شهر هزار معبد

شهرباگان از مشهورترين شهرهاي باستاني دنياست که قدمت آن به سال ها پيش برمي گردد
 

شهر باگان که خيلي ها آن را به اسم پاگان هم مي شناسند، به خاطر وجود بيش از 2000 معبد و آثار باستاني به عنوان يکي از عجايب معماري دنياي باستان ساخته مي شود؛ نکته جالب اينجاست که هنوز چگونگي ساخت اين معبدها در هزاران سال پيش بدون جواب مانده و باستان شناسان زيادي براي رسيدن به جواب اين معما در اين شهر مشغول کاوش هستند. اين شهر باستاني در ميانمار يا همان برمه و در شرق آسيا قرار گرفته است.
اين شهر تاريخي در افسانه هاي محلي با اسامي ديگري هم شناخته مي شود از تامباديپا به معني شهر مس گرفته تا تاسادسا به معني شهر سوخته، چرا که در گذشته معادن مس زيادي در اين شهر و اطراف آن وجود داشت و بيشتر مردم با کار در همين معادن امرار معاش مي کردند. اين شهر باستاني تا به حال با حوادث زيادي روبه رو شده و بارها تا مرحله نابودي هم پيش رفته و به همين خاطر با نام شهر سوخته هم شناخته مي شود. با اين حال معابد زيبا و قديمي اين شهر گردشگران زيادي را به ميانمار مي کشاند. به عقيده بيشتر توريست ها، تماشاي طلوع و غروب آفتاب از اين معابد از جذاب ترين مناظر موجود است که چهره زيبايي به شهر داده است. اين معابد هم اکنون به موزه هايي با تاريخ هزاران ساله تبديل شده اند.
ويرانه هاي اين شهر مساحتي در حدود 25 کيلومتر مربع را تشکيل مي دهند. قدمت بيشتر اين مکان هاي تاريخي به 1000 تا1200 سال پيش برمي گردد يعني زمان اولين امپراتوري برمه. باگان تا قبل از اينکه شاه پينبيا آن را به عنوان پايتخت خود انتخاب کند، شهر بي اهميتي بود ولي پس از آن به شهري بزرگ و مهم در برمه تبديل شد. اما بعدها در يک دوره و تا زمان سلطنت آناوارتا، باگان رونق گرفته و رنگ و بوي شهر را به خود گرفت.
نکته جالب اينجاست که باگان با وجود 2000 معبد به عنوان يکي از مشهورترين شهرهاي مذهبي دنيا هم شناخته مي شود. در اين شهر و از ميان ويرانه هاي بعضي از معابد، عتيقه هاي بسياري از اين معابد به دست صاحب منصبان و متمولان دوران پادشاهي باگان ساخته شده بودند که مي خواستند براي خود معبدي اختصاصي و خانوادگي داشته باشند. آنها اين معابد را به وسيله برده هايشان بنا مي کردند. اين برده ها بايد در ازاي يک غذاي بسيار کم و بدون استراحت، اين معابد را در کم ترين زمان ممکن مي ساختند. به خاطر ثروت زياد سازندگان اين بناها بسياري از تنديس هاي قرار گرفته در اين معابد، از طلا ساخته شده يا با روکشي از طلا پوشيده شده اند.

معابد مشهور باگان
 

بسياري از معابد اين شهر شبيه به هرم و درست به ابعاد اهرام ثلاثه مصر ساخته شده اند. با اين تفاوت که اهرام ثلاثه به طور کلي يکرنگ بوده ولي اين معابد در رنگ هاي مختلف درست شبيه به يک کيک چند طبقه عروسي به نظر مي آيند.
در ميان معابد باستاني باگان، بوپايا پاگودا از همه قديمي تر است و گفته مي شود که اين معبد در قرن سوم و به دست شاه پاگان پيوساوي ساخته شده که در بين سال هاي 168 تا 243 بعد از ميلاد بر اين سرزمين حکومت مي کرد.
البته نظرهاي ديگري هم وجود دارند که قدمت اين معبد را بين قرن 9 تا 11 ميلادي تخمين مي زنند.
معبد مشهور ديگر اين شهر با نام آناندا شناخته مي شود و در سال 1090 و به دستور شاه کيان زيتا ساخته شده است. اين معبد شبيه به غار افسانه اي ناندامولا در رشته کوه هاي هيماليا ساخته شده. گفته مي شود اين غارها به عابداني تعلق داشت که بيشتر عمر خود را براي عبادت در آنجا گذراندند. ارتفاع معبد به 51 متر مي رسد و مهم ترين بخش آن گنبدي از جنس طلاست که در سال 1990 و در جشن 900 سالگي آن ساخته و در بالاي معبد نصب شد. همچنين 4 مجسمه بسيار بزرگ بودا هم در اين معبد قرار گرفته که هر کدام به يک سو اشاره دارند.
کاکوساندا به شمال، کاناگاما به شرق، کاساپا به جنوب و گوآتاما به غرب، هر کدام از اين تنديس ها مربوط به يک نسل هستند که از ميان آنها گواتاما جديدترين تنديس ساخته شده است.
معبد گاوداپالين هم در قرن 12 و به دستور شاه ناراپاتيسيتو ساخته شد. ارتفاع اين معبد 60 متر بوده و به دليل معماري نادرست، در زلزله سال 1975 به شدت آسيب ديد ولي دوباره بازسازي شد.
اما دايامانگي بزرگ ترين معبد باگان است که در بين سال هاي 1167 تا 1170 ساخته شد. اين معبد علاوه بر بزرگي، شامل عتيقه ها و تنديس هاي با ارزش و تنومندي است که در عصرهاي مختلف به معبد اضافه شده اند. پس از پاگودا، اين معبد يکي از مشهورترين و پربازديد کننده ترين معابد به حساب مي آيد.
يکي ديگر از مشهورترين معابد باگان معبد شوسانداواست که در سال 1057 و به دستور شاه آنواتا ساخته شد. در ساخت گنبد اين معبد از موي بوداي مشهور آن زمان استفاده شده است. در آن زمان آنها تصور مي کردند که با اين کار مي توانند معبد را پاک نگه دارند و طبق عقايدي با اين کار معبد را تقديس مي کردند. در گذشته نام اين معبد گانش بود. 5 تنديس از سر فيل نيز در 5 گوشه از اين معبد قرار گرفته اند که با توجه به قدمت هزاران ساله شان ارزشي بسيار دارند.
ماهابودهي يکي از معابدي است که در ساخت آن دقت بسياري صورت گرفته و دقيق ترين معبد شهر لقب گرفته و نسخه دومي از معبد مشهور گايا در هندوستان است. اين معبد در بين سال هاي 1210 تا 1234 و به دستور شاه ناتوگميا به هندوستان سفر کرده و معبد گايا را ديده بود، ساخته شد. در تمام قسمت هاي اين معبد حفره ها و عقب نشيني هايي در ديوار وجود دارند که تنديس هايي از بودا در حالت هاي مختلف در آنها قرار داده شده اند.
اما معبد شوزيگون معبد ديگري است که به خاطر تعداد عتيقه هايي که در آنجا قرار گرفته معروف شده است، تا حدي که اين معبد با نام محفظه عتيقه ها هم شناخته مي شود. شوزيگون به دستور شاه آنوارتا ساخته شده ولي نيمه کاره رها شد تا اينکه بالاخره در سال 1089 به دستور شاه کيان زيتا تکميل شد. در اين معبد تعداد بسيار زيادي از استخوان ها و موهاي بوداهاي عصرهاي مختلف نگهداري مي شوند.

معابدي که تخريب نشدند
 

بيشتر قسمت هاي شهر باگان در زلزله ويرانگر سال 1975 به شدت تخريب شد اما نکته جالب اينجاست که بسياري از معابد از اين حادثه جان سالم به در برده و هيچ کدام آسيب جدي نديدند. البته قسمتي از معبد پاگودا شکست و داخل رودخانه اي که در نزديکي آن قرار داشت، سقوط کرد. با اين حال پس از مدت کوتاهي تمامي معابد و آثار باستاني درست به شکل اوليه ولي با مصالح جديد ساخته شدند. با اينکه زلزله بسيار شديد بود و حتي به معبد پاگودا آسيب رساند اما سنگ بالاي آن هيچ آسيبي نديد و راز تعادل آن همچنان سر به مهر باقي ماند.
منبع: نشريه همشهري سرنخ شماره 112.