اشتبين در همسايگي رود ارس يکي از بهترين تفرجگاه ها است
ارس رود غريبي است، هم راز آلود است و آرام، هم خروشان و خشن. طبيعت اطرافش هم همين تنوع را دارد، جنگ ها و روستاهايي امن و آرام دارد و هم کوه هايي سرد و سخت. اگر خلاف جهتش سفر کنيد، به کليساي سنت استپانوس و آبشار آسياب مي رسيد و اگر با رود همراه شويد، تا درياي خزر و روستاي زيبايي مي رسيد به نام «اشتبين.» اشتبين يکي از زيباترين روستاهاي آذربايجان شرقي است و اگر چه خنکاي کوهستان هاي آذربايجان را دارد اما رطوبتي که از ارس مي گيرد، تيزي سرمايش را مي گيرد و آب و هوايي را به اين روستا مي بخشد که در تمام اين منطقه زبانزد شده است. اشتبين قدمت زيادي هم دارد، در روزگاري دور مردمان سه روستا آن را ساختند و کم کم نام منطقه از «اوش توبون» يا سه روستا به اشتبين تغيير پيدا کرد. شما هم اگر شهريور ماه مهمان روستا شويد، اشتبين را در يکي از بهترين روزهاي ممکن خواهيد ديد.
در محاصره کوه ورود
يک رويش به سوي ارس است و يک رويش رو به کوهستان. از يک طرف روستا هم که پياده روي را شروع کنيد، به جنگل هاي ارسباران خواهيد رسيد. اشتبين روستاي پلکاني آذربايجان تمام اين خوبي ها را دارد. به اضافه اماکن تاريخي که در گوشه و کنارش پنهان کرده
نکته
خوش آمد گويي تاريخي
زيباست که هر روز از درخانه اي وارد شويد که بر سر درش يک کتيبه زيبا و تاريخي به خط ثلث نصب شده است. از نوشته کتيبه پيداست که اين خانه متعلق به بزرگي در اشتبين بوده. البته اگر روستا را بگرديد باز هم از اين خانه هاي کتيبه دار پيدا مي کنيد.
چطور برسيم؟
بن بست در رويا
براي رسيدن به روستاي اشتبين بايد از مرکز استان و ترجيحاً با خودروي شخصي تا حاشيه رود ارس برانيد
بهترين راه براي رسيدن به روستا، رفتن با خودروي شخصي است. بايد تبريز را به سمت مرند ترک کنيد. مرند در شمال غربي تبريز است. نرسيده به ورودي مرند، يک تابلوي راهنما جاده شهرستان جلفا در شمالي ترين نقطه استان آذربايجان شرقي را نشان مي دهد. بعد از اين فرعي به منطقه وسيعي مي رسيد که امروز به نام منطقه آزاد ارس معروف است. تا اينجاي کار حدود 130 کيلومتر را طي کرده ايد. از شهرستان جلفا و همراه با رود مرزي ارس بايد به سمت شرق حرکت کنيد.
«سيه رود» اولين شهر بزرگي است که در 34 کيلومتري جلفا قرار دارد. 17 کيلومتر بعد از سيه رود به نقطه مرزي ايران و ارمنستان مي رسيد، شهر «نوردوز» و بعد از آن شهر تاريخي «کردشت» در هشت کيلومتري نوردوز را خواهيد ديد. 19 کيلومتر بعد از کردشت بايد از سه راهي «هراس» وارد جاده فرعي در سمت راست جاده اصلي بشويد؛ از اينجا تا اشتبين فقط سه کيلومتر راه باقي مانده؛ سه کيلومتري که با همراهي درختان انار، انجير و سيب سپري مي شود. تمام اين مسير حتي در حاشيه ارس جاده آسفالته است و مشکلي براي رفت و آمد نخواهيد داشت.
چه مي بينيم؟
هفت محله
هفت بنه گاه
سفر به اشتبين هم سياحت است و هم زيارت. در اين روستا غير از جاذبه هاي طبيعي و تاريخي به يک مقبره معروف هم مي توانيد سر بزنيد
بافت روستا:
بافت تاريخي اشتبين با همکاري اهالي، تقريباً سالم مانده و بسيار ديدني است. اما جدا از ويژگي هاي يک روستاي پلکاني و جذابيت ديدن حياط هايي که پشت بام همسايه پايين دستي هستند، «بنه گاه» يا بنگاه ها، هفت خانه قديمي ويژه در ميان کوچه هاي سنگفرش روستا هستند. اينها محل هايي عمومي بوده اند که مردم مي توانستند آنجا کمي استراحت کنند. بنه گاه هاي اشتبين هم سقف هاي هرمي چهار وجهي دارند که با الوار قطور روي چهار ستون چوبي قرار گرفته اند و سر ستون هاي حکاکي شده دارند. بهترين قسمت بعد از ديدن بافت تاريخي روستا، چشم انداز رود ارس است که از بلندي هاي روستا خواهيد ديد.
گورستان تاريخي:
قبرستان تاريخي اشتبين هم ديدن دارد؛ آرامگاه «خواجه ملک کدخدا» عارف دوره تيموري با سنگ قبري که تاريخ آن را تا سال 843 قمري عقب مي برد و مقبره «خواجه احمد» که تاريخ 976 رويش حکاکي شده، از قديمي ترين اسناد تاريخي اين روستا هستند. گورستان قديمي روستا که در بالاي روستا قرار دارد با کتيبه هاي مرمرين بيشتر مربوط به قرن هاي نهم و دهم هجري است. سر در بعضي از خانه هاي روستا هم کتيبه هايي به خط ثلث وجود دارد که قدمت روستا را تا زمان شاه طهماسب صفوي عقب مي برد.
مقبره نباتي:
مقبره شاعر «سيد ابوالقاسم نباتي» هم در اشتبين است. شاعر قرن هاي 12 و 13 هجري که به مجنون شاه هم شهرت دارد. مردم روستا افسانه هاي زيادي درباره اين شاعر دارند. او اشعار زيادي به زبان فارسي و آذري دارد که هنوز هم نقل مردم اشتبين است. مقبره نباتي روي تپه اي آن سوي رودخانه که در پايين ترين قسمت روستا جاري است، قرار دارد و يکي از آثار تاريخي اشتبين است.
از دست ندهيد
جنگل هاي سبز ارسباران
حالا که تا شمال غربي ايران آمده ايد و حاشيه ارس را با تمام ويژگي هاي منحصر به فردش تجربه مي کنيد. مي توانيد در مسير بازگشت به سمت شرق و کَلِيبَر سراغ جنگل هاي ارسباران برويد. براي رسيدن به کَلِيبَر و حرکت به سمت اين جاذبه ها بايد جاده همراستا با ارس را تا «اسکانلو» طي کرده و بعد از تغيير مسير به سمت جنوب، پس از عبور از بسطاملو، خان باغي، قيمه باشي، مولان، شاهيوردي و ملوک، به کَلِيبَر برسيد. بيشتر قسمت هاي شمال شرقي استان آذربايجان شرقي، پوشيده از جنگل و کوه هستند، ديدن آنها را تا رسيدن به اردبيل از دست ندهيد.
کجا بمانيم؟
شب زير سقف آسمان
اگر مي خواهيد از تمام ديدني هاي اشتبين لذت ببريد، چند روزي را بايد در روستا بگذرانيد
طرح هاي زيادي براي ايجاد امکانات اقامتي در روستا و حاشيه آن پيش بيني شده اما فعلاً تنها راه اقامت همان ماندن در چادر است. مي توانيد در ميدان ورودي روستا چادر بزنيد يا در ارتفاعات منتهي به اشتبين که مزاحم رفت و آمد اهالي هم نشويد. در اين روستا احتمالاً اتاقي براي اجاره پيدا نخواهيد کرد؛ چون تمام خانه ها به خصوص در فصل تابستان پر است.
چه بخوريم؟
بفرماييد نان تنوري
اشتبين نانوايي ندارد، براي پيدا کردن نان داغ و تازه بايد رد بوي نان را در يکي از هفت محله اصلي اشتبين بگيريد و از کوچه هاي سنگفرش آن بالا برويد تا به تنور برسيد.
پيدا کردن تنور با وجود زنان روستا که پيراهن هاي گلدار بلند و دامن هاي چين دار رنگارنگ پوشيده اند کار سختي نيست. اينجا هر چند تا خانواده اشتبيني يک تنور مشترک دارند و به ترتيب هر روز زنان يکي از اين خانواده ها برايشان نان مي پزد و بين باقي خانواده ها پخش مي کند. اما هميشه مهمانان و مسافران از اين نان ها سهم مي برند. کافي است بدانيد براي ديدن روستا آمده ايد، آن وقت چند نان داغ روي دستتان مي گذارند.
علاوه بر تنورهاي خانگي مي توانيد از چند بقالي کوچک ورودي روستا هم نان تازه و هم بقيه مايحتاج روزانه تان را بخريد. صاحب يکي از اين بقالي ها «امان الله پور» دهيار روستاي اشتبين است و کارهاي دهياري را هم در همان مکان انجام مي دهد. اين بقالي ها نان تازه و پنير مرغوب و تخم مرغ هاي رسمي دارند که خوردنش در اين روستاي تاريخي و سرسبز لذت بخش است.
کجا بگرديم؟
دهکده سلامت
روستاي اشتبين از يک سو کاملاً به ديواره کوه تکيه کرده و تنها راه ارتباطي آن با اطراف، جاده اي است که از سمت نوردوز و کردشت به طرف روستا مي آيد. اگر قصد پياده روي داريد، بايد همين جاده را بگيريد و برويد. جنگل هاي «حسن آباد» در قسمت شرقي روستا هستند و همين طور رودخانه هاي ارس از شمال و هراس از شرق اشتبين مي گذرند و اين منطقه را به يک منطقه زيبا براي کوهنوردي و طبيعت گردي تبديل کرده اند. مي توانيد در تمام اين زيبايي ها گردش کنيد به شرط آنکه حتماً با يک بلد محلي راه بيفتيد.
چه بخريم؟
ترش مثل انار
بهترين سوغاتي هاي اشتبين محصولات باغي هستند که با روش هاي سالم و بدون کودهاي شيميايي پروش يافته اند.
انار، انجير، گردو، گلابي، آلبالو، زردآلو، انگور، سماق، زغال اخته، ازگيل و توت، معروف ترين ميوه هاي اشتبين هستند. قيمت هر کدام از آنها بنا به نوع، کيفيت و فصل به شکل توافقي تعيين مي شود. تقريباً براي هر کيلو از اين ميوه ها بايد قيمتي بين 2 هزار تا 6 هزار تومان بپردازيد. گردوي اشتبين خوش خوراک و خيلي چرب تر از انواع ديگر گردوهايي است که در منطقه پيدا مي شوند. گردوي مغز شده تا 24 هزار تومان براي هر کيلو قيمت دارد. انار اين منطقه هم بسيار مرغوب است و دو نوع مختلف سفيد و قرمز دارد. انار، رب انار و لواشک انار اشتبين هم واقعا خوشمزه است. لواشک هاي خانگي را زنان روستا با دقت و وسواس زياد درست مي کنند که با قيمتي حدود 5 هزار تومان قابل تهيه است. عسل اشتبين هم با قيمتي حدود 15 تا 20 هزار تومان براي هر کيلو، خريد منحصر به فرد شما از اشتبين خواهد بود. با کمي پرس و جو شايد بتوانيد عسل سياه کوهستان را هم پيدا کنيد که البته گران تر از عسل هاي ديگر است، چيزي حدود 30 هزار تومان.
صداي پاي آب
از يک روستاي تاريخي مثل اشتبين بايد هم انتظار داشت که کوچه هاي سنگفرش قديمي و زيبا داشته باشد. با جوي هايي که عرض معابر را دو قسمت مي کند. وقت پياده روي هم حواستان باشد که يک دفعه وسط بازي بچه هايي قرار نگيريد که در را باز مي کنند و وسط کوچه مي پرند.
نکات طلايي
عکاسي از ارس ممنوع
در تمام مسير رسيدن به روستا، رود ارس همراه شماست. اين رود نقطه صفر مرزي است و نگهبانان مرزي دائم مشغول رفت و آمدند. به همين خاطر توقف و عکاسي از رود ارس ممنوع است.
حتما قبل از رسيدن به اشتبين، در سيه رود باک خود رو را پر کنيد.
بعد از رسيدن به روستا بايد خودرو را در ميدان ورودي کنار مسجد پارک کنيد.
مي توانيد در ميدان ورودي روستا چادر بزنيد.
در کنار مسجد و بقالي هاي روستا، مجموعه سرويس بهداشتي نوسازي هم وجود دارد.
نگران اتفاقات احتمالي نباشيد؛ چون اين روستا خانه بهداشت و يک بهيار دائمي دارد.
به دليل محيط کوهستاني و نزديکي به مرز، آنتن دهي موبايل در روستا خيلي خوب نيست.
حواستان به تغيير سرويس خدمات دهنده موبايل باشد و آن را به شکل دستي تعيين کنيد ممکن است در قسمت هايي از مسير به جاي آنتن مخابرات ايران، سرويس آنتن دهي کشورهاي ارمنستان و آذربايجان روي تلفن شما فعال شوند.
باتري اضافه و شارژر هم همراه ببريد.
در بيشتر ماه هاي سال هواي اشتبين سرد است، لباس گرم يادتان نرود.
در ميدان ورودي روستا، محلي براي جمع آوري زباله ها در نظر گرفته شده. زباله هايتان را به همين محل برگردانيد.
به حريم خصوصي اهالي روستا احترام بگذاريد و براي گردش يا عکاسي وارد حياط خانه ها نشويد.
منبع: نشريه ايرانشناسي سرزمين من شماره 5
