عید در فرهنگ اسلامی

واژه عید در قرآن
 

واژه عید در قرآن فقط یک بار آمده است.
(اللهم انزل علینا مائده من السماء تکون لنا عیدا لاولنا و آخرنا و آیه منک).
خدایا!نازل کن برای ما مائده ای از آسمان که برای اولین و آخرین از ما عید باشد و نشانه ای از تو.
در تفسیر این آیه آمده است: عید در لغت از ماده عود به معنی بازگشت است. به روزهایی که مشکلات از قوم و جمعیتی برطرف می شود و بازگشت به پیروزیها و راحتی های نخستین می کنند، عید گفته می شود. و در اعیاد اسلامی به مناسبت این که در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکی فطری نخستین به روح و جان باز می گردد و آلودگی ها که بر خلاف فطرت است از میان می رود «عید» گفته شده است و از آنجا که روز نزول مائده، روز بازگشت به پیروزی و پاکی و ایمان به خدا بوده است؛ حضرت مسیح آن را «عید» نامیده است.

عید از منظر حضرت علی (علیه‌السلام)
 

عید از نظر علی(علیه‌السلام)این است که: هر روزی که در آن روز، معصیت خدا نشود و گناهی انجام نگیرد، آن روز را عید خوانده است.
«کل یوم لا یعصی اللّه تعالی فیه فهو یوم عید»
و این فرمایش امیرالمومنان (علیه‌السلام) اشاره به این موضوع دارد که روز ترک گناه، روز پیروزی و پاکی و بازگشت به فطرت نخستین است.
از سوید بن عفله نقل شده است که گفت: در روز عید بر امیر المومنین(علیه‌السلام) وارد شدم و دیدم که نزد حضرت نان گندم و خطیفه (نان شیرمال) و ملبنه (حلوا شکری) است. پس به آن حضرت عرض کردم: روز عید و خطیفه؟!
حضرت فرمود: «انما هذا لمن عید من غفرله»: این عید کسی است که آمرزیده شده است.
در خبر است: چیزی به رسم هدیه نوروزی خدمت امیر المومنین(علیه‌السلام) تقدیم شد، حضرت پرسید: این چیست؟ عرض کردند: یا امیر المومنین! امروز نوروز است. فرمود: هر روز را برای ما نوروز سازید.

عید نوروز از منظر امام صادق(علیه‌السلام)
 

امام صادق(علیه‌السلام) به یکی از اصحابش به نام معلی بن خنیس درباره عید نوروز فرمود:
«ان یوم النیروز هو الیوم الذی اخذ فیه النبی(ص) لامیر المومنین(علیه‌السلام) العهد بغدیر خم.... و هو الیوم الذی ظفر فیه باهل النهروان.... و هو الیوم الذی یظفر فیه قائمنا اهل البیت».
نوروز، روزی است پیامبر اکرم(ص) در غدیر خم برای ولایت امیر المومنین(علیه‌السلام) از مردم پیمان گرفت؛ روزی است که آن حضرت بر خوارج نهروان پیروز شد و روزی است که قائم ما اهل بیت(علیه‌السلام) ظهور خواهد کرد.

امام کاظم(علیه‌السلام)و جلوس عید نوروز
 

از آنجایی که عید نوروز ریشه در سنتهای ما ایرانی ها دارد و این موضوع به زمانهای بسیار دور بر می گردد، پس از اسلام، بنا به نوشته مورخین، با اندک تغییراتی که در آن به عمل آمده است، تاکنون در بین ایرانیان جاودانه است، بنابر این در صدر اسلام ایرانی هایی که در مرکز خلافت به سر می بردند، طبق سنت ملی شان به این عید پای بند بودند و هدایای نوروزی را برای سلاطین خود می بردند. پس از امویان، عباسیان مورد توجه بعضی از مردم بودند و ایرانی ها با مراجعه به دربار آنها، هدایایی را به آنها تقدیم می کردند.
در بحار الانوار روایت آمده است:
«ان المنصور تقدم الی موسی بن جعفر(علیه‌السلام) بالجلوس للتهنیه فی یوم النیروز و قبض ما یحمل الیه...».
منصور دومین خلیفه عباسی به امام کاظم(علیه‌السلام) پیشنهاد کرد عید نوروز جلوس نماید تا مردم نوروز را به او تبریک گویند و هدایای آنها را دریافت نماید... و امام(علیه‌السلام) با اکراه پذیرفت.
بنابراین عید نوروز مانند بسیاری از سنتهای ملی که با شئون اسلامی مخالفتی نداشته است، پس از اسلام در میان ایرانیان باقی مانده است.

نوروز از منظر دانشوران اسلامی
 

سید بن طاووس (یکی از دانشمندان بزرگ شیعه است.) که درباره نوروز می نویسد: هنگامی که آغاز آفرینش جهان هستی در مثل چنین روزی است، شایسته است این روز به عنوان روز عید و شادی تلقی گردد.
ابن فهد حلی در این زمینه می نویسد:
«یوم النیروز، یوم جلیل القدر»، نوروز، روزی گرانمایه و با منزلت است.
حضرت امام(ره) به مناسبت عید نوروز هر سال پیامی داشت و در دیوان شعرش، ابیاتی ویژه درباره عید نوروز سروده است که در پی خواهد آمد. و مقام معظم رهبری در پیام نوروزی سال 1369 شمسی فرمودند: «تحول سال جدید شمسی که مصادف با نوعی تحول در عالم طبیعت می باشد، فرصتی است برای این که انسان به تحول درونی و به اصلاح امور روحی، معنوی و مادی خود بپردازد، ایجاد تحول کار خداست.... اما ما موظفیم که برای این تحول در درون خود، در زندگی خود و در جهان اقدام کرده و همت و تلاش به عمل آوریم.»

سنت های نوروزی
 

یکی از سنت های حسنه و با ارزش عید نوروز که تا سیزده رایج است، دید و بازدیدها است که میان فامیل، دوستان انجام می گیرد و درکتب روایی ما به عنوان «صله رحم» نام برده شده است. البته لازم است، در این باره به اولویت هایی توجه داشت: 1. دیدار از خانواده شهدا و جانبازان. 2. دیدار از بستگان نزدیک. 3. دیدار از دوستان. 4. عیدی دادن مخصوصاً به نونهالان. 5. آشتی دادن برادران و خواهران دینی و رفع کدورت از بین آنها.
منبع:نشریه روشنان، شماره 10