نویسنده: دکتر نوری سادات شاهنگیان
تعریف کامی
در ژاپن قدیم واژه ی کامی به گونه ای توصیفی برای هر چیز اسرار آمیز، فوق طبیعی یا مقدس بکار می رفت و هر چیز، هر تشخص و هر قدرتی که دارای نیرویی برتر بوده یا مایه ی هیبت و حرمت بود به عنوان کامی توصیف می شد. در واقع این واژه در زبان ژاپنی معادل مانای ملانزی می باشد.نوریناگا موتوری(1730 – 1801م.)دانشمند مشهور شینتو این واژه را چنین توصیف کرده است:
«واژه کامی اولاً برای خدایان مختلف آسمانی و زمینی بکار می رود که در گزارشات قدیمی نام آنها ذکر شده و روح آنها (میتاما)در معابدی که آن خدایان پرستش می شوند اقامت داشته و ساکن است.»
«به علاوه نه فقط موجودات بشری بلکه پرندگان، چهار پایان، گیاهان و اشجار، دریاها، کوهها و تمام چیزهای دیگر و هر آنچه که به دلیل داشتن قوای زیاد و فوق العاده بودن سزاوار هیبت و حرمت است کامی نامیده می شود.»
«نیازی نیست که کامیها به دلیل اصالت، برتر خوب و سودمند باشند. موجودات بد خواه و خبیث و مرموز نیز اگر ترسناک باشند، کامی نامیده می شوند. در میان کامیهایی که موجودات بشری هستند، من میکادوها را یادآور می شوم که به دلیل طبیعت مرموز و ترسناکشان کامی خوانده می شوند.(1)»
طبیعت کامی را نمی توان در قالب کلمات توصیف کرد زیرا به اعتقاد شینتوئیست ها، کامی فراتر از قوه درک آدمی است. حتی خود موتوری اعتراف می کند که: «من هنوز معنای کامی را نیافته ام.»(2)
مشخصات کامی ها
کامی ها دارای قدرت عمیق و اسرارآمیز خلقت و هماهنگ کردن می باشند که در زبان ژاپنی به آن موسوبی (musubi)گویند.(3)در میان کامیهایی که در اساطیر ظاهر شده اند، ارتباطهایی نظیر ارتباط میان والدین و فرزندان، زن و شوهر، خواهر و برادر، حاکم و محکوم، دو دوست و... وجود دارد.(4)در مرحله ناتورالیستی شینتو کامیها درست نظیر انسانها در محدوده ی زمان قرار داشتند بطوریکه هر کامی دارای تولد و نیز مرگ بود، چنانکه از ایزاناگی و ایزانامی کامیهایی متولد شدند و مثلاً طبق اعتقاد مردم تولد آماتراسو دقیقاً چون تولد یک انسان بوده است. هم چنین مرگ کامیها در این مرحله نیز امری عادی بود چنانکه ایزانامی نوکامی که، مادر بسیاری از کامیهاست، پس از به انجام رساندن خلقت و بنا نهادن ملت در گذشت.
کامیها علاوه بر داشتن محدودیت زمانی از قید و شرط مکان نیز آزاد نیستند. به عنوان مثال ناحیه ای که به آماتراسو واگذار شد، تنها آسمان یا تاکاماگاها را بود و به تسوکی یومی نیز تنها جهان شب و به سوسانو وو هم فقط حکومت بر اقیانوس واگذار شد و هر کامی قدرت رسیدن به ورای ناحیه اختصاصی خویش را نداشت. پس کامیهای شینتو حضور مطلق نیز ندارند.
هم چنین باید بگوییم که کامیهای شینتو درست نظیر انسانها دارای علم مطلق نیز بود نیستند. بر طبق اساطیر نام یکی از فرزندان ایزاناگی و ایزانامی هیروگو که (Hirugo)فلج بود. آنها سعی کردند دلیلی را برای این مطلب بیابند و لذا از طریق فالگیری و به راز غیب گوییی یک کامی سماوی به نام آماتسو کامی بردند.(Amatsu-Kami)این مسئله پی یا مثلاً ایزاناگی و ایزانامی نحوه آمیزش جنسی را نمی دانستند و این عمل را از جفت گیری پرندگان آموختند.(5)
یکی دیگر از کاراکترهای بشرگونه کامیهای شینتو در مرحله ناتورالیستی ابتدایی آن فقدان مطلق آنهاست. مثلاً وقتی ایزاناگی در پی همسر خود به جهان یومی وارد می شود مجبور است تا برای دیدن وی مشعلی برافروزد؛ یا آنکه آماتراسو می کامی که توسط امپراطور سواین این (Suinin)در معبد درونی (نایگو)ایزه نگه داری می شد مایل نبود تا در آنجا تنها باشد. پس یک کامی برای غذا دادن و پذیرایی او به ایزه آورده شد و در معبد بیرونی (Gego)ایزه نگهداری شد. پر واضح است که اگر آماتراسو قدرت مطلق
داشت نیازی نداشت که یک الهه به وی غذا دهد.
ویژگی دیگر کامیها آن بود که آنها از تولد تا مرگ هرگز نمی توانستند از قانون سبیت برهند. پس به ندرت معجزه ای را که خلاف قانون علیت باشد انجام می دادند. به عنوان نمونه وقتی همسر نی نی جی نو میکوتو یعنی پرنسس کونو نساکویا در اولین شب این فرزند از (Konohansakuya)عروسی آبستن شد، شوهر او بسیار تردید کرد که آیا خود اوست یا خیر؟
این نشان دهنده آن است که حتی نوه ی الهه خورشید نمی توانست همسرش را واگذارد تا به طریق معجزه آسایی آبستن شود(6).
درشینتو ارتباط کامیها با انسانها در حقیقت یک معامله ی
دوطرفه و متقابل است. کامیها به تنهایی باعظمت نیستند؛ آنها وقتی پرستیده شوند عظمت می یابند. انسانها نیز به خودی خود در صلح و آرامش بسر نمی برند مگر آنکه از جانب کامیها حمایت شوند. کامیها دعای خالصانه بشر را پاسخ می گویند و به برکت آنهاست که انسانها از بیماری و بلایای مختلف رنج نمی برند(7). در مرحله ناتورالیستی شینتو انسانها کامیها را این چنین می خوانده اند:
«همانطورکه من این و آن هدیه را به تو می دهم لطفاً تو هم این خواسته مرا برآورده ساز»
پس در واقع هدایا رشوه ای است که انسانها به کامیها می داده اند تا حاجات آنها را برآورده سازند.(8)
برطبق افسانه های تاریخی ژاپن، فتح و پیروزی شگفت آور ژاپنیها در جنگها، تنها به دلیل حمایت و کمک کامیهای شینتو بوده است.
خدایان شینتو نه فقط در میتولوژی و تاریخ گذشته وجود داشته اند بلکه در زمان حال نیز وجود دارند. این خدایان در نهایت مادی و غیر روحانی اند. بنابر اعتقاد مردم ژاپن کامیهای کنترل کننده ی اقیانوس، آب، آتش، فلزات، زمین، اشجار، مزارع، باد، هوش، قدرت، آیین های عبادی و تدابیر جنگی کامیهایی هستند که فرجام نیک یابد را به جهان فرو می فرستند.(9)
در اینجا باید متذکر شویم که ویژگی کلی خدایان شینتو نیکوکاری است؛ اما حتی یک خدای خوب هم اگر مورد بی حرمتی و غفلت قرار گیرد ممکن است طاعون و بلا بفرستد. مشخصه جهان خدایان ژاپنی نرمی، قابلیت انعطاف، تحمل و بردباری است و هیچ خدای
شری وجود ندارد، گرچه سوسانو وو، طوفان باران زا، عموماً تمایل دارد که بیانگر شر باشد.
فونکسیون های کامیهای شینتو نیز بسیار مغشوش است. الهه خورشید از سویی نور و گرما و سلامت جسمانی می بخشد و از سویی در برابر حمله اجانب از کشور و مردم ژاپن حمایت می کند و بسیاری از برکات دیگر را که هیچ ارتباطی با فونکسیون های طبیعی اش ندارد می بخشد، یا مثلاً خدای غلات، ایناری(Inari)در یک جا خدای پشتیبان است و در جای دیگر به دلیل بازیافتن فلزی شهرت دارد.(10)
کامیها معمولاً راه را اراده راست، ماکوتو(Makoto)، را برای مردم آشکار می کنند و آنها را رهبری می کنند تا برطبق آن مسیر زندگی کنند.(11)
تعداد کامیها
غالباً در بین عوام تعداد کامیهای شینتو هشت میلیون ذکر می شود که عددی سمبلیک است. در نیهون گی، هشتصد هزار کامی ذکر شده است(12). لکن بر طبق بعضی از متون مذهبی شینتو شمار ارواح و نفوس بالغ بر هشت میلیارد است.نکته جالب توجه آن است که شمارکامیهای شینتو در تزلزل است. بعضی از آنها به مرور زمان فراموش می شوند و تحت نامهای جدید دوباره بنا می گردند و یا اینکه خدایان جدید به معبد عمومی خدایان افزوده می گردند.
یک خدا به تدریج طی یک جریان انشقاقی به دو خدا تقسیم می شود یا اینکه دو خدای مجزا ممکن است خدای واحدی تلقی شوند. مثلاً خدای بادگاه خدایی مذکر و مجرد است و گاه یکی از زوج متأهل.
خدای دریا، سومی یوشی (sumi yoshi)یا واحد است یا سه تاست.
خدای طوفان (سوسانو وو)نیز در ادوار متأخر بصورت تثلیث مطرح شده است.(13)
انواع کامیها
کامیها کهن شینتو را می توان به سه گروه طبقه بندی کرد:الف-خدایان ساکن در پدیده ها یا چیزهای طبیعی یا خدایانی که این چیزها یا پدیده ها را کنترل می کنند.
ب-خدایانی که تشخص انسانی دارند نظیر قهرمانان، شخصیتهای برجسته و اجداد
الوهیت یافته.
ج-خدایان تصوری و مفهومی که یک ایده را بکار می گیرند یا سمبل یک قدرت مجرداند نظیر خدایان حکمت و عقل بزرگ، قدرت و نیروی زیاد و...(14)
در یک تقسیم بندی جدید انواع کامیها عبارتند از: کامی خانواده، کامی کلان، کامی ملت و بویژه ارواح نیاکان امپراطور.(15)
پی نوشت ها :
1.idem, Op. cit, p. 25.
2.Hopf, Lewis M, Op. cit, p. 270
3.Hirai, Naofusa, ER, p. 287
4.Kato, Genchi, Op. cit, p. 12.
5.Nihongi, Kokushi Taikei, Vol.l, p. 7.
6.Kato, Genchi, op. cit, p. 40.
7.idem, op. cit, p. 43.
8.در زبان ژاپنی، هدایایی که به کامیها تقدیم می شوند،
ماهی(Mahi)نامیده می شوند.
9.Kato, Genchi, op. cit, p. 25
10.Aston, W.g. op. cit, p. 464.
11.Hirai, Naofusa, Britannica, p. 278
12.Kato, Genchi, op, cit, p. 25.
13.Aston, W.G, op, cit. p. 464.
14.Hirai, Naofusa, ER, p. 282
15.شاله، فیلیسین، همان، ص 196.
