بايد مصرف كنيد؟ بايد آن قدر كافى باشد كه روزانه بتوانيد 2 ليتر ادرار كنيد.

مصرف كلسيم را كاهش دهيد.
 

92 درصد تركيب تمام سنگ‏ها از كلسيم يا تركيبات كلسيم‏دار مى‏باشد. بنابراين اگر پزشك‏تان گفت كه سنگ كليه كلسيمى داريد، بايد نگران مصرف كلسيم خود باشيد. اگر مكمل مصرف مى‏كنيد با پزشك‏تان مشورت كنيد كه آيا مصرف مكمل‏ها لازم است يا نه. كار ديگر كنترل غذاهاى سرشار از كلسيم است همانند شير، پنير، كره و ديگر فرآورده‏هاى شيرى كه روزانه مصرف مى‏كنيد. هدف كاهش و نه حذف غذاهاى حاوى كلسيم مى‏باشد. تقريبا اغلب كلسيم بدن شما از فرآورده‏هاى شيرى تأمين مى‏شود.

داروهاى معده را كنترل كنيد.
 

بعضى از داروهاى ضد اسيد، حاوى كلسيم بالا هستند. اگر ضد اسيد مصرف مى‏كنيد و دچار سنگ كليه هستيد مواد تشكيل دهنده دارو را در كنار جعبه آن بخوانيد و مطمئن شويد كه محتوى كلسيم نيست، اگر كلسيم داشت بايد مارك ديگرى مصرف كنيد.

از غذاهاى حاوى اگزالات كمتر مصرف كنيد.
 

در حدود 60 درصد همه سنگ‏ها به نام سنگ‏هاى اگزالات كلسيم شناخته مى‏شوند؛ اگر همه چيز در بدن‏تان درست كار كند اگزالاتى كه از طريق برخى سبزيجات و ميوه‏ها مى‏خوريد از بدن دفع مى‏شود. اما اگر شما سنگ كلسيم اگزالات داريد، بعضى چيزها در بدن‏تان خوب كار نمى‏كند، بنابراين بايد مصرف اگزالات خود را محدود كنيد. اين غذاها شامل، لوبيا، چغندر، كرفس، شكلات، انگور، فلفل سبز، جعفرى، اسفناج، كدو تابستانى، توت فرنگى و چاى مى‏باشد.

منيزيم و 6 B مصرف كنيد.
 

محققان سوئدى كشف كردند كه مصرف روزانه منيزيم، تكرار سنگ‏هاى كليه را تا 90 درصد در يك گروه از بيماران كاهش داده است. دانشمندان متوجه شدند كه منيزيم همانند كلسيم به اگزالات متصل مى‏شود، اما بر خلاف اتصال كلسيم اگزالات، اين اتصال ايجاد سنگ‏هاى دردناك نمى‏كند. ويتامين 6 B هم ميزان اگزالات را در ادرار كاهش مى‏دهد. در يك مطالعه مصرف روزانه 10 ميلى‏گرم مفيد به نظر مى‏رسيد.

غذاهاى سرشار از ويتامين A مصرف كنيد.
 

مهم نيست كه چه نوع سنگى داريد؛ ويتامين A براى حفظ شكل پوشش راه‏هاى ادرارى و كمك به جلوگيرى از تشكيل سنگ‏هاى بيشتر مفيد است. مطمئن شويد كه روزانه 5000 واحد را مصرف مى‏كنيد.
براى مثال، يك فنجان سيب‏زمينى شيرين كنسرو شده حدود 982 / 7 واحد و همين مقدار هويج 10.000 واحد ويتامين A دارند. ديگر غذاهاى حاوى ويتامين A شامل طالبى، كدو حلوايى، كدو زمستانى و جگر گاو مى‏باشد. مكمل‏هاى ويتامين A نبايد بدون نظارت پزشك مصرف شود، چرا كه ويتامين A در مقادير بالا سمى است.

فعال باشيد.
 

افرادى كه غير فعال و ساكن هستند، احتمال بيشترى براى جمع شدن كلسيم در خون‏شان وجود دارد، فعاليت زياد باعث بازگشت كلسيم به داخل استخوان‏ها مى‏شود، جايى كه به آن جا تعلق دارند. به عبارت ديگر، اگر شما به سنگ كليه حساس هستيد تمام روز بى‏كار ننشينيد و منتظر تشكيل سنگ نباشيد. بلند شويد، بيرون برويد، پياده‏روى و دوچرخه سوارى كنيد.

مراقب مصرف پروتئين باشيد.
 

ارتباط مستقيمى بين شيوع سنگ كليه و ميزان پروتئين مصرفى وجود دارد. پروتئين باعث افزايش اسيد اوريك، كلسيم و فسفر در ادرار مى‏شود كه در بعضى افراد به سنگ كليه منجر مى‏شود. اگر سنگ كليه كلسيمى داريد بايد مراقب مصرف زيادى پروتئين‏ها باشيد، مخصوصا اگر سنگ‏هاى اسيد اوريك يا سيستين داريد. مصرف غذاهاى پروتئينى خود را به 180 گرم در روز كم كنيد. اين غذاها مثل گوشت گاو و گوساله، پنير، گوشت مرغ و ماهى مى‏باشد.

نمك مصرف نكنيد.
 

اگر سنگ كلسيمى داريد، وقت آن است كه مصرف نمك را كم كنيد. شما بايد مصرف نمك را به دو تا سه گرم در روز كاهش دهيد، يعنى مصرف نمك معمولى، غذاهاى ادويه‏دار و پر نمك نظير گوشت‏هاى ساندويچى و چيپس را كاهش دهيد.

به ويتامين C توجه داشته باشيد.
 

اگر سنگ‏هاى اگزالات كلسيم داريد بايد مصرف ويتامين C را محدود كنيد. مقادير زياد اين ويتامين، بيش از 3 تا 4 گرم روزانه، مى‏تواند توليد اگزالات را افزايش دهد و خطر توليد سنگ را بيشتر كند؛ بنابراين نگرانى شما بايد روى مصرف مكمل‏ها باشد؛ پس آن‏ها را مصرف نكنيد.

بيش از حد ويتامين D مصرف نكنيد.
 

مقادير زياد ويتامين D مى‏تواند منجر به توليد كلسيم اضافى در بخش‏هاى مختلف بدن شود. شما نبايد بيش از 400 واحد مصرف كنيد.

هشدار پزشكى
 

سه دليل موجه براى مراجعه به پزشك
 

اگر شما سنگ كليه و احساس درد داشته باشيد احتمال ابتلا به سنگ كليه ديگر بالا است. براى اطمينان بايد به پزشك مراجعه كنيد:
- هر گونه درد يا خون در ادرار نياز به بررسى پزشك دارد.
- - اگر شما يك سنگ را دفع كرديد، بايد آن را براى تجزيه آزمايشگاهى به پزشك خود بدهيد. دانستن نوع سنگ كليه مى‏تواند به جلوگيرى از تشكيل سنگ‏هاى بيشترى كمك كند.
- پزشك مى‏تواند با اشعه X سنگ كليه شما را ارزيابى كند؛ سنگ‏هاى بزرگ مى‏توانند باعث انسداد و حتى عفونت شوند كه چيزى جز درد همراه نخواهد داشت. با اعمال نسبتا غير تهاجمى نظير ليزر يا درمان مافوق صوت و شوك موجى، پزشك شما مى‏تواند دردتان را تسكين دهد. دارو درمانى هم از تشكيل سنگ‏هاى ديگر جلوگيرى مى‏كند.
منبع : دايرة المعارف پزشك خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا

پي‌نوشت‌ها:
 

* انتشارات سپهر اندیشه - 1387