به کجا چنين شتابان
تهيه و تنظيم: دکتر بابا محمدي
تاريخچه اعتياد
مصرف مواد مخدر در بين اقوام و ملل مختلف از ديرباز به شکل هاي مختلف وجود داشته است:
- به عنوان دارو
- براي تسکين درد
- براي کسب لذت و نشئگي يا بخشي از مراسم سنتي
مواد مخدر طبيعي (natural opiates) مانند ترياک از جوانه ي ترياک (opium poppy) ،(papaver somniferum)که يک گياه زيبا و گل دهنده است و ساليانه جوانه مي زند، گرفته مي شود. اين گياه تا ارتفاع يک متر رشد مي کند و گل هاي آن به رنگ هاي سفيد، صورتي، قرمز و بنفش است.
قدمت استفاده از مواد مخدر به شش هزار سال قبل برمي گردد. از مواد مخدر براي درمان بيماري هاي متفاوتي از جمله بيماري افسردگي استفاده مي شد و مصرف اين ماده ي مخدر بسيار متداول بود، چرا که عمدتاً به عنوان مرهمي براي تمامي مشکلات آدمي (از جمله کاهش درد، درمان سرفه و اسهال) پنداشته مي شد. بنابراين تجارت و داد و ستد اين ماده ي مخدر رشد چشمگيري داشت.
در سال 1806 داروساز آلماني به نام «فردريک سرترنر» عنصر فعال موجود در ترياک را کشف کرد و آن را مورفيوم (morphium)ناميد که برگرفته از لغت يوناني مورفيوس (morphius)به معناي خداي روياهاست.
در قرن نوزدهم، تعداد پزشکان و درمان هاي پزشکي بسيار محدود بود، در نتيجه براي رفع اين کمبود، صنعت جديدي به وجود آمد که استفاده از داروهاي مقوي حاوي مواد مخدر و شربت هاي مختلف اين ماده را تشديد کرد. اين داروها و شربت هاي بسيار ارزان قيمت موجب کاهش درد و ناآرامي و رفع اسهال و سرفه مي شد، اما در عين حال اعتيادآور بودند.
نوشته هاي باستاني نشان مي دهد که ترياک در عهد بابل، مصر باستان، يونان باستان و روم مورد استفاده بوده است. بر اساس نوشته هاي تاريخي در دوران قديم کشت خشخاش در ايران، چين، هند و ترکيه صورت مي گرفته ولي منبع آن در مصر بوده است.
مواد مخدر در ايران
سابقه ي سوء مصرف مواد مخدر را در ايران از زمان صفويان به صورت مصرف شربت «کوکنار» و «بنگ»متداول مي دانند ولي گسترش آن با توسعه ي زمينه ي فعاليت استعمارگران انگليسي در ايران شکل گرفت.
در دوره ي قاجاريه، از زمان ناصرالدين شاه در اطراف دارالخلافه ي تهران کشت خشخاش صورت مي گرفت ولي محصول آن به قدري زياد بود که علاوه بر تأمين مصرف داخلي به مستعمرات انگليس هم صادر مي شد.
در همين دوره مکان هاي عمومي مصرف ترياک با نام «دارالعلاج» و به تعبير عاميانه «شيره کش خانه» در تهران در باغ فردوس و حوالي شمس العماره شروع به کار کردند.
مأموران دولت انگليس در دوره ي قاجاريه با تبليغ اين که ترياک درمان تمامي دردهاست. مردم را به مصرف ترياک تشويق کرده و به اين ترتيب ترياک به عنوان يک داروي خانگي و گياهي جاي خود را در بين خانواده ها باز کرد.
در همين دوره دولت انگليس اعلام کرد که سوخته ي ترياک را با قيمت مناسب از مصرف کنندگان مي خرد و به اين ترتيب عده يي براي کسب درآمد اقدام به مصرف ترياک کردند.
تا قبل از سال1300شمسي خريد و فروش انواع مواد مخدر در ايران آزاد بود و حتي به عنوان دارو از خارج کشور هم به ايران وارد مي شد
فرآيند شکل گيري اعتياد
آيا تا به حال فکر کرده ايد که از زمان آشنايي با مواد اعتيادآور و کسب نگرش مثبت نسبت به اين مواد تا زماني که به يک نفر برچسب معتاد مي زنند، چقدر طول مي کشد؟
مرحله ي اول: آشنايي و آزمايش؛ شاخص هاي اين دوره عبارتند از:
- احساس موقتي شادماني و لذت.
- احساس کنترل بر مصرف.
مرحله ي دوم: شک و ترديد و جنگ و ستيز با خود براي نظم در مصرف؛ شاخص هاي اين دوره عبارتند از:
- ساختن زندگي بنابر تعقيب و مصرف مواد.
- پنهان کردن پيامدهاي منفي رفتارشان بر خود و ديگران
- تغيير ارزش ها.
- نزول ارزش خانواده، کار و موضوعاتي که در گذشته مهم بوده است.
- خالي شدن حساب هاي بانکي فرد.
- قرض گرفتن پول از دوستان به بهانه هاي واهي
- فروش وسايل و جواهرات به بهايي اندک.
- دروغگويي و فريبکاري در زندگي براي سرپوش گذاشتن بر مصرف مواد مخدر.
- صحنه سازي سرقت براي سرپوش گذاشتن بر فروش اموال توسط خود.
- آشفته شدن روابط خانوادگي و آشکار شدن فريبکاري ها
- بروز علايم مصرف مثل:نرفتن به سر کار، غيبت هاي بي دليل از خانه، تغييرات خلقي سريع، کوتاهي در پرداخت صورت حساب ها، دزدي از اعضاي خانواده و دوري از محافل خانوادگي
مرحله ي سوم: وابستگي؛ شاخص هاي اين دوره عبارتند از:
- احساس عجز براي مقاومت در برابر مصرف.
- اجتناب از پيامد کناره گيري و ترک.
- تمرکز به روي مصرف مواد و بي تفاوتي نسبت به مسايل زندگي.
بعضي از پژوهشگران نيز روند شکل گيري اعتياد را در چهار مرحله توضيح داده اند. براي مثال وابستگي به سيگار در دانش آموزان به شرح زير است
1- مرحله آمادگي:
در اين مرحله، نگرش لازم نسبت به مصرف سيگار به دست آمده، ولي کوشش جدي جهت مصرف به عمل نمي آيد. اين مرحله تا سن دوازده سالگي ادامه دارد.
2- مرحله آغاز:
در مرحله ي دوم، نوجوان شروع به مصرف محدود مي کند، يعني روزي دو تا سه نخ سيگار مي کشد.
3- مرحله شدن:
در مرحله سوم، نوجوان به صورت نامرتب به مصرف سيگار مي پردازد و خريدن سيگار و انواع ژست هاي مصرف را به تدريج امتحان مي کند.
3- مرحله نگهداري:
در مرحله ي چهارم، مصرف سيگار به صورت مرتب و روزانه درمي آيد.
طي شدن اين مراحل تقريباً دو سال به طول مي انجامد.
$ علايم استعمال مواد مخدر
- تغييرات شخصي
1- فرد بي ادب شده، گفتار و رفتار او توهين آميز مي شود.
2- بسيار عصباني، بدگمان، سردرگم و دمدمي مزاج است.
3- مرموز شده و در مورد اين که چه کار مي کند يا کجا مي رود، دروغ مي گويد.
4- چيزهايي را که قبلاً دوست داشته گم مي کند يا مي دزدد.
5- به نظر بسيار پولدار آمده يا اين که مرتب پول مي خواهد.
6- خود را از خانواده و فعاليت هاي خانوادگي کنار مي کشد.
- وضع ظاهري
1- به بهداشت و آراستگي ظاهر خود توجهي نشان نمي دهد.
2- بي خواب يا پرخواب است.
3- بي اشتها يا کم اشتها مي شود.
4- کاهش يا اضافه وزن دارد.
5- بيش فعال يا بسيار بي حال است.
$ فعاليت هاي اجتماعي/وضعيت تحصيلي
1- دوستان قديم و فعاليت هاي سابق خود را رها مي کند.
2- مدرسه گريز است.
3- نسبت به تحصيل بي علاقه بوده و نمرات پايين کسب مي کند.
4- در کلاس خواب آلود است.
منبع: 7 روز زندگي 107
مصرف مواد مخدر در بين اقوام و ملل مختلف از ديرباز به شکل هاي مختلف وجود داشته است:
- به عنوان دارو
- براي تسکين درد
- براي کسب لذت و نشئگي يا بخشي از مراسم سنتي
مواد مخدر طبيعي (natural opiates) مانند ترياک از جوانه ي ترياک (opium poppy) ،(papaver somniferum)که يک گياه زيبا و گل دهنده است و ساليانه جوانه مي زند، گرفته مي شود. اين گياه تا ارتفاع يک متر رشد مي کند و گل هاي آن به رنگ هاي سفيد، صورتي، قرمز و بنفش است.
قدمت استفاده از مواد مخدر به شش هزار سال قبل برمي گردد. از مواد مخدر براي درمان بيماري هاي متفاوتي از جمله بيماري افسردگي استفاده مي شد و مصرف اين ماده ي مخدر بسيار متداول بود، چرا که عمدتاً به عنوان مرهمي براي تمامي مشکلات آدمي (از جمله کاهش درد، درمان سرفه و اسهال) پنداشته مي شد. بنابراين تجارت و داد و ستد اين ماده ي مخدر رشد چشمگيري داشت.
در سال 1806 داروساز آلماني به نام «فردريک سرترنر» عنصر فعال موجود در ترياک را کشف کرد و آن را مورفيوم (morphium)ناميد که برگرفته از لغت يوناني مورفيوس (morphius)به معناي خداي روياهاست.
در قرن نوزدهم، تعداد پزشکان و درمان هاي پزشکي بسيار محدود بود، در نتيجه براي رفع اين کمبود، صنعت جديدي به وجود آمد که استفاده از داروهاي مقوي حاوي مواد مخدر و شربت هاي مختلف اين ماده را تشديد کرد. اين داروها و شربت هاي بسيار ارزان قيمت موجب کاهش درد و ناآرامي و رفع اسهال و سرفه مي شد، اما در عين حال اعتيادآور بودند.
نوشته هاي باستاني نشان مي دهد که ترياک در عهد بابل، مصر باستان، يونان باستان و روم مورد استفاده بوده است. بر اساس نوشته هاي تاريخي در دوران قديم کشت خشخاش در ايران، چين، هند و ترکيه صورت مي گرفته ولي منبع آن در مصر بوده است.
مواد مخدر در ايران
سابقه ي سوء مصرف مواد مخدر را در ايران از زمان صفويان به صورت مصرف شربت «کوکنار» و «بنگ»متداول مي دانند ولي گسترش آن با توسعه ي زمينه ي فعاليت استعمارگران انگليسي در ايران شکل گرفت.
در دوره ي قاجاريه، از زمان ناصرالدين شاه در اطراف دارالخلافه ي تهران کشت خشخاش صورت مي گرفت ولي محصول آن به قدري زياد بود که علاوه بر تأمين مصرف داخلي به مستعمرات انگليس هم صادر مي شد.
در همين دوره مکان هاي عمومي مصرف ترياک با نام «دارالعلاج» و به تعبير عاميانه «شيره کش خانه» در تهران در باغ فردوس و حوالي شمس العماره شروع به کار کردند.
مأموران دولت انگليس در دوره ي قاجاريه با تبليغ اين که ترياک درمان تمامي دردهاست. مردم را به مصرف ترياک تشويق کرده و به اين ترتيب ترياک به عنوان يک داروي خانگي و گياهي جاي خود را در بين خانواده ها باز کرد.
در همين دوره دولت انگليس اعلام کرد که سوخته ي ترياک را با قيمت مناسب از مصرف کنندگان مي خرد و به اين ترتيب عده يي براي کسب درآمد اقدام به مصرف ترياک کردند.
تا قبل از سال1300شمسي خريد و فروش انواع مواد مخدر در ايران آزاد بود و حتي به عنوان دارو از خارج کشور هم به ايران وارد مي شد
فرآيند شکل گيري اعتياد
آيا تا به حال فکر کرده ايد که از زمان آشنايي با مواد اعتيادآور و کسب نگرش مثبت نسبت به اين مواد تا زماني که به يک نفر برچسب معتاد مي زنند، چقدر طول مي کشد؟
واقعيت اين است که روند شکل گيري اعتياد آن قدر تدريجي و فريبنده است که حتي فردي که بدون مواد نمي تواند زندگي کند، وقتي کسي او را با لفظ «معتاد» مورد خطاب قرار مي دهد، ناراحت شده و به ديده ي خشم در او مي نگرد.
پژوهش ها نشان داده است، فرآيند شکل گيري اعتياد مي تواند شامل سه مرحله باشد:مرحله ي اول: آشنايي و آزمايش؛ شاخص هاي اين دوره عبارتند از:
- احساس موقتي شادماني و لذت.
- احساس کنترل بر مصرف.
مرحله ي دوم: شک و ترديد و جنگ و ستيز با خود براي نظم در مصرف؛ شاخص هاي اين دوره عبارتند از:
- ساختن زندگي بنابر تعقيب و مصرف مواد.
- پنهان کردن پيامدهاي منفي رفتارشان بر خود و ديگران
- تغيير ارزش ها.
- نزول ارزش خانواده، کار و موضوعاتي که در گذشته مهم بوده است.
- خالي شدن حساب هاي بانکي فرد.
- قرض گرفتن پول از دوستان به بهانه هاي واهي
- فروش وسايل و جواهرات به بهايي اندک.
- دروغگويي و فريبکاري در زندگي براي سرپوش گذاشتن بر مصرف مواد مخدر.
- صحنه سازي سرقت براي سرپوش گذاشتن بر فروش اموال توسط خود.
- آشفته شدن روابط خانوادگي و آشکار شدن فريبکاري ها
- بروز علايم مصرف مثل:نرفتن به سر کار، غيبت هاي بي دليل از خانه، تغييرات خلقي سريع، کوتاهي در پرداخت صورت حساب ها، دزدي از اعضاي خانواده و دوري از محافل خانوادگي
مرحله ي سوم: وابستگي؛ شاخص هاي اين دوره عبارتند از:
- احساس عجز براي مقاومت در برابر مصرف.
- اجتناب از پيامد کناره گيري و ترک.
- تمرکز به روي مصرف مواد و بي تفاوتي نسبت به مسايل زندگي.
1- مرحله آمادگي:
در اين مرحله، نگرش لازم نسبت به مصرف سيگار به دست آمده، ولي کوشش جدي جهت مصرف به عمل نمي آيد. اين مرحله تا سن دوازده سالگي ادامه دارد.
2- مرحله آغاز:
در مرحله ي دوم، نوجوان شروع به مصرف محدود مي کند، يعني روزي دو تا سه نخ سيگار مي کشد.
3- مرحله شدن:
در مرحله سوم، نوجوان به صورت نامرتب به مصرف سيگار مي پردازد و خريدن سيگار و انواع ژست هاي مصرف را به تدريج امتحان مي کند.
3- مرحله نگهداري:
در مرحله ي چهارم، مصرف سيگار به صورت مرتب و روزانه درمي آيد.
طي شدن اين مراحل تقريباً دو سال به طول مي انجامد.
$ علايم استعمال مواد مخدر
- تغييرات شخصي
1- فرد بي ادب شده، گفتار و رفتار او توهين آميز مي شود.
2- بسيار عصباني، بدگمان، سردرگم و دمدمي مزاج است.
3- مرموز شده و در مورد اين که چه کار مي کند يا کجا مي رود، دروغ مي گويد.
4- چيزهايي را که قبلاً دوست داشته گم مي کند يا مي دزدد.
5- به نظر بسيار پولدار آمده يا اين که مرتب پول مي خواهد.
6- خود را از خانواده و فعاليت هاي خانوادگي کنار مي کشد.
- وضع ظاهري
1- به بهداشت و آراستگي ظاهر خود توجهي نشان نمي دهد.
2- بي خواب يا پرخواب است.
3- بي اشتها يا کم اشتها مي شود.
4- کاهش يا اضافه وزن دارد.
5- بيش فعال يا بسيار بي حال است.
$ فعاليت هاي اجتماعي/وضعيت تحصيلي
1- دوستان قديم و فعاليت هاي سابق خود را رها مي کند.
2- مدرسه گريز است.
3- نسبت به تحصيل بي علاقه بوده و نمرات پايين کسب مي کند.
4- در کلاس خواب آلود است.
منبع: 7 روز زندگي 107
/ج
