وقایع ماه رجب (1)

یکم رجب

ولادت امام باقر (علیه السلام)

روز جمعه اول رجب سال 57 هـ .ق، پنجمین خورید تابناک امامت و ولایت حضرت امام باقر (علیه السلام) از افق مدینه طلوع کرد. (1) نام مبارک آن حضرت، محمد، کنیه ی ایشان، ابوجعفر و القابشان: باقر العلوم، الشاکرلله، هادی، امین و شبیه است. لقب اخیر به علت شباهت آن حضرت به پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) بود. (2)
پدر بزرگوار ایشان حضرت زین العابدین علی بن الحسین (علیهماالسلام) و مادر آن حضرت ام عبدالله دختر امام حسن مجتبی (علیه السلام) بود که امام صادق (علیه السلام) درباره ی ایشان می فرمایند: «او از زن های با ایمان و پرهیزکار و نیکوکار بود». در نقلی دیگر می فرمایند: «در میان فرزندان امام حسن (علیه السلام) مثل او نبود». (3)
از امام باقر (علیه السلام) چنین روایت شده است که فرمودند: «مادرم کنار دیواری نشسته بود که ناگاه دیوار شکاف خورد و صدای آن به گوش رسید. مادرم با دست خود به دیوار اشاره کرد و فرمود: "به حق مصطفی، خداوند به تو اجازه ی فرود آمدن ندهد". آن گاه دیوار به همان حالت باقی ماند تا مادرم از آن جا گذشت». (4)
امام باقر (علیه السلام) در روز عاشورا، طفلی چهار ساله بودند و در کربلا حضور داشتند و مصایب سنگینی را که بر اهل بیت (علیهم السلام) وارد می شد، درک می کردند و همان درد و اندوه و رنجی که دیگر کودکان و زنان کشیدند، ایشان نیز متحمل شدند.
در روایتی از پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین آمده است: «از صلب علی ابن الحسین فرزندی متولد می شود که نامش نام من است و در خلقت و شمایل شبیه من است. او علم را می شکافد چنان که زارع زمین را می شکافد» (5).
ابن حجر یکی از علمای اهل تسنن، در مورد شخصیت آن حضرت چنین می گوید: «او را از این جهت باقر گویند که هم چنان که زمین را می شکافند تا گنج ها و معادن و منابع و جواهر ارزشمند را کشف و استخراج کنند، او نیز علم را شکافت و دقایق و حقایق احکام را آشکار ساخت. از این رو او را باقر علم و جامع و ناشر علم و اعتلا دهنده ی آن گفتند و این نکته ای است واضح که جز بر کوردلان مخفی نماند». (6)
امام باقر (علیه السلام) پس از شهادت پدر بزرگوارشان، عهده دار منصب امامت شدند و این دوران مقارن با سال های پایانی حکومت بنی امیه بود که در گوشه و کنار قیام هایی بر ضد امویان آغاز شده و دستگاه حکومت را به خود مشغول ساخته بود؛ لذا در عصر امام باقر و فرزند بزرگوارشان حضرت صادق (علیهماالسلام) فرصت بسیار مناسبی دست داد تا آن دو امام به احیای سنت فراموش شده ی نبوی بپردازند و اسلام ناب محمدی را احیا و ترویج نمایند و چهره ی زیبای آن را از غبار تحریفات بنی امیه و خرافات یهود بشویند.
شایان یادآوری است که در برخی روایات، ولادت امام باقر (علیه السلام) روز سوم صفر سال 57 هـ .ق بیان شده است که علاقه مندان می توانند به روز شمار ماه صفر مراجعه کنند.

دوم رجب

ولادت با سعادت امام هادی (علیه السلام)

روز دوم رجب سال 212 هـ .ق ولادت با سعادت دهمین اختر تابناک امامت و ولایت حضرت امام هادی (علیه السلام) در روستایی به نام «صُریا» در نزدیکی شهر مدینه روی داد. (7) پدر گرامی شان حضرت جواد الائمه (علیه السلام) و مادر بزرگوارشان بانوی گرانقدر، «سمانه» بودند. امام هادی (علیه السلام) در خصوص مادرشان چنین می فرمایند: «مادرم عارف به حق و اهل بهشت است؛ شیطان سرکش به او نزدیک نمی شود و خداوند نگهبان او بود و او در زمره ی مادران صدیق و صالح قرار داشت». (8)
کنیه ی امام دهم ابوالحسن بود که به آن حضرت ابوالحسن ثالث نیز گفته شده است. القاب آن حضرت عبارتند از: نقی، هادی، عالم، امین، طیب، مؤمن و ناصح که مشهورتر از همه، همان نقی و هادی است.
یادآوری این نکته لازم است که روایت مشهور در ولادت امام علی النقی (علیه السلام) پانزدهم ذی الحجه سال 212 هـ .ق است.

سوم رجب

شهادت امام هادی (علیه السلام)

در سوم رجب سال 254 هـ .ق شهادت امام علی النقی (علیه السلام) در 41 سالگی روی داد. (9) دوران زندگی امام هادی (علیه السلام) مصادف بود با خلافت شش تن از خلفای عباسی به نام های معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مساعین، معتز.
امام هادی (علیه السلام) سیزده سال در مدینه اقامت فرمودند و بقیه ی ایام عمر شریفشان را به اجبار متوکل در سامرا بودند؛ زیرا حاکم مدینه به متوکل نوشت که: «اگر تو را به مکه و مدینه حاجت است، علی بن محمد را از این دیار بیرون ببر که همگان را مطیع خود ساخته است»؛ از این رو آن خبیث امام را به سامرا برد و از او شدیداً مراقبت کرد. امام هادی (علیه السلام) بیست سال و نه ماه در این شهر اقامت گزیدند. هنگامی که معتز بر مسند خلافت تکیه زد متوجه موقعیت ویژه و محبوبیت خاص ایشان در بین مردم شد؛ از این رو دهمین پیشوای شیعیان را مسموم کرد و به شهادت رساند. امام حسن عسکری (علیه السلام) بر پیکر مطهر پدر بزرگوارشان نماز خواندند و پس از آن که تشییع نمایانی از جنازه ی امام شد، بدن پاک آن حضرت را در خانه ی ایشان در سامرا به خاک سپردند. (10)

دهم رجب

1- میلاد حضرت علی اصغر (علیه السلام)
2- ولادت امام جواد (علیه السلام)
1-میلاد حضرت علی اصغر (علیه السلام)
روز دهم رجب سال 60 هـ .ق میلاد با سعادت حضرت علی اصغر (علیه السلام) واقع شد. (11) نام شریف این مولود مبارک عبدالله بود که به علی اصغر شهرت یافت. پدر بزرگوارشان حضرت امام حسین (علیه السلام) و مادر بزرگوارشان حضرت رباب (علیهاالسلام) دختر امرؤ القیس بود.
در تاریخ چنین نقل شده است که علی اصغر (علیه السلام) روز عاشورا در کربلا حضور داشتند و آن هنگام که امام حسین (علیه السلام) برای وداع با اهل بیت خویش به جانب خیمه ها آمدند، این طفل شیرخوار را نیز در آغوش گرفتند تا با او هم وداع کنند که ناگهان حرمله بن کاهل اسدی با تیر سه شعبه، این طفل بی گناه را در آغوش پدر به شهادت رسانید و با این کار قلب نازنین امام حسین (علیه السلام) و اهل بیت و شیعیان ایشان را سخت سوزاند. (12)
2- ولادت امام جواد (علیه السلام)
در روز دهم سال 195 هـ .ق امام جواد (علیه السلام) چشم به جهان گشودند و عالم را به نور جمالشان منور ساختند. (13) پدر بزرگوارشان حضرت رضا (علیه السلام) و مادرشان «سبیکه» نام داشت که امام رضا (علیه السلام) نام ایشان را «خیزران» نهادند. (14) نام آن حضرت محمد و کنیه ی ایشان ابوجعفر و القاب مبارکشان تقی و جواد است. البته القاب دیگری را همچون: زکیّ، مرتضی، قانع، مختار، و منتخب و... به آن حضرت نسبت داده اند. (15)
چنین نقل شده است که یک روز امام جواد (علیه السلام) در ایام کودکی نزد پدر بزرگوارشان حضرت رضا (علیه السلام) آمدند. آن حضرت فرمودند: «این مولودی است که برای شیعه مبارک تر از او به دنیا نیامده است». (16) در این باره باید گفت که چهل سال و چند ماه از سن مبارک امام رضا (علیه السلام) گذشته بود که هنوز اولادی نداشتند و بعضی از شیعیان در امر امامت نگران شده بودند. هنگامی که خداوند متعال امام جواد (علیه السلام) را به ایشان عنایت فرمود، نگرانی و تردید مردم برطرف شد.
در حدیث لوح که جبرئیل امین آن را از سوی خداوند برای حضرت زهرا (علیهاالسلام) هدیه آورد، در شأن امام جواد (علیه السلام) چنین آمده است: «قطعاً حضرت رضا (علیه السلام) را به وجود پسرش محمد (علیه السلام) شاد کنم؛ پسری که جانشین امام رضا (علیه السلام) پس از او، و وارث علم اوست؛ فرزندی که کانون علم من، و محل راز و حجت من برخلقم است. هر بنده ای به او ایمان بیاورد، بهشت را جایگاهش سازم و شفاعت او را به هفتاد نفر از خاندانش که همه ی آن ها سزاوار دوزخ باشند، بپذیرم». (17)
زکریا بن آدم می گوید: «در محضر امام رضا (علیه السلام) بودم؛ ناگاه حضرت جواد (علیه السلام) را که کم تر از چهار سال داشت، آوردند. این کودک نورانی در گوشه ای نشست و دست هایش را بر زمین زد و سر به آسمان بلند نمود و در فکر فرو رفت و مدتی به این حالت بود. امام رضا (علیه السلام) به او فرمودند: "جانم به قربانت! چرا فکر کردن تو، طولانی شد؟" امام جواد (علیه السلام) فرمودند: "درباره ی ستم هایی که به مادرم فاطمه (علیهاالسلام) کردند، فکر می کنم؛ سوگند به خدا آن دو تن را از قبر بیرون می آورم و می سوزانم، و سپس خاکسترشان را بر باد می دهم و به سوی دریا می پراکنم!»" آن گاه حضرت رضا (علیه السلام) به او نزدیک شد، و بین دو چشم مبارکش را بوسید و فرمود: "پدر و مادرم به فدایت! تو سزاوار مقام امامت هستی"». (18)
امام جواد (علیه السلام) در هشت سالگی به مقام امامت رسیدند و مدت امامت آن اختر تاب ناک ولایت، هفده سال به طول انجامید که مصادف با حکومت دو خلیفه ی ستمگر عباسی، مأمون و معتصم بود.

دوازدهم رجب

1- وفات عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)
2- ورود امیرمؤمنان علی (علیه السلام) به شهر کوفه
1- وفات عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)
دوازدهم رجب سال 32 هـ .ق «عباس بن عبدالمطلب» عموی پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) که یکی از بزرگان قریش به شمار می رفت وفات نمود. (19) تاریخ نویسان چنین نقل کرده اند که وی قبل از هجرت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به مدینه، پنهانی مسلمان شد و پس از هجرت در مکه ماند و اخبار فعالیت های مشرکان بر ضد مسلمانان را به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اطلاع می داد. وی پس از فتح مکه از جانب رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عهده دار تأمین آب برای زایران خانه ی خدا گردید. او در زمان خلافت عثمان درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد. (20)
2- ورود امیرمؤمنان علی (علیه السلام) به شهر کوفه
روز دوازدهم رجب سال 36 هـ .ق امیرمؤمنان علی (علیه السلام) پس از واقعه ی جمل به همراه لشکریان و گروهی از مردم به شهر کوفه وارد شدند و این شهر را به عنوان مرکز حکومت خویش انتخاب کردند. ایشان پس از ورود به شهر، به مسجد کوفه رفتند و پس از اقامه ی نماز خطبه ای ایراد نمودند که این نخستین خطبه ی آن حضرت در آن جا به شمار می رفت. (21) به طور کلی باید گفت: کوفه از آن جهت که آن روزها در مرز شام واقع شده بود، این امکان را به امام می داد که در مقابل فتنه های معاویه، ایستادگی نماید.

پی‌نوشت‌ها:

1. مصباح کفعمی: ج 2، ص 599 - بحارالانوار: ج 46، ص 212.
2. مناقب آل ابی طالب (علیهم السلام): ج 4، ص 227.
3. اصول کافی: ج 1، ص 469.
4. همان.
5. کفایه الاثر: ص 12 - بحارالانوار: ج 36، ص 312.
6. اعیان الشیعه: ج 1، ص 650.
7. وقایع الایام: ص 311.
8. دلائل الامامه: ص 216.
9. مسار الشیعه: ص 34 - بحارالانوار: ج 50، ص 117.
10. منتهی الآمال: باب دوازدهم، فصل پنجم، ص 1167.
11. سحاب رحمت: ص 535 - تقویم الائمه (علیهم السلام): ص 78.
12. لهوف: ص 69 - بحارالانوار: ج 45، ص 46.
13. مناقب آل ابی طالب (علیهم السلام): ج 4، ص 411 - بحارالانوار: ج 50، ص 7.
14. أعلام الوری: ج 2، ص 91.
15. مناقب آل ابی طالب (علیهم السلام): ج 4، ص 410.
16. اعلام الوری: ج 2، ص 95 - بحارالانوار: ج 50، ص 23.
17. اصول کافی: ج 1، ص 528.
18. دلائل الامامه: ص 401 - بحارالانوار: ج 50، ص 59.
19. وقایع الایام: ص 317.
20. روز شمار قمری، ص 192.
21. بحارالانوار: ج 32، ص 352.

منبع:(تاریخ نشر: 1384 ه.ش)، روز شمار تاریخ اسلام، قم، مؤسسه جهانی سبطین (علیهماالسلام)، نوبت چاپ: اول.