21 راه براى داشتن تنفسى راحتتر
آمفيزم به تنهايى بيمارى نادرى است كه معمولا با آسم و برونشيت مزمن پيچيدهتر مىشود. هيچ درمان پزشكى براى آمفيزم وجود ندارد و آسيبهاى راههاى تنفسى برگشت ناپذيرند. خلاصه، شما با مشكلى روبهرو شدهايد كه ريههاىتان زودتر از خودتان پير مىشوند. اما شما باهوشتر از اين بيمارىايد. امسال، سالى است كه كنترل سلامتى خود را در دست مىگيريد. ياد مىگيريد سادهتر زندگى كنيد. از حالا به بعد، انرژى خود را براى كارهايى كه مىخواهيد انجام دهيد، ذخيره مىكنيد. در اينجا به كارهايى كه بايد انجام دهيد اشاره شده است:
از همين الان، سيگار را ترك كنيد.
بله، پزشكتان قبلا به شما گفته بود ولى شما اين حرف را گوش نكرديد. هنرى گانگ »استاد دانشگاه كاليفرنيا« مىگويد: هيچ گاه براى ترك سيگار، دير نيست حتى اگر در پنجاه شصت سالگى سيگار را ترك كنيد، روند تخريب ريههاىتان كند مىشود و علاوه بر اين، شما بلافاصله ظرفيت ورزش كردن خود را افزايش مىدهيد.
يك نظريهى رايج دربارهى چگونگى تأثير سيگارى در ايجاد آمفيزم بدين ترتيب است: دود سيگار، باعث حركت نوتروفيلها از سلولهاى ايمنى بدن به طرف ريهها مىشود. به طور واضح، اين نوتروفيلها آنزيمهايى توليد مىكنند كه بافت ريه را هضم مىكند.
از سيگارىها دورى كنيد.
اگر سيگارى كه خودتان مىكشيد، مىتواند به شما آسيب برساند، حتما سيگار همسرتان يا سالنهاى پذيرايى پردود نيز مىتواند مضر باشد. دكتر گانگ مىگويد: يك فرد غير سيگارى به علت اينكه همسرش سيگار مىكشد، مىتواند بعد از دهها سال زندگى با وى دچار سرطان ريه مىشود.
از مواد حساسيتزا اجتناب كنيد.
اگر مواد حساسيتزا را مىشناسيد و مىدانيد كه آنها روى تنفس شما اثر مىگذارند، در صورت داشتن آمفيزم، حتما از آنها خوددارى كنيد.
از توانايىهاى خود بهتر استفاده كنيد.
شما نمىتوانيد راههاى هوايى خود را ترميم كنيد. شما فقط مىتوانيد كارآمدى تنفس و كارآيى عضلات را افزايش دهيد. براى مثال اگر بتوانيد كارهاى آشپزخانه را طورى تنظيم كنيد كه كارها را در مراحل كمترى انجام دهيد، بسيار مناسبتر است.
ورزش كنيد.
تمام متخصصان ما توافق دارند كه ورزش منظم، براى بيماران آمفيزمى بسيار مؤثر است؛ اما چه نوع ورزشى؟
روبرت تيگو »استاديار دانشكده پزشكى بايلور« مىگويد: پيادهروى احتمالا از همه ورزشها مفيدتر است. همچنين براى كشش بهتر عضلات دست بايد ورزش كنيد، از وزنههاى 5 / 0 يا 1 كيلويى استفاده كنيد و عضلات گردن و بالاى شانه و سينه را ورزش دهيد؛ اين كار بسيار مهم است، زيرا افراد دچار بيمارى مزمن ريوى از عضلات تنفسى بالاى سينه و گردنشان بيشتر از افراد عادى استفاده مىكنند. شنا نيز براى بيماران دچار آمفيزم و آسم واقعا مفيد است، زيرا اين ورزش باعث مىشود در هواى مرطوب نفس بكشند.
كم بخوريد ولى هميشه بخوريد.
هنگامى كه آمفيزم پيشرفت كرد و جريان هوا بيشتر مسدود شد، ريهها در اثر هواى محبوس شده، باد مىكنند. اين ريههاى باد كرده، به طرف پايين، به شكم فشار وارد مىكنند و فضاى كمترى را براى بزرگ شدن معده باقى مىگذارند؛ به همين علت است كه شش وعده غذايى كم حجم بهتر از سه وعده غذايى مفصل و سنگين است.
دكتر تاگو مىگويد: بهترين انتخاب، غذاهاى كم حجم و پر انرژى مانند غذاهاى پر پروتئين است. اما مراقب باشيد، زيرا هضم طولانى غذا در معده، خون و اكسيژن را به طرف اين عضو مىكشاند و از ديگر اعضاى بدن دور مىكند، در حالى كه ممكن است آن اعضا به اكسيژن بيشترى احتياج داشته باشند.
وزن ايدهآل خود را حفظ كنيد.
بعضى از بيماران آمفيزمى، دچار اضافه وزن زيادى مىشوند. انرژى بيشترى براى اضافه وزن آنها بايد مصرف شود. هر چقدر به وزن ايدهآل نزديكتر باشيد، براى ريههاىتان مفيدتر است.
اغلب بيمارانى كه واقعا آمفيزم دارند لاغر هستند، زيرا انرژى بيشترى را به علت تنفس سخت از دست مىدهند. اگر كمبود وزن داريد، ميزان كالرى دريافتى را افزايش دهيد.
مؤثرتر نفس بكشيد.
براى به دست آوردن نيروى بيشتر چندين راه كار وجود دارد كه شامل موارد زير است:
به صورت يكنواخت نفس بكشيد.
هنگامى كه دكتر تاگو و همكارانش به مطالعه بيست بيمار دچار آمفيزم پيشرفته پرداختند، دريافتند كه در شرايط عادى افراد داراى الگوى تنفسى بسيار آشفتهاى هستند. تنفس آنها بسيار فراز و نشيب داشت. ما به آنها الگوى تنفسى نرمال را ياد داديم كه حداقل در كوتاه مدت اين كار مفيد واقع شد.
به روش شكمى نفس بكشيد.
اين روش، مؤثرترين روش تنفس است. كودكان به طور طبيعى آن را انجام مىدهند؛ اگر به آنها نگاه كنيد خواهيد ديد كه شكمشان با هر نفس، بالا و پايين مىرود. اگر مطمئن نيستيد كه به روش شكمى نفس مىكشيد يا روش سينهاى، به پيشنهاد دكتر فرانسيسكو پيترز توجه كنيد: دراز بكشيد و دفترچه راهنماى تلفن را روى شكم بگذاريد و در هنگام تنفس به آن نگاه كنيد اگر بالا و پايين مىرفت، شما به روش شكمى نفس مىكشيد.
راههاى هوايى را باز نگه داريد.
شما مىتوانيد با آهسته دميدن هوا از لبهاى جمع شدهتان به مدت 30 دقيقه در روز عضلات تنفسى خود را تقويت كنيد. سعى كنيد دو برابر زمانى كه هوا را به داخل ريه مىدهيد، آن را خارج كنيد. اين كار كمك مىكند كه از دست هواى مرده داخل ريه خلاص شويد و هواى تازه به دست آوريد.
ويتامينهاى C و E را امتحان كنيد.
دكتر سند هاوس توصيه مىكند كه بيماران آمفيزمى حداقل 250 ميلىگرم ويتامين C و 800 واحد ويتامين E را دوبار در روز بخورند )البته استفاده از اين مكملهاى ويتامينى و يا هر ويتامين درمانى بايد با دستور پزشك باشد(. وى مىگويد: اثر ويتامين درمانى، ثابت شده نيست ولى ضررى نيز ندارد. او عقيده دارد كه ويتامينهاى C و E ممكن است مفيد باشند زيرا اثرات آنتىاكسيدان دارند.
آرام باشيد.
اگر شما اين بيمارى را به عنوان يك تهديد در نظر بگيريد، برخى از مكانيسمهاى فيزيولوژيكى حاصل از آن، باعث بدتر شدن آمفيزم مىشوند. هنگامى كه همواره در حالت هوشيارى و اعلام خطر به سر مىبريد نياز شما به اكسيژن زياد خواهد شد.
دكتر پيترز مىگويد: شما نمىتوانيد دربارهى وقايع گذشته كارى كنيد فقط مىتوانيد از آنها عبرت بگيريد.
به گروه بازپرورى بپيونديد.
دربارهى پيوستن به يك گروه بازپرورى ريوى فكر كنيد. اين گروهها مىتوانند به شما آموزش دهند و از شما حمايت كنند. آمار نشان مىدهد كه اين برنامهها ميزان بسترى شدن در بيمارستان را كاهش داده است.
از يك عضو خانواده به عنوان مربى استفاده كنيد.
از شخصى كه براىتان مهم است به عنوان مربى استفاده كنيد تا در مواقعى كه تنگى نفس پيدا كرديد به شما كمك كند. يك مربى مىتواند دربارهى تكنيكهاى پايهاى RELAXATION كمك كند. او مىتواند كنار شما بنشيند و دربارهى تفكراتتان قبل و در طول حمله كمك كند. از نظر روانشناسى، بيماران آمفيزمى كاملا نرمال هستند. هنگامى كه آنها تفكراتشان را به زبان مىآورند مىبينند چقدر مسخره است. زمانى كه مىخندند، به آرامش مىرسند و نفسشان به حالت طبيعى برمىگردد.
خود را منزوى نكنيد.
دكتر تاگو مىگويد: بعضى از بيماران آمفيزمى فكر مىكنند: خب، من شايد نتوانم اين كار را انجام دهم و به علت اينكه مىترسند كه بيرون بروند و دچار تنگى نفس شوند، از رفتن به مكانهاى عمومى و لذت بردن در آنجا دورى مىكنند. اجازه ندهيد ترس باعث منزوى شدنتان شود.
كارهايى متناسب با توانايىتان انجام دهيد.
نكته ديگر كه بيماران آمفيزمى بايد ياد بگيرند، تنظيم زمان و وقت است. آنها واقعا هر كارى را كه بايد انجام دهند مىتوانند انجام دهند اما با ريتم و آهنگ خودشان؛ البته اين كار، آسان نيست.
باهوشتر كار كنيد.
نكتههاى كوچك باعث ايجاد تفاوتهاى فاحش مىشود. آيا فضاى كارتان را دوباره تنظيم كردهايد تا با تلاش كمترى كارهاىتان را انجام دهيد؟ نظرتان دربارهى قرار دادن ميز ناهارخورى نزديك جاظرفى چيست؟ همين كارهاى به ظاهر كوچك، انرژى شما را حفظ مىكند.
تنفس را با بلند شدنتان هماهنگ كنيد.
اگر شما به خاطر داشته باشيد كه هنگام بلند شدن و بالا رفتن، نفس خود را با لبهاى جمع شده بيرون دهيد و در زمان استراحت نفس خود را به داخل بدهيد، خانهدارى آسانتر خواهد شد.
از اسپرىهاى غير ضرورى استفاده نكنيد.
لازم نيست با اضافه كردن مواد ناشناخته به راههاى تنفسى خود، اين مشكلات را افزايش دهيد.
لباسهاى گشاد بپوشيد.
لباسهاى گشاد بپوشيد تا سينه و شكمتان به راحتى انبساط پيدا كند. اين بدين معنى است كه بايد از پوشيدن كمربندها، كرست و زيرپوش تنگ خوددارى كنيد. خانمها شايد زير پيراهن زنانه را راحتتر از كرست بدانند.
منبع : دايرة المعارف پزشك خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا ،مترجمان : دکتر حسن کریمی یزدی و دکتر پدرام مصطفایی ،انتشارات سپهر اندیشه - 1387