آبشار هزار ساله نياسر

اين مجموعه از جمله مهترين محل هاي تاريخي - فرهنگي شهر نياسر و حتي کشور بوده و از چند عنصر اصلي از جمله آبشار، مسير پله ها از پاي آبشار تا پاي کوشک، سنگ ها و بستر آبشار، درختان و گياهان موجود در اطراف آن تشکيل شده است و مي توان در صورت ساماندهي مناسب جهت بهره برداري از آن استفاده کرد.
در کنار آبشار، يکي از ورودي هاي غار قرار دارد و ارتفاع از پاي آبشار تا قمستي که از آن جا آب پايين مي ريزد، 25 متر و از پاي آبشار تا عمارت کوشک 53 متر مي باشد.
در مسير آب 13 آسياب وجود داشت. 3 آسياب در کنار آبشار بوده که تخريب شده است، يکي از آسياب ها که هم اکنون نيز فعال مي باشد در پاي آبشار قرار گرفته است و از آسياب هاي ديگر جز بقاياي کمي به جا نمانده است.

بررسي جايگاه طبيعي:
 

آبشار نياسر از چشمه تالار (اسکندريه) واقع در کنار چارتاقي سرچشمه مي گيرد، به گونه اي که دو سوم آب چشمه به سمت آبشار و از آن جا به دشت هاي نياسر و يک سوم آن به محله ي نو مي رود. آب جاري شده از آبشار به بعضي از مزرعه هاي اطراف از جمله مزرعه خاتون، دولت آباد، سيف آباد و يرقون نيز مي رسد.

البته پيشتر که آب بيشتر بوده به سمت مزرعه سورآباد هم مي رفته است. ولي به علت کم شدن آب چشمه دسترسي آب به اين مزرعه منتقي مي باشد.
آن گونه که از بقاياي خزه اي قديمي و آبراهه هاي موجود و همچنين گفته هاي اهالي محل مشخص مي شود، مسير آب در قديم عوض شده است. آبي که از آبشار پايين مي ريزد در فصل پاييز کمترين و در فصل زمستان بيشترين مقدار را داراست. به دليل پديده هاي انحلال سنگ آهگ توسط جريان هاي زيرزميني و گذشت ساليان دراز بافت بسيار زيبا و چشم اندازي مانند استالاکتيت ها و استالاکميت ها در بدنه ي آبشار به وجود آمده است که مي توان از آن ها براي جذب گردشگر استفاده کرد.

سنگي که آبراهه ي آبشار در آن ايجاد شده و سنگ هايي که بدنه ي مزبور را تشکيل مي دهند و از نوع سنگ هاي آهکي و رسوبي مي باشد.
در محيط اطراف آبشار درختاني از جمله بيد شيرين، بيد تلخ، نارون يا پشه، عرعر، ون يا زبان گنجشک، توت بي دانه، توت شمراني، انجير و مو رشد کرده اند. چند درخت کهن و قطور (توت و بيد) هم در پاي آبشار وجود داشته که به علت خطر وارد کردن آسياب هاي احتمالي به حمام و آسياب حدود 7 الي 8 سال پيش آن ها را قطع کرده اند.

موقعيت فعلي:
 

شهرستان کاشان، بخش نياسر، شهر نياسر محله ي سر کمر (شهيد بهشتي) اين آبشار در محله ي سرکمر و در کنار غار رئيس واقع شده است.

تاريخچه:
 

در تاريخ کاشان در مورد تاريخچه ي چشمه و آبشار نياسر نوشته شده است که: «اما چشمه مزبور نياسر را چشمه ي اسکندريه مي نامند. گويند اسکندر بن فيلقوس به علم کشف الاسرار که از دانيال پيغمبر به او رسيده بود چون عبورش به آن قريه رسيده دانست که در دل سنگ آبي بزرگ و مستور و پنهان است. حجاران را طلبيد و در يک شبانه روز اين چشمه را احداث و احيا نمود و آن موضع که بالفعل باغ تالار است آن روز مضرب خيام و محل قيام اردوي کيوان پوي بود. نظر به آن که جايي بسيار رفيع و با روح و صفا و از اطراف و جوانب به قدر دويست ذرع مشرف به جلگه و همواري است و قاف تا قاف عالم در منظر نظر است فرمان داد که باغ و عمارت و تالاري بنا کنند و چنان بوده که همه ي آن آب به جدول هاي عريض از خيابان هاي آن باغ گردش کرده و به حوض خانه و از آن جا فرو رفته در پاي تالار هفت ذرع کوه را به اندازه ي بيست ذرع در پانزده ذرع تراشيده و پست و هموار نموده؛ حوضي بزرگ در دل سنگ تراشيده؛ در وسط آن فواره اي که همه ي آن چهار سنگ آب به قدر يک ذرع جوشيده و از لب آن کوه از موضعي که تقريبا يکصد ذرع مسقط الحجر آن است، مانند عمودي از بلور به پايين مي ريزد و به نوعي آن آب صاف روشن از آن آبشار به نشيب ريزد که از دو فرسخ راه نمايان و صداي آن مانند رعد پرده ي گوش را پاره مي کند.»
از توصيفاتي که از کتاب تاريخ کاشان ذکر شد مي توان حدس زد که قدمت اين محل به دوره ي اسکندريه بر مي گردد. در تاريخ قم به وصفي ديگر در مورد تعداد آسياب ها در آن زمان و در مسير آب اين آبشار چنين مي نويسد:
«من جمله ده باب آسياب معظم که يکي از آن ها به واسطه ي وفور آب و عمق و ارتفاع تنوره و خوبي آلات و ادوات که در اوايل ابداع و احداث داشت، شبانه روزي يک هزار من به وزن شاه گندم خرد مي نمود.»
مشخص مي شود شهر نياسر در قديم داراي 10 آسياب بوده که سه آسياب ديگر به آن ها اضافه شده و هم اکنون فقط دو تا از آن ها باقي مانده است.

از گياهان دارويي اين محل نيز مي توان موارد زير را نام برد:
 

پر سياوش: براي سينه درد و سر درد
علف شوره: براي کمر درد و سردرد
خياربوته مار (هندونه مار): براي پادرد
در قديم پزشکان محلي از گرد سنگي که آبراهه بر روي آن به وجود آمده است به عنوان مرهمي براي زخم استفاده مي کردند (يکي از دلايل استفاده خنک بودن آن مي باشد) لازم به ذکر است حدود 5 الي 6 سال پيش به کوشش شهرداري، مسير پله اي با سنگ هاي تراورتن از پايين آبشار تا کوشک تالار تعريف شده و همچنين يک سري توري هاي سيمي براي جلوگيري از سقوط افراد گردشگر و نيز ريزش احتمالي سنگ ها تعبيه شده است. کف پاي آبشار نيز به وسيله ي سنگ، فرش شده است.
منبع: بانو 30