نویسنده: ابراهیم امینی
یکى از امور مهم خانه دارى پخت و پز و تهیه غذاست.مراتب کاردانى و سلیقه بانوان را باثبات میرساند.یک خانم کدبانو و با ذوق باصرف بودجه کم بهترین و خوشمزه ترین غذاها را تهیه میکند.اما یک خانم بى سلیقه هم زیاد بودجه صرف میکند و هم غذایش دلچسب نخواهدبود. خانمى که بتواند غذاهاى لذیذ و مطبوع تهیه کند.بدین وسیله شوهرش را به خانه و زندگى علاقه مند میسازد،و کمتر اتفاق میافتد که به هوس خوردن غذاهاى لذیذ به مهمانخانه و هتل برود.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«بهترین زنان شما زنى است که خودش را خوشبو کند و در طبخ غذا مهارت داشته باشد و اقتصاد را ازدست ندهد.چنین زنى یکى از عمال و کارکنان خدا خواهد بود.و عامل خدا هرگز با شکست و پشیمانى مواجه نخواهد شد (1) ».
در اینجا نمى توان در فن طباخى وارد شد و انواع غذاها و طرزتهیه آنها را تشریح کرد و اصولا از عهده نگارنده ساخته نیست،لیکن خوشبختانه کتابهاى خوبى در این باره به وسیله آشنایان به فن طباخى وتغذیه نوشته شده در دسترس است،میتوانید آنها را بخوانید و از تجربیات و سلیقه شخصى خودتان نیز استفاده نمایید و غذاهاى خوشمزه و مفید تهیه کنید،لیکن تذکر چند مطلب ضرورت دارد:
مطلب اول-غذا خوردن فقط براى لذت بردن و پر کردن شکم نیست.بلکه منظور بزرگترى در کار است.انسان بدانجهت غذا میخورد که موادیرا که براى حفظ سلامت و ادامه حیات سلولهاى بدن ضرورت داردبه آنها برساند،مواد لازم در انواع غذاها و میوه ها و سبزیجات و حبوبات وگوشتها پراکنده اند،و به طور کلى به شش دسته تقسیم میشوند:
اول-آب.
دوم-مواد معدنى مانند:کلسیم،فسفر،آهن،ید،مس.
سوم-مواد نشاسته اى.
چهارم-چربیها.
پنجم-پروتئین.
K . C ویتامین اویتامین B ویتامین ششم-انواع ویتامینها مانند:ویتامین
بیشتر وزن بدن انسان را آب تشکیل میدهد.آب غذاهاى جامد راحل میکند تا به وسیله روده جذب شوند،درجه حرارت بدن را تنظیم میکند،مواد معدنى براى رشد و نمو استخوانها و دندانها و تنظیم کار عضلات ضرورت دارند،مواد نشاسته اى و قندى تولید انرژى میکنند، چربیها نیز انرژى و حرارت تولید میکنند،پروتئین براى رشد بدن و تجدید سلولهاى کهنه ضرورت دارد.ویتامینها براى رشد بدن و استحکام استخوانها وتقویت اعصاب و تنظیم دستگاههاى بدن و سوختن غذاها در سلولهاضرورت دارند.
مواد مذکور براى حفظ سلامت انسان و ادامه حیات او کمال ضرورت را دارد،هر یک از آنها آثار خاصى دارد و گوشه اى از حوائج بدن را تامین میکند،فقدان یا کمبود یا زیادى هر یک از اینها به حیات و سلامت انسان لطمه میزند،و ممکن است بیماریهاى صعب العلاج و خطرناکى رابوجود آورد.سلامت و بیمارى،طول عمر و کوتاهى آن،سلامت اعصاب وبیماریهاى روانى، شادى و افسردگى،زشتى و زیبایى و به طور کلى کلیه حوادثى که در بدن رخ میدهد مربوط به کیفیت تغذیه انسان است.
ما از آنچه میخوریم ساخته شده ایم،اگر انسان بداند چه چیز و چه مقدار بخورد کمتر بیمار خواهد شد،بدبختى اینجاست که بدون توجه به احتیاجات غذایى بدن و خواص و آثار خوردنیها شکمش را از غذاهاى خوشمزه پر میکند و سلامت خویشتن را در معرض خطر قرار میدهد،وقتى بخود میآید که کار از کار گذشته و کارخانه ظریف بدن فرسوده و مختل شده است،در آنهنگام به این طبیب و آن طبیب،این دارو و آن دارو پناه میبرد لیکن افسوس که رنگ و روغن نمى تواند کارخانه فرسوده را ترمیم کند،بدین جهت پیغمبر اسلام فرمود:«شکم مرکز همه بیماریها است » (2) .
اتفاقا انتخاب غذا معمولا بر عهده بانوان است،پس صحت وسلامت خانواده در دست آنهاست، بنابراین یک بانوى خانه دار مسؤولیت بسیار سنگینى بر دوش دارد که اگر اندکى در این باره سهل انگارى کندممکن است خودش و شوهرش و فرزندانش را در معرض بیماریهاى سخت قرار بدهد،علاوه بر اینکه یک طباخ ماهرى است باید یک غذاشناس کامل بلکه یک طبیب حاذق باشد،نباید منظورش فقط پر کردن شکم اهل خانه باشد بلکه در وهله اول باید موادیرا که براى حفظ سلامت وتامین حوائج غذائى بدن ضرورت دارد در نظر بگیرد،و تشخیص بدهد که مواد لازم در کدام یک از خوردنیها و به چه مقدار وجود دارد،آنگاه بر طبق نیازمندیهاى گوناگون بدن از خوردنیها انتخاب کند و جزء برنامه خوراک قرار دهد،در عین حال سعى کند غذاهاى لازم و مفید را به صورتى خوشمزه و دلپذیر در آورده در اختیار خانواده قرار دهد.
پیغمبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود:«وظیفه زن نسبت به شوهرش اینست که چراغ خانه را روشن کند و غذاى نیکو و شایسته تهیه ببیند (3) ».
زنى به رسول خدا عرض کرد:«خدمت کردن زن در خانه شوهر چه فضیلتى دارد؟فرمود:در مقابل هر کاریکه براى اداره امور منزل انجام دهدخدا نظر لطفى به او میفرماید.و کسیکه مورد نظر خدا واقع گردد معذب نخواهد شد (4) ».
مطلب دوم-احتیاجات غذائى افراد همیشه یکسان نیست بلکه نسبت به سنین و احوال مختلف اختلاف پیدا میکند،مثلا اطفال و جوانان چون در حال رشد و نمو هستند به مواد معدنى مخصوصا کلسیم نیاز بیشترى دارند،باید در برنامه غذائى آنها چیزهایى را داخل کرد که از حیث مواد معدنى غنى باشند،همچنین افراد مذکور چون داراى حرکت و فعالیت زیاد هستند و بیشتر انرژى مصرف میکنند به مواد انرژى زا مانند چربیها ومواد قندى و نشاسته اى بیشتر احتیاج دارند،در تغذیه آنان باید این موضوع رعایت شود.
و همچنین احتیاجات غذائى افراد نسبت به نوع شغلشان مختلف است:مثلا یک مرد کارگر احتیاج بیشترى به چربیها و مواد قندى ونشاسته اى دارد،زیرا لازمه شغلش کوشش و فعالیت زیاد است،اما کسیکه شغل راحت و آسانى داشته باشد به قدر یک کارگر احتیاج به مواد مذکورندارد.برنامه غذاى تابستان با زمستان نیز یکسان نیست،برنامه غذاى یک بیمار نیز نمیتواند با برنامه غذاى افراد سالم یکسان باشد،معمولا بایدبراى بیمار غذاى سبک و مقوى تهیه کرد،در مورد غذاى او باید ازپزشک دستور گرفت،به هر حال یک خانم خانه دار باید همه این نکات رارعایت کند و بر طبق احتیاجات افراد غذا برایشان تهیه کند.
مطلب سوم-یکى از نکات حساس و قابل توجه اینست که وقتى سن انسان از چهل تجاوز کرد معمولا در معرض ابتلا به بیمارى چاقى قرار میگیرد،شاید بعضیها چاقى را علامت سلامت مزاج بشمارند لیکن این موضوع کاملا اشتباه است،چاقى یکى از بیماریهاى خطرناک شمرده میشود و عوارض ناگواریرا به دنبال دارد،اشخاص چاق در معرض ابتلاى به بیماریهاى قلبى،فشار خون،سخت شدن شریانها،بیماریهاى کلیه و کبدو کیسه صفرا و مرض قند میباشند،به تصدیق پزشکان و تایید آمارهاى شرکتهاى بیمه افراد لاغر بیشتر از افراد فربه عمر میکنند،وقتى سن انسان از چهل تجاوز کرد فعالیت بدن کمتر میشود،در نتیجه، میزان سوخت و ساز آن نیز تقلیل مى یابد،بنابراین به چربیها و مواد قندى ونشاسته اى کمتر احتیاج پیدا میکند،در این سنین دستگاه تولید نیروى بدن که کالوریها را به انرژى تبدیل میسازد کمتر کار میکند،در نتیجه،کالوریهاتبدیل نشده در اطراف کمر و اطراف شرایین و اعضاء بدن جمع شده تولیدچاقى میکنند،بهترین علاج چاقى کم خورى است مخصوصا چربیها و موادنشاسته اى و قندى.
خانمى که به شوهرش علاقه مند است به مجردیکه آثار و علائم چاقى را در او مشاهده نمود باید فورا در برنامه غذائى او تجدید نظر کند،مواظب باشد پر خورى نکند،از مصرف چربیها و شیرینیها و خامه ممنوعش سازد،مواد قندى و نشاسته اى مانند نان و برنج از عوامل مهم چاقى هستند،کارى کند که مرد از اینها کمتر مصرف نماید،به جاى اینهااز مواد پروتئین دار مانند:تخم مرغ و جگر و گوشت گوسفند و گوساله وپرندگان و ماهى و پنیر بیشتر در برنامه غذایى او بگنجاند،زیرا اینها هم رفع گرسنگى میکنند و هم کالرى کمترى دارند، لبنیات نیز در این سنین مناسب است،اگر از جانب طبیب ممنوع نباشد میوه جات و سبزیجات نیزمناسب است،در این باره با پزشک نیز مشورت کنید و دستور بگیرید،رعایت همه این نکات براى خانمى که به شوهرش علاقه مند است کاملاضرورت دارد،در واقع حیات و سلامت شوهر به دست اوست،چون هرغذایى نزدش گذاشت ناچار تناول خواهد کرد.
لیکن اگر از شوهرت سیر شده اى و هوس بیوه شدن نموده اى ومیخواهى به طورى او را بقتل برسانى که مورد تعقیب پلیس قرار نگیرى و کسى از جنایت تو مطلع نشود خیلى آسان است،غذاهاى بسیار چرب وشیرین و خوشمزه تهیه کن و نزد شوهرت بگذار و با اصرار زیاد به پرخورى تشویقش کن،تا میتوانى نان و برنج در برنامه غذایش بگنجان،یک سفره رنگارنگ و زیبا برایش پهن کن،در اینصورت او تا بتواندشکمش را از این غذاهاى لذیذ پر میکند.
اگر بدین برنامه عمل کردى مطمئن باش فاصله چندانى با بیوه شدن ندارى،بزودى او را از دست خواهى داد،در عین حال از خدمات وپذیرائیهاى تو اظهار رضایت خواهد نمود.
ممکن است خواننده گرامى بگوید:برنامه غذائى مذکور براى طبقه یک و ثروتمندان خوب است که به انواع غذاهاى لذیذ و گرانقیمت دسترسى دارند اما براى طبقه سه که اکثریت ملت را تشکیل میدهند و باتلاش شبانه روزى لقمه غذاى ساده اى بدست مى آورند قابل عمل نیست،اینگونه افراد چگونه مى توانند براى تامین حوائج عمومى بدن برنامه غذائى داشته باشند؟!
لیکن خواننده گرامى باید بدین مطلب توجه داشته باشد که خوشبختانه مواد ضرورى تغذیه بدن در همین غذاهاى ساده و طبیعى بقدرکافى وجود دارد.اگر کدبانوى خانه از فن تغذیه و طبخ اطلاع کامل داشته باشد مى تواند از همین حبوبات و میوه جات ساده مانند نخود و لوبیا وعدس و گندم و سیب و پیاز و گوجه و هویج و انواع مختلف سبزیجات غذائى درست کند که هم مطبوع باشد و هم مطابق بهداشت و حفظ الصحه لیکن کاردانى و سلیقه لازم دارد.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«بهترین زنان شما زنى است که خودش را خوشبو کند و در طبخ غذا مهارت داشته باشد و اقتصاد را ازدست ندهد.چنین زنى یکى از عمال و کارکنان خدا خواهد بود.و عامل خدا هرگز با شکست و پشیمانى مواجه نخواهد شد (1) ».
در اینجا نمى توان در فن طباخى وارد شد و انواع غذاها و طرزتهیه آنها را تشریح کرد و اصولا از عهده نگارنده ساخته نیست،لیکن خوشبختانه کتابهاى خوبى در این باره به وسیله آشنایان به فن طباخى وتغذیه نوشته شده در دسترس است،میتوانید آنها را بخوانید و از تجربیات و سلیقه شخصى خودتان نیز استفاده نمایید و غذاهاى خوشمزه و مفید تهیه کنید،لیکن تذکر چند مطلب ضرورت دارد:
مطلب اول-غذا خوردن فقط براى لذت بردن و پر کردن شکم نیست.بلکه منظور بزرگترى در کار است.انسان بدانجهت غذا میخورد که موادیرا که براى حفظ سلامت و ادامه حیات سلولهاى بدن ضرورت داردبه آنها برساند،مواد لازم در انواع غذاها و میوه ها و سبزیجات و حبوبات وگوشتها پراکنده اند،و به طور کلى به شش دسته تقسیم میشوند:
اول-آب.
دوم-مواد معدنى مانند:کلسیم،فسفر،آهن،ید،مس.
سوم-مواد نشاسته اى.
چهارم-چربیها.
پنجم-پروتئین.
K . C ویتامین اویتامین B ویتامین ششم-انواع ویتامینها مانند:ویتامین
بیشتر وزن بدن انسان را آب تشکیل میدهد.آب غذاهاى جامد راحل میکند تا به وسیله روده جذب شوند،درجه حرارت بدن را تنظیم میکند،مواد معدنى براى رشد و نمو استخوانها و دندانها و تنظیم کار عضلات ضرورت دارند،مواد نشاسته اى و قندى تولید انرژى میکنند، چربیها نیز انرژى و حرارت تولید میکنند،پروتئین براى رشد بدن و تجدید سلولهاى کهنه ضرورت دارد.ویتامینها براى رشد بدن و استحکام استخوانها وتقویت اعصاب و تنظیم دستگاههاى بدن و سوختن غذاها در سلولهاضرورت دارند.
مواد مذکور براى حفظ سلامت انسان و ادامه حیات او کمال ضرورت را دارد،هر یک از آنها آثار خاصى دارد و گوشه اى از حوائج بدن را تامین میکند،فقدان یا کمبود یا زیادى هر یک از اینها به حیات و سلامت انسان لطمه میزند،و ممکن است بیماریهاى صعب العلاج و خطرناکى رابوجود آورد.سلامت و بیمارى،طول عمر و کوتاهى آن،سلامت اعصاب وبیماریهاى روانى، شادى و افسردگى،زشتى و زیبایى و به طور کلى کلیه حوادثى که در بدن رخ میدهد مربوط به کیفیت تغذیه انسان است.
ما از آنچه میخوریم ساخته شده ایم،اگر انسان بداند چه چیز و چه مقدار بخورد کمتر بیمار خواهد شد،بدبختى اینجاست که بدون توجه به احتیاجات غذایى بدن و خواص و آثار خوردنیها شکمش را از غذاهاى خوشمزه پر میکند و سلامت خویشتن را در معرض خطر قرار میدهد،وقتى بخود میآید که کار از کار گذشته و کارخانه ظریف بدن فرسوده و مختل شده است،در آنهنگام به این طبیب و آن طبیب،این دارو و آن دارو پناه میبرد لیکن افسوس که رنگ و روغن نمى تواند کارخانه فرسوده را ترمیم کند،بدین جهت پیغمبر اسلام فرمود:«شکم مرکز همه بیماریها است » (2) .
اتفاقا انتخاب غذا معمولا بر عهده بانوان است،پس صحت وسلامت خانواده در دست آنهاست، بنابراین یک بانوى خانه دار مسؤولیت بسیار سنگینى بر دوش دارد که اگر اندکى در این باره سهل انگارى کندممکن است خودش و شوهرش و فرزندانش را در معرض بیماریهاى سخت قرار بدهد،علاوه بر اینکه یک طباخ ماهرى است باید یک غذاشناس کامل بلکه یک طبیب حاذق باشد،نباید منظورش فقط پر کردن شکم اهل خانه باشد بلکه در وهله اول باید موادیرا که براى حفظ سلامت وتامین حوائج غذائى بدن ضرورت دارد در نظر بگیرد،و تشخیص بدهد که مواد لازم در کدام یک از خوردنیها و به چه مقدار وجود دارد،آنگاه بر طبق نیازمندیهاى گوناگون بدن از خوردنیها انتخاب کند و جزء برنامه خوراک قرار دهد،در عین حال سعى کند غذاهاى لازم و مفید را به صورتى خوشمزه و دلپذیر در آورده در اختیار خانواده قرار دهد.
پیغمبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود:«وظیفه زن نسبت به شوهرش اینست که چراغ خانه را روشن کند و غذاى نیکو و شایسته تهیه ببیند (3) ».
زنى به رسول خدا عرض کرد:«خدمت کردن زن در خانه شوهر چه فضیلتى دارد؟فرمود:در مقابل هر کاریکه براى اداره امور منزل انجام دهدخدا نظر لطفى به او میفرماید.و کسیکه مورد نظر خدا واقع گردد معذب نخواهد شد (4) ».
مطلب دوم-احتیاجات غذائى افراد همیشه یکسان نیست بلکه نسبت به سنین و احوال مختلف اختلاف پیدا میکند،مثلا اطفال و جوانان چون در حال رشد و نمو هستند به مواد معدنى مخصوصا کلسیم نیاز بیشترى دارند،باید در برنامه غذائى آنها چیزهایى را داخل کرد که از حیث مواد معدنى غنى باشند،همچنین افراد مذکور چون داراى حرکت و فعالیت زیاد هستند و بیشتر انرژى مصرف میکنند به مواد انرژى زا مانند چربیها ومواد قندى و نشاسته اى بیشتر احتیاج دارند،در تغذیه آنان باید این موضوع رعایت شود.
و همچنین احتیاجات غذائى افراد نسبت به نوع شغلشان مختلف است:مثلا یک مرد کارگر احتیاج بیشترى به چربیها و مواد قندى ونشاسته اى دارد،زیرا لازمه شغلش کوشش و فعالیت زیاد است،اما کسیکه شغل راحت و آسانى داشته باشد به قدر یک کارگر احتیاج به مواد مذکورندارد.برنامه غذاى تابستان با زمستان نیز یکسان نیست،برنامه غذاى یک بیمار نیز نمیتواند با برنامه غذاى افراد سالم یکسان باشد،معمولا بایدبراى بیمار غذاى سبک و مقوى تهیه کرد،در مورد غذاى او باید ازپزشک دستور گرفت،به هر حال یک خانم خانه دار باید همه این نکات رارعایت کند و بر طبق احتیاجات افراد غذا برایشان تهیه کند.
مطلب سوم-یکى از نکات حساس و قابل توجه اینست که وقتى سن انسان از چهل تجاوز کرد معمولا در معرض ابتلا به بیمارى چاقى قرار میگیرد،شاید بعضیها چاقى را علامت سلامت مزاج بشمارند لیکن این موضوع کاملا اشتباه است،چاقى یکى از بیماریهاى خطرناک شمرده میشود و عوارض ناگواریرا به دنبال دارد،اشخاص چاق در معرض ابتلاى به بیماریهاى قلبى،فشار خون،سخت شدن شریانها،بیماریهاى کلیه و کبدو کیسه صفرا و مرض قند میباشند،به تصدیق پزشکان و تایید آمارهاى شرکتهاى بیمه افراد لاغر بیشتر از افراد فربه عمر میکنند،وقتى سن انسان از چهل تجاوز کرد فعالیت بدن کمتر میشود،در نتیجه، میزان سوخت و ساز آن نیز تقلیل مى یابد،بنابراین به چربیها و مواد قندى ونشاسته اى کمتر احتیاج پیدا میکند،در این سنین دستگاه تولید نیروى بدن که کالوریها را به انرژى تبدیل میسازد کمتر کار میکند،در نتیجه،کالوریهاتبدیل نشده در اطراف کمر و اطراف شرایین و اعضاء بدن جمع شده تولیدچاقى میکنند،بهترین علاج چاقى کم خورى است مخصوصا چربیها و موادنشاسته اى و قندى.
خانمى که به شوهرش علاقه مند است به مجردیکه آثار و علائم چاقى را در او مشاهده نمود باید فورا در برنامه غذائى او تجدید نظر کند،مواظب باشد پر خورى نکند،از مصرف چربیها و شیرینیها و خامه ممنوعش سازد،مواد قندى و نشاسته اى مانند نان و برنج از عوامل مهم چاقى هستند،کارى کند که مرد از اینها کمتر مصرف نماید،به جاى اینهااز مواد پروتئین دار مانند:تخم مرغ و جگر و گوشت گوسفند و گوساله وپرندگان و ماهى و پنیر بیشتر در برنامه غذایى او بگنجاند،زیرا اینها هم رفع گرسنگى میکنند و هم کالرى کمترى دارند، لبنیات نیز در این سنین مناسب است،اگر از جانب طبیب ممنوع نباشد میوه جات و سبزیجات نیزمناسب است،در این باره با پزشک نیز مشورت کنید و دستور بگیرید،رعایت همه این نکات براى خانمى که به شوهرش علاقه مند است کاملاضرورت دارد،در واقع حیات و سلامت شوهر به دست اوست،چون هرغذایى نزدش گذاشت ناچار تناول خواهد کرد.
لیکن اگر از شوهرت سیر شده اى و هوس بیوه شدن نموده اى ومیخواهى به طورى او را بقتل برسانى که مورد تعقیب پلیس قرار نگیرى و کسى از جنایت تو مطلع نشود خیلى آسان است،غذاهاى بسیار چرب وشیرین و خوشمزه تهیه کن و نزد شوهرت بگذار و با اصرار زیاد به پرخورى تشویقش کن،تا میتوانى نان و برنج در برنامه غذایش بگنجان،یک سفره رنگارنگ و زیبا برایش پهن کن،در اینصورت او تا بتواندشکمش را از این غذاهاى لذیذ پر میکند.
اگر بدین برنامه عمل کردى مطمئن باش فاصله چندانى با بیوه شدن ندارى،بزودى او را از دست خواهى داد،در عین حال از خدمات وپذیرائیهاى تو اظهار رضایت خواهد نمود.
ممکن است خواننده گرامى بگوید:برنامه غذائى مذکور براى طبقه یک و ثروتمندان خوب است که به انواع غذاهاى لذیذ و گرانقیمت دسترسى دارند اما براى طبقه سه که اکثریت ملت را تشکیل میدهند و باتلاش شبانه روزى لقمه غذاى ساده اى بدست مى آورند قابل عمل نیست،اینگونه افراد چگونه مى توانند براى تامین حوائج عمومى بدن برنامه غذائى داشته باشند؟!
لیکن خواننده گرامى باید بدین مطلب توجه داشته باشد که خوشبختانه مواد ضرورى تغذیه بدن در همین غذاهاى ساده و طبیعى بقدرکافى وجود دارد.اگر کدبانوى خانه از فن تغذیه و طبخ اطلاع کامل داشته باشد مى تواند از همین حبوبات و میوه جات ساده مانند نخود و لوبیا وعدس و گندم و سیب و پیاز و گوجه و هویج و انواع مختلف سبزیجات غذائى درست کند که هم مطبوع باشد و هم مطابق بهداشت و حفظ الصحه لیکن کاردانى و سلیقه لازم دارد.
پی‌نوشت‌ها:
1-وسائل ج 14 ص 15
2-بحار ج 62 ص 290
3-مستدرک ج 2 ص 551
4-بحار ج 103 ص 251
/ج
