سقط جنین غیر قانونی؛ عواقب قانونی

گفت و گو با دکتر «عزیز خاتمی زنوزیان»
متخصص پزشکی قانونی و کارشناس رسمی دادگستری
شما از سقط جنین و قوانین مرتبط به آن چه می دانید؟ آیا می دانید بسیاری از سقط ها غیرقانونی است و حکم کسانی که در این کار دست داشته اند، قتل عمد و معاونت در قتل عمد است؟ آیا می دانید سقط جنین جنایی چیست یا قانون برای صدور مجوز سقط به چه مواردی توجه می کند؟ و... برای این که اطلاعات جامعی در زمینه ی قوانین سقط جنین به شما عرضه کنیم با خانم دکتر «عزیز خاتمی زنوزیان» متخصص پزشکی قانونی و کارشناس رسمی دادگستری گفت و گویی کردیم که خواندنش خالی از لطف نیست.

پزشکی قانونی چه تعریفی از سقط جنین دارد؟

ـ سقط جنین یعنی دفع جنین از بیست هفتگی تا بیست و چهار هفتگی. به هر حال ما حداکثر تا هجده هفتگی جنین مجوز سقط صادر می کنیم که از اولین روز دوران قاعدگی ما در محاسبه می شود. در قانون ما سقط جنین به سه دسته تقسیم می شود؛
سقط جنین عادتی یا خودبه خود که در آن مادر نمی خواهد جنینش سقط شود،‌ ولی به دلایلی یا حتی بی هیچ دلیلی جنین از بین می رود. مشکلات کروموزومی، ‌ازدواج های فامیلی، ‌مشکلات هورمونی و رحمی مادر و استرس های شدید روانی از جمله دلایل سقط های عادتی هستند.
از دیگر مواردی که مجوز صادر می کنیم، بیماری هایی هستند که در اثر بارداری تشدید می شوند و جان مادر را به خطر می اندازند. مثل بیماری قلبی و مغزی یا ام.اس. البته جنین باید زیر چهار ماه باشد.

اگر جنین نامشروع یا مادر مشکلات روانی داشته باشد،‌برای مثال عقب مانده باشد و با فریب باردار شده باشد،‌ حکم پزشکی قانونی برای سقط جنین چیست؟
ـ برای چنین مادری،‌ مجوز سقط صادر نمی کنیم؟

ـ در قانون به «اگر»، ‌«شاید»، «ممکن است» توجه نمی شود و حکم باید قطعی باشد. زن و شوهرهایی هستند که ناخواسته بچه دار شده اند یا مادر به دلیل بیماری داروی خاصی مصرف کرده یا ناچار شده رادیولوژی کند و عکس بیندازد. او از ما مجوز سقط می خواهد، ‌اما قانون مجوز نمی دهد چون معلوم نیست جنین آسیب دیده یا نه. متاسفانه آن ها نیز به کلینیک های غیر قانونی مراجعه می کنند، ‌پیش عطارها می روند و داروهای قدیمی می گیرند که معمولاً‌ نسخه ی آن را مادربزرگ ها و اقوام می نویسند یا به جایی مراجعه می کنند که در اصطلاح به مکان های زیرزمینی شهرت دارند. در چنین مکان هایی اقداماتی انجام می شود که درصد خطرشان بالاست و اگر برای مادر اتفاقی بیفتد مانند مرگ مادر، سوراخ شدن رحم، پاره شدن لوله و ... جایی ثبت نمی شود.

اگر در چهار و نیم ماهگی به بعد ثابت شود بچه ای که متولد می شود ناقص خواهد بود، آیا باز هم مجوز صادر نمی کنید؟

ـ نه، چون در جنین روح حلول کرده و از نظر شرعی نمی توان مجوز صادر کرد.

حتی اگر مادر بمیرد؟

ـ تعریفی که پزشکی قانونی برای سقط جنین کرده تا چهار ماهگی است و بعد از آن برای ما به معنی سقط نیست. ممکن است زنی در شش ماهگی زایمان کند،‌ این زایمان زودرس است و در پزشکی قانونی مجوزی به نام ختم بارداری زودهنگام نداریم. ممکن است خانمی که بیماری کلیوی دارد، ‌باردار شود و خودش نداند. بعد از پنج ماه به ما مراجعه می کند و می گوید بیمار کلیوی است و خبر نداشته باردار شده است. پزشکی قانونی مجوز صادر نمی کند، ‌زیرا جنین پنج ماهه شده و روح دارد. البته مواردی هم هست که اگر مادر در حالت اورژانس باشد و خطر مرگ تهدیدش کند،‌ با تشخیص و تایید پزشک معالج می تواند بارداری را ختم کند.

اگر مادری «HIV» مثبت داشته باشد، ‌مجوز سقط صادر می شود؟

ـ اگر مادر وارد مرحله ی بیماری شده باشد مجوز صادر می شود، ‌آن هم به این دلیل که ایمنی بدن مادر پایین است و در دوران بارداری به خطر خواهد افتاد.

آیا سخت گیری های قانون باعث نمی شود خانم هایی که به دلایل مختلفی چون بیماری یا مشکلات زندگی می خواهند سقط کنند به جاهای غیرقانونی مراجعه کرده و احتمالاً عوارض ناگواری گریبانش را بگیرد؟

ـ ببینید... پزشکی قانونی باید موارد شرعی و قانونی را در نظر بگیرد. برای این که تا همین جا هم برسیم و موارد سقط قانونی را در قانون بگنجانیم،‌ کارهای زیادی انجام شده. مانند تشکیل جلسات تخصصی متعدد، مذاکره، با فقها و ... مواردی هم که شما به آنها اشاره می کنید در آن جلسات مطرح شده است. همین قوانینی هم که تا امروز وضع شده اند خوب هستند!

آیا جنین هم دیه دارد؟

ـ دیه ی «نطفه» بیست دینار یا دو درصد دیه ی کامل است. دیه ی «علقه» چهار درصد،‌دیه ی «مضغه» برای جنینی که دارای گوشت شده شصت دینار یا شش درصد دیه ی کامل و دیه ی جنینی که استخوان دارد و به آن «عظام» می گویند هشتاد دینار یا هشت درصد است.
مرحله ی بعدی وقتی است که جنین دارای گوشت و استخوان بندی کامل شده، ‌ولی هنوز روح در او دمیده نشده که دیه اش صد دینار یا ده درصد است. از چهار ماهگی به بعد که روح در جنین دمیده شده،‌دیه کامل است و با توجه به دختر و پسر بودن تعیین می شود اگر جنین دو قلو یا سه قلو باشد دو یا سه دیه دارد.
منبع: 7 روز زندگی شماره 142