بزرگترين معبد زيرزميني دنيا

فقط 80 نفر در روز، اجازه بازديد از سرداب باستاني مجمع الجزاير مالت را دارند
 

مجمع الجزاير مالت در جنوب اروپا و قلب درياي مديترانه، گنجينه اي عظيم از معابد تاريخي و مناظر روستايي را در دل خود جاي داده است. مالت با 300 روز درخشش خورشيد، آب هاي کريستالي مديترانه، هفت هزار سال تاريخ و سنت هاي محلي و قديمي، هميشه يکي از شگفت انگيزترين مقاصد توريستي دنيا بوده، با اين حال پايتخت اين مجمع الجزاير پر از نشانه هاي تاريخي است که در کنار ساختمان هاي مدرن و مجلل و مراکز تفريحي قد علم کرده اند. به هر گوشه اي از شهر که نگاه کنيد آثار باستاني و معماري قديم به چشم مي خورد. معماري اي که در نوع خود شگفت انگيز است. يکي از شگفتي ها سرداب سنگي و زيرزميني اي است که در ابتدا تصور مي شد در روزگار گذشته به عنوان يک پناهگاه استفاده مي شد؛ اما شواهد نشان مي دهد که در واقع يک گورستان است و براي دفن مرده ها و انجام آيين هاي عبادي مورد استفاده قرار مي گرفت.

سرداب چگونه کشف شد
 

سال 1902 کارگران و سنگ تراشاني که در اين منطقه براي توسعه مسکن و خانه سازي در حال کار و حفاري بودند به صورت کاملاً اتفاقي با سقف و ستون هاي سرداب رو به رو شدند. آنها ابتدا سعي کردند اين راز را مخفي نگه دارند؛ اما سرانجام راز آنها فاش شد و محققان و کارشناسان آثار باستاني براي مطالعه و بررسي اين معماري کهن به منطقه آمدند. پدر و مانوئل ماگري اولين کسي بود که از طرف کميته موزه هاي جهاني براي انجام تحقيقات به اين سرداب رفت. او باقي مانده بنا را کشف کرد اما پيش از اينکه بتواند گزارش کار و نتيجه بررسي هايش را منتشر کند از دنيا رفت. سال 1907 با مرگ ناگهاني مانوئل ماگري کار تحقيقاتي در منطقه متوقف شد. اما مدتي بعد تامي زاميت تحقيقات را از سر گرفت و مقادير زيادي استخوان انسان، زيورآلات تراشيده شده از استخوان، مجسمه هاي کوچک و بزرگ سنگي و بقاياي اشيايي را در حفاري هايش کشف کرد که به طرز ماهرانه اي با دست ساخته شده بودند و همه اينها به اين فرضيه قوت بخشيد که اين سرداب يک گورستان و پرستشگاه براي ساکنان اوليه مالت بوده است.

ساختار و معماري عجيب هال سفلين
 

چه چيزي در مورد اين سرداب مهم است؟ چرا سرداب هال سفلين اين قدر مورد توجه باستان شناسان و تاريخ دانان قرار گرفته؟ سرداب زيرزميني هال سفلين چيزي بيش از يک بناي تاريخي است، معماري اين سرداب در نوع خود بي نظير است. تنها سرداب جزاير مالت يک معبد زيرزميني است به مساحت 500 متر مربع و در دل سنگي يک پارچه و چندين متر زيرزمين کنده شده است. اين سرداب سه طبقه دارد که قديمي ترين و عميق ترين قسمت آن 10 متر زيرزمين قرار گرفته. قسمت زيرين آن که متعلق به 2500 سال پيش از ميلاد مسيح است براي دفن مردگان مورد استفاده قرار مي گرفته، بيشترين مقدار بقاياي استخواني در اين قسمت کشف شده، يعني درست 10 متر زيرزمين و در دل خاک. طبقه دوم قسمتي بوده که به عنوان پرستشگاه مورد استفاده قرار مي گرفت و مراسم عبادي را در آن انجام مي دادند. اين طبقه معماري بي نظيري دارد؛ نکته جالب اينجاست که تمام قسمت هاي سرداب تنها از يک تکه سنگ بزرگ ساخته شده و تمام اتاق ها، راهروها و سالن ها در دل سنگ هاي آهکي کنده شده اند. سالن گرد و بزرگي در اين قسمت قرار دارد که ستون ها و سر ستون هاي بزرگي دور تا دور آن قرار گرفته اند و ورودي اصلي به سالن را تشکيل مي دهند.
در کنار سالن اصلي، اتاق ديگري قرار دارد که به نام اتاق نيايش معروف است. اين اتاق مستطيل شکل به نوعي طراحي شده که صدا در آن طنين مي اندازد و بلندتر و رساتر به گوش مي رسد. شايد به همين دليل است که آن را اتاق نيايش نام گذاشته اند. ديوارهاي اتاق تا سقف به طرز ماهرانه اي حکاکي شده اند و سقف هم با مارپيچ هاي سنگي و حباب هاي مدور تزئين شده است. گردشگران بعد از گذشتن از يک راهروي سنگي در سمت راست به اتاق ديگري مي رسند که طراحي و دکوراسيون زيبايي دارد. در اين اتاق ديوارها با نقوش و الگوهاي هندسي اي که روي سطح ديوارهاي سنگي حک شده اند تزئين شده است. همه چيز در اين سرداب از سنگ يکپارچه آهکي ساخته شده است، سنگي که با توجه به امکانات آن زمان، تراشيدنش سخت است، آن هم در عمق ده متري زير زمين، در راه خروجي اتاق نيايش تصوير برجسته دست يک انسان روي لوحي سنگي قرار گرفته و بازديد کنندگان را بدرقه مي کند. در اين طبقه همچنين گودالي به عمق دو متر به چشم مي خورد که به نظر محققان براي نگهداري مارها يا حتي جمع آوري صدقه براي مردگان مورد استفاده قرار مي گرفت. گردشگران علاقه مند بعد از گذشتن از راهروهاي تو در تو به بالاترين طبقه مي رسند که قدمت آن به 3300 سال پيش از ميلاد مسيح مي رسد و جديدترين قسمت سرداب را تشکيل مي دهد. اين طبقه بر خلاف دو طبقه زيرين که حکاکي هاي سنگي زيادي را در بر گرفته و با ستون ها و سرستون هاي سنگي و راهروهاي متعدد از يکديگر جدا مي شد، هيچ اتاق يا راهرويي ندارد و تنها سالني يک پارچه و بزرگ است که در و ديوارش بوي نم مي دهد. به نظر باستان شناسان، اين قسمت، انبار سرداب بوده و براي نگهداري غلات و آذوقه استفاده مي شده.
فضاي عجيبي بر تمام طبقات اين سرداب سنگي حاکم است؛ با قدم گذاشتن در راهروهاي آن حس مرموزي انسان را فرامي گيرد و با تمام سلول هاي بدن مي توان تجربه اسرارآميز دفن مردگان و انجام آيين عبادي بالاي سرشان را حس کرد. از آنجا که بازديدکنندگان اجازه حمل دوربين با خود را به داخل سرداب ندارد عکس هاي کمي از اين بناي تاريخي و شگفت انگيز موجود است، اما همان تعداد محدود هم خبر از زندگي پيچيده و پر رمز و راز ساکنان اوليه مالت و هنر سنگ تراشان مي دهد.
منبع: نشريه همشهري سرنخ شماره 113