نویسنده: موریس واعیس
ترجمه: سید حامد رضیئی
ترجمه: سید حامد رضیئی
در 1975 شور و هیجان مکتب کمونیست که قبلاً با فریبندگی و جذابیت، شرق قاره اروپا را در برگرفته بود رو به کاهش گذاشته و نتایج انتخابات احزاب کمونیست اروپا بیانگر واقعیت بود. هر چند که دیکتاتوری پرولتاریا کنار گذاشته شده بود و بعد از آن به دنبال «سوسیالیسم در دموکراسی و آزادی» بودند ولی توجه و دقت کمونیست ها مورد توجه قرار نگرفته و به افول گرایید.
اتحاد جماهیر شوروی در کشورهای اروپای غربی بیشتر از گذشته با مخالفت مدیریت حزب کمونیست شوروی تحت عنوان انترناسیونالیسم پرولتاریا مواجه شد. تمام ترفندهایی که اتحاد جماهیر شوروی در کنفرانس های احزاب کمونیست اروپا به کار گرفته و سعی کرده بود تأثیرگذاری و اشراف خود بر احزاب کمونیست اروپا را حفظ کند، نتیجه مثبتی نداشت. اولین کنفرانس اروپایی احزاب کمونیست در آوریل 1967 در کارولووی واری (1) در چکسلواکی برگزار شد. دومین کنفرانس در روزهای بیست و نهم و سی ام 1976 در برلین شرقی برگزار شد و برخلاف آرزوها و تمایلات برژنف بعد از مذاکرات زیاد، نتوانستند برتری حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی و انترناسیونالیسم پرولتاریا را بر احزاب کمونیست اروپا تحمیل کنند. احزاب کمونیست چکسلواکی، جمهوری دموکراتیک آلمان، بلغارستان، لهستان و پرتغال پذیرای پیشنهادات کنفرانس بودند ولی دیگر احزاب اروپا تردیدی برای عدم پذیرش آن نداشتند.
در بین احزاب کمونیست اروپایی که مایل بودند استقلال و عدم وابستگی خود به حزب کمونیست شوروی را اعلام کنند، حزب کمونیست ایتالیا به دبیر کلی انریکو برلینگوئر (2) غرق در موفقیت بود و با سی و سه و هفت دهم درصد در بیستم ژوئن 1986 در انتخابات عمومی ایتالیا موفق شد. حزب کمونیست ایتالیا در انتقاد از حزب کمونیست شوروی تردیدی نداشت و احتمالاً تصمیم داشت «توافق تاریخی» با دموکراسی مسیحی برقرار تا بتواند بدان وسیله راه را برای رسیدن به قدرت هموار کند حزب کمونیست ایتالیا حضور در بازار مشترک اروپا و پیمان آتلانتیک شمالی را پذیرفت. حزب کمونیست فرانسه موضع گیری میانه روتری را انتخاب کرد و در سال 1968 اولین حزب کمونیستی بود که با ملایمت و نرمش کامل دخالت نظامی شوروی در امور داخلی چکسلواکی را محکوم کرد. «حزب کمونیست فرانسه» در سال 1972 در چارچوب «برنامه مشترک» با حزب سوسیالیست فرانسه همکاری کرده و عضویت فرانسه در جامعه اقتصادی اروپا و ناتو را پذیرا شدند. در کنگره 1976 اصول استقلال، برابری و حاکمیت احزاب کمونیست مورد تأیید قرار گرفت و هر یک از احزاب می توانستند از راه های مختلف به سوسیالیسم دسترسی داشته باشند. حزب کمونیست ایتالیا توانست نظر احزاب کمونیست فرانسه و اسپانیا را به خود جلب کرده و «کمونیسم اروپایی» را به وجود آورد. کمونیسم اروپایی به هیچ وجه تفکرات حزب پیشوا و رهبری دولت شوروی را قبول نکرده و بلندپروازی برای جستجو راه دیگری به سوی شرق و غرب داشت. کمونیسم اروپایی برنامه های خود را تحت عنوان رابطه بین سوسیالیسم، آزادی و دموکراسی تعریف کرده و محتوای برنامه های آن در نوامبر 1975 در اجلاس رُم با حضور احزاب کمونیست فرانسه و ایتالیا مشخص شد. موضع گیری کمونیسم اروپایی با دخالت های نظامی اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان و مسائل داخلی لهستان به اختلاف گرایید.
در طی سال 1981 فاصله بین حزب کمونیست لهستان در رأس قدرت و توده کارگران لهستانی عضو «سندیکای همبستگی آزاد» با ده میلیون طرفدار که از طرف کلیسای کاتولیک حمایت می شدند، در حال گسترش بود. تداوم و پایداری اغتشاشات و نگرانی های اعضای پیمان ورشو در برابر تحولات لهستان آن ها را به فکر استفاده از فشار انداخت. آیا اتحاد جماهیر شوروی قادر بود با مداخله نظامی ناآرامی های لهستان را آرام کند؟ آیا اتحاد جماهیر شوروی ژنرال یاروزلسکی که به تازگی به عنوان دبیر اول حزب کمونیست لهستان منصوب شده بود را وادار کرد تا در سیزدهم دسامبر 1981 دست به کودتای نظامی زده و قدرت حزب کمونیست را دوباره برقرار کند؟
در طی یک دوران فشار، ایجاد حکومت نظامی و فشار پلیس «سندیکای همبستگی آزاد» غیرقانونی اعلام شد و حزب کمونیست تلاش کرد با کشیش ها و کاردینال های کلیسای کاتولیک لهستان همکاری کند. لخ والسا رهبر «سندیکای همبستگی آزاد» در نوامبر 1982 از زندان آزاد و در سال 1983 برنده جایزه صلح نوبل گردید. در پایان سال 1983 حالت جنگی اعلام شد ولی مشکلات ناشی از مقاومت، باعث ناپایدارای طولانی داخلی شد. مشکلات لهستان بر روابط شرق و غرب تأثیرگذار بود: امریکا و فرانسه سیاست تحریم را اجرا کرده و هر نوع رابطه با لهستان را تا زمان دیدار ژنرال یاروزلسکی در نوامبر 1985 در پاریس، به حالت تعلیق درآوردند.
اتحاد جماهیر شوروی در کشورهای اروپای غربی بیشتر از گذشته با مخالفت مدیریت حزب کمونیست شوروی تحت عنوان انترناسیونالیسم پرولتاریا مواجه شد. تمام ترفندهایی که اتحاد جماهیر شوروی در کنفرانس های احزاب کمونیست اروپا به کار گرفته و سعی کرده بود تأثیرگذاری و اشراف خود بر احزاب کمونیست اروپا را حفظ کند، نتیجه مثبتی نداشت. اولین کنفرانس اروپایی احزاب کمونیست در آوریل 1967 در کارولووی واری (1) در چکسلواکی برگزار شد. دومین کنفرانس در روزهای بیست و نهم و سی ام 1976 در برلین شرقی برگزار شد و برخلاف آرزوها و تمایلات برژنف بعد از مذاکرات زیاد، نتوانستند برتری حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی و انترناسیونالیسم پرولتاریا را بر احزاب کمونیست اروپا تحمیل کنند. احزاب کمونیست چکسلواکی، جمهوری دموکراتیک آلمان، بلغارستان، لهستان و پرتغال پذیرای پیشنهادات کنفرانس بودند ولی دیگر احزاب اروپا تردیدی برای عدم پذیرش آن نداشتند.
در بین احزاب کمونیست اروپایی که مایل بودند استقلال و عدم وابستگی خود به حزب کمونیست شوروی را اعلام کنند، حزب کمونیست ایتالیا به دبیر کلی انریکو برلینگوئر (2) غرق در موفقیت بود و با سی و سه و هفت دهم درصد در بیستم ژوئن 1986 در انتخابات عمومی ایتالیا موفق شد. حزب کمونیست ایتالیا در انتقاد از حزب کمونیست شوروی تردیدی نداشت و احتمالاً تصمیم داشت «توافق تاریخی» با دموکراسی مسیحی برقرار تا بتواند بدان وسیله راه را برای رسیدن به قدرت هموار کند حزب کمونیست ایتالیا حضور در بازار مشترک اروپا و پیمان آتلانتیک شمالی را پذیرفت. حزب کمونیست فرانسه موضع گیری میانه روتری را انتخاب کرد و در سال 1968 اولین حزب کمونیستی بود که با ملایمت و نرمش کامل دخالت نظامی شوروی در امور داخلی چکسلواکی را محکوم کرد. «حزب کمونیست فرانسه» در سال 1972 در چارچوب «برنامه مشترک» با حزب سوسیالیست فرانسه همکاری کرده و عضویت فرانسه در جامعه اقتصادی اروپا و ناتو را پذیرا شدند. در کنگره 1976 اصول استقلال، برابری و حاکمیت احزاب کمونیست مورد تأیید قرار گرفت و هر یک از احزاب می توانستند از راه های مختلف به سوسیالیسم دسترسی داشته باشند. حزب کمونیست ایتالیا توانست نظر احزاب کمونیست فرانسه و اسپانیا را به خود جلب کرده و «کمونیسم اروپایی» را به وجود آورد. کمونیسم اروپایی به هیچ وجه تفکرات حزب پیشوا و رهبری دولت شوروی را قبول نکرده و بلندپروازی برای جستجو راه دیگری به سوی شرق و غرب داشت. کمونیسم اروپایی برنامه های خود را تحت عنوان رابطه بین سوسیالیسم، آزادی و دموکراسی تعریف کرده و محتوای برنامه های آن در نوامبر 1975 در اجلاس رُم با حضور احزاب کمونیست فرانسه و ایتالیا مشخص شد. موضع گیری کمونیسم اروپایی با دخالت های نظامی اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان و مسائل داخلی لهستان به اختلاف گرایید.
بحران لهستان
جمهوری های دموکراتیک خلقی اروپای شرقی به جز آلمان شرقی و بلغارستان، شوروی را به عنوان نمونه کشور کمونیستی و استیلای آن بر دیگر کشورهای کمونیستی زیر سؤال بردند. نیکولا چائوشسکو (3) رئیس جمهور رومانی از شوروی کناره گیری کرد و در حال دیکتاتوری و سختگیری بیشتر در داخل کشور بود. خودمختاری رومانی بارها در بحران خاورمیانه متجلی شد. در مجارستان یوناس کادار تلاش کرد تا امکانات راحتی مجارها را تأمین کند. جنبش معترضان بعد از حوادث سال 1968 و عادی سازی در چکسلواکی به گروه نخبگان، روشنفکران و امضاکنندگان «منشور هفتاد و هفت» محدود شد.
در لهستان برخلاف کشورهای مذکور جنبش روشنفکران موفقیت هایی کسب کرد. قسمت اعظمی از کارگران و کشاورزان به دنبال بحران اقتصادی، احساس وطن پرستی و به خصوص توجه و دقتی که به کلیسای کاتولیک وجود داشت، به روشنفکران توجه خاصی ابراز داشتند.
در همین زمان کارول وُی تیلا، اسقف شهر کراکوف (4) به عنوان پاپ ژان- پُل دوم انتخاب و در شانزدهم اکتبر 1978 در رأس کلیسای کاتولیک جهان قرار گرفت. پاپ ژان - پُل دوم از ورشو دیدار و از آن به نام مرکز بزرگ دین مسیح و تأثیر آن بر کلیساهای لهستان یاد کرد. به دنبال بحران اقتصادی و افزایش قیمت ها موج اعتصاب ها در کارگاه های کشتی سازی بندر گُدانسک در فوریه 1980شروع و حزب کمونیست لهستان را مجبور کرد تا سندیکای مستقل کارگران لهستان به نام «سندیکای همبستگی آزاد» به رهبری لخ والِسا (5) را به رسمیت بشناسد. توافق های گدانسک در سی و یکم اوت 1980 به امضا رسید. در ششم سپتامبر 1980 ادوارد گیِرک (6) دبیر اول حزب کمونیست لهستان و ژنرال یاروزِلسکی (7) در فوریه 1981 به عنوان نخست وزیر لهستان انتخاب شدند.در طی سال 1981 فاصله بین حزب کمونیست لهستان در رأس قدرت و توده کارگران لهستانی عضو «سندیکای همبستگی آزاد» با ده میلیون طرفدار که از طرف کلیسای کاتولیک حمایت می شدند، در حال گسترش بود. تداوم و پایداری اغتشاشات و نگرانی های اعضای پیمان ورشو در برابر تحولات لهستان آن ها را به فکر استفاده از فشار انداخت. آیا اتحاد جماهیر شوروی قادر بود با مداخله نظامی ناآرامی های لهستان را آرام کند؟ آیا اتحاد جماهیر شوروی ژنرال یاروزلسکی که به تازگی به عنوان دبیر اول حزب کمونیست لهستان منصوب شده بود را وادار کرد تا در سیزدهم دسامبر 1981 دست به کودتای نظامی زده و قدرت حزب کمونیست را دوباره برقرار کند؟
در طی یک دوران فشار، ایجاد حکومت نظامی و فشار پلیس «سندیکای همبستگی آزاد» غیرقانونی اعلام شد و حزب کمونیست تلاش کرد با کشیش ها و کاردینال های کلیسای کاتولیک لهستان همکاری کند. لخ والسا رهبر «سندیکای همبستگی آزاد» در نوامبر 1982 از زندان آزاد و در سال 1983 برنده جایزه صلح نوبل گردید. در پایان سال 1983 حالت جنگی اعلام شد ولی مشکلات ناشی از مقاومت، باعث ناپایدارای طولانی داخلی شد. مشکلات لهستان بر روابط شرق و غرب تأثیرگذار بود: امریکا و فرانسه سیاست تحریم را اجرا کرده و هر نوع رابطه با لهستان را تا زمان دیدار ژنرال یاروزلسکی در نوامبر 1985 در پاریس، به حالت تعلیق درآوردند.
پی نوشت ها :
1. karlovy vary
2. Enrico Berlingur
3. Nicolae eaucescu
4. carol woytila (2005-1920). اسقف شهر cracovie به نام jean -paul II
5. Lech walesa (1943)
6. Edward Gierek (1913-2001)
7. wogiciech jaruzelski (1923-....)
.jpg "شخصیت معنوى امام خمینی (رحمه الله)")