قيطان دوزي و تاريخچه ي آن
نويسنده: فاطمه آرو
لوازم مورد نياز:
سوزن
نخ همرنگ قيطان مصرفي
پارچه ي مخمل
ماهوت ( بر روي پارچه مختلف که داراي ضخامت متوسط باشد مي توان کار کرد که معمولاً به رنگ هاي سبز، زرشکي، مشکي، ارغواني و سفيد مورد استفاده قرار مي گيرد)
سوزن درشت يا (قلاب)
تاريخچه قيطان دوزي
نخ قيطان در انواع مختلف، ضخيم، نازک، ساده، تابيده، شکاف دار و روکش دار مي باشد.
قيطان، در گذشته هاي دور به عنوان وسيله اي براي تزيين لباس چه در ايران و چه در ساير ممالک جهان مورد استفاده قرار گرفته است. پيکره هاي کنده کاري شده بر مکشوفه در لرستان نيز مرداني را نشان مي دهد که لباس شبيه لباس هاي ايرانيان پيش از تاريخ پوشيده اند و بعضي فقط پارچه ي لنگ مانندي دارند که اطراف کمر پيچيده شده است، به وسيله ي قيطان يا نوار نگهداري شده و داراي دامن باز است.
با ديدن لباس هاي دوره هاي ماد، هخامنش، اشکاني و ساساني و درفش هاي آن دوران به خوبي پي ببريم که در اين دوران قيطان براي تزيين و آرايش لباس ها و درفش به کار رفته است؛ علاوه بر قيطان هاي ساده، قيطان هاي تزييني نيز رواج کامل داشته؛ چنان که حجاري هاي اين دوران بيانگر اين واقعيت مي باشد و در دوره ي اشکاني با عنايت به رواج نخ گلابتون قيطان هاي روکش دار سيم و زرين نيز توليد گرديد و براي آرايش البسه و درفش ها هم به کار مي رفت. در اين دوران از قيطان براي تزيين پرده ها استفاده مي نمودند. هنوز در ترکمن صحرا قسمتي از چاک پيش سينه ي پيراهن هاي زنانه را با قيطان هاي قرمز، مشکي، سبز ( به شيوه ي ترکمني) سوزن دوزي مي کنند و آستين اکثر لباس ها بلند مي باشد که کنار مچ آن قيطان دوزي مي شود. اين نوع سوزن دوزي را در گذشته ي دور بر روي کيف، البسه، کيسه ي چپق، شنل، بقچه، عبا، روميزي، رويه ي کوسن، پرده، سجاده، کيف هاي مخصوص نگهداري داروي گياهي و سفره ي آرد مي دوختند.
اين دوخت، هم اکنون در بيشتر نواحي استان هاي خراسان، مازندران، سيستان و بلوچستان، تهران و آذربايجان شرقي رواج دارد.
طرح هايي که در قيطان دوزي از آن ها استفاده مي کردند بيشتر شامل گل و بوته، نقوش نهاديف تيشلي، انواع بوته جقه ها و طرح هاي هندسي مي باشد. قيطان دوزي با استفاده از چرخ خياطي با پايه ي مخصوص قيطان دوزي در استان خراسان رواج زيادي دارد، زيرا قيطان دوزي با دست احتياج به زمان زيادي دارد و توليدات عرضه شده با دست جوابگوي نياز بازار نمي باشد.
قيطان دوزي بيشتر جهت جاقرآني، بقچه، تزيين لباس، سجاده و رويه ي کوسن مي باشد. در صورتي که بخواهيم وصل قيطان به پارچه زيباتر جلوه کند، مي توانيم از نخ ظريف گلابتون نقره اي و طلايي استفاده کنيم.
معمولاً قيطان دوزي با آينه دوزي همراه است.
روش کار:
3- مابين خطوط بعدي هم دوخته مي شود.
4-نمونه ي کامل تر را مشاهده کنيد.
5-قسمت هاي 3 گوش کار را هم زيگزاگ مي زنيم.
6-در نهايت چنين طرح و دوختي خواهيد داشت.
7-تار و پود پارچه را کنار زده منفذي به وجود آوريد.
8-سر قيطان را از منفذ عبور دهيد.
9-در پشت پارچه، قيطان را محکم بدوزيد.
10-پيشرفت دوخت در اين شکل مشخص است.
11-در اين مرحله قيطان را به صورت ايستاده و در کنار هم مي دوزيم.
12-با نخ و سوزن کوک هاي کوچکي بزنيد.
13-انتهاي کار هر جا که قيطان تمام شد قيطان را به پشت پارچه هدايت کنيد.
14-آن را محکم کنيد. (بدوزيد)
15-طريقه ي دوخت قيطان نازک: قيطان را طبق طرح روي پارچه قرار دهيد.
17-به اين شکل توجه کنيد.
18-قسمتهاي هلالي را هم مانند شکل در جاهاي مناسب با خم کردن قيطان بدوزيد.
19-در اين شکل نحوه ي خم کردن قيطان کاملاً مشخص است.
20-هر جا که مي خواهيد کار را شروع کنيد، تار و پود پارچه را کنار زده منفذي به وجود آوريد.
21-قسمتي را که قرار است قيطان روي دايره دوخته شود را هم مي دوزيم.
22-در اين مرحله به سراغ دوختن دايره ي رديف بعدي مي رويم.
23-چگونگي دوخت را ملاحظه بفرماييد.
24-به سراغ دوخت قسمت هاي سه گوش مي رويم. سر قيطان را از منفذ عبور داده و پشت پارچه محکم بدوزيد.
25-با نخ همرنگ قيطان بست هايي بزنيد. مطابق شکل قسمت هاي تيزي 3 گوش را در بياوريد.
26-مثلث ها مانند شکل دوخته مي شوند.
27-براي دوخت دايره، قيطان را از مرکز کار بيرون بياوريد.
28-قيطان را به صورت ايستاده بدوزيد.
29-به نحوه ي دوخت دقت نماييد.
30-دوخت دواير را مطابق شکل خاتمه دهيد. انتهاي کار هر جا که قيطان تمام شد قيطان را به پشت پارچه هدايت نموده و آن را محکم نماييد.
