چون 18 سال از عمر مبارک رسول خدا صلوات الله علیه را درک کرده و اصحاب حضرتش را زیارت نموده او را از تابعین می دانند.(1)
دوست ودشمن معتقدند او زاهد مشهور(2) وازتندروها(3)وخواص(4) وثقه(5) و صاحب سرّ(6) و از ویژگان(7) و اعاظم(8) و خواص(9) علی امیرالمؤمنین علیه السلام و از سران(10)
و اعیان شیعه (11) بوده است.
صوفی(12) و غیر صوفی او را صاحب روحی بزرگ و عرفان قوی دانسته که امام علی امیرالمؤمنین علیه السلام شایستگی درک حقایق و معارف اسلامی را در او دیده ناگفتنی ها را به او می فرموده است چنانکه نوشته اند: حضرتش را رسم بوده چون علوم و اسرار در باطن حضرتشان موج میزده وی را می خواسته گوهر عرفان (نه اسرائیلیات و خرافات تصوف) را بیرون اندازد، او را پیش خود می نشانده بر او جواهر اسرار می افشاند».(13)
درباره ی شجاعت کمیل بن زیاد نخعی همین بس که از زمان شکل گیری سقیفه تا زمان شهادت در راه مولایش علی امیرالمؤمنین جام بر کف از غدیر یعنی عرفان دفاع نموده اسرار سقیفه بنی ساعده یعنی تصوف را بر ملا می ساخت و خلاصه مقدمات خلافت علی امیرالمؤمنین علیه السلام را در زمان عثمان فراهم آورد(14) و اگر در عاشورای حسین بن علی سید الشهداء نامش دیده نمی شود چون تا روز یازدهم محرم در زندان معاویه بسر می برده است، زیرا معاویه قبل از گرفتن بیعت برای فرزندش یزید عده ای از سلحشوران وفادار به خاندان رسالت و غدیر خم را دستگیر نموده تا با طرح مسئله بیعت از قیام آنان در امان باشد.
خلاصه کمیل بن زیاد از بزرگان و دانشمندان و خردمندان و پارسایان روزگار خود بوده که عاقبت به جرم حمایت از غدیر یعنی ولایت با امامت معصوم به دست جلاد تاریخ، حجاج بن یوسف ثقفی به درجه ی شهادت رسید.
منظور از نقل اینهمه مطالب درباره ی کمیل بن زیاد نخعی بدین جهت بود که هیچکس غیر از صوفیه در آثار خود که از متون مهمّ اسلامی است عنوان نکرده اند کمیل بن زیاد با این شخصیت بارز و مهم از علی امیرالمؤمنین علیه السلام اجازه داشته که فرقه ای تأسیس کند و بعدها به کمیلیه معروف شود بلکه تنها مدرک ما همان گفته های بدون دلیل و تائید صوفیه می باشد.
قابل تذکر است اصلاً در عصر او مسئله تصوف مطرح نبوده و لذا این از اختراعات صوفیه در قرن چهارم هجری به بعد می باشد. و اولین سندی که در تصوف هم با آن مواجه می شویم اجازه ای است که نجم الدین کبری به جهت شاگرد برجسته اش رضی الدین علی لالا نوشته و در آن نسبت خرقه خویش را به واسطه شیخ الوری اسماعیل قصری به کمیل بن زیاد نخعی می رساند.(15)
پی نوشت ها :
1- روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات مترجم ج 6 ص 404 و اصابه ج 3 ص 318 .
2- همبستگی میان تصوف و تشیع ص 79 جای دارد تصوف و تشیع علامه هاشم معروف الحسنی را هم بخوانید.
3- میزان الاعتدال.
4- رجال ممقانی ج 2 ص 42 و رجال ابن داود «ک».
5- روضات الجنات فی الاحوال العلماء و السادات ج 6 ص 404.
6- مجمع البحرین حرف ک، مجالس المؤمنین ج 2 ص 10 روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات ج 6 ص 402 .
7- رجال نیشابوری حرف ک .
8- علی وکیل ص 5 .
9- سه رساله در علم رجال ص 225 و رجال ممقانی ج 2 ص 42 و رجال ابن داود حرف ک .
10- ترجمه تاریخ کامل ج 7 ص 76 .
11- ترجمه تاریخ کامل ج 3 ص 241 و 305 .
12- مرآت الحق ص 119 و حدائق السیاحه ص 81 و طرائق الحقایق ج 1 ص 249 و سیرالمتأخرین ج 1 ص 228 و تحفة الوجود ص 50 و اوصاف المقربین ص 4 و مثنوی ولایت نامه ص 44 و تحفة عباسی فصل 50 ولایت نامه گنابادی 235-236-237-238 و خورشید تابنده 41-40 .
13- انوار جلیه ص 294 .
14- عایشه بعد از پیامبر تألیف علامه عسکری ج 1 ص 173 .
15- روضات الجنان و جناب الجنان ج 2 ص 305 و تذکرة المشایخ منسوب به علاء الدوله سمنانی در مجموعه سخنرانیها و مقاله ها در فلسفه و عرفان اسلامی ص 162 تذکرة اقطاب اویسی ج 3 ص 297 .
