نویسنده: مهدیه آقازمانی
هشدار کارشناسان و مسوولان درباره دوپینگ در فصل امتحان
فصل امتحانات که نزدیک می‌شود، با خودش کلی اضطراب و دلهره به همراه می‌آورد. درس‌های روی هم تلمبار شده، جزوه‌های ناقص و فرصت‌های کوتاه برای درس خواندن، بعضی‌ها را به فکر راه‌های میان‌بر می‌اندازد تا بتوانند هر طوری شده، کابوس امتحان‌ها را پشت‌سر بگذارند.دانش‌آموزان و دانشجویان این روزها برای شب‌زنده‌داری در شب امتحان از قرص ریتالین استفاده می‌کنند. متخصصان در مورد افزایش مصرف این قرص اعتیادآور هشدار داده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهد مصرف داروی ریتالین بر کارکرد تحصیلی دانش‌آموزان تاثیر می‌گذارد و زمینه ابتلا به اعتیاد را فراهم خواهد کرد.
دکتر عباسعلی ناصحی، رییس اداره سلامت اجتماعی، روانی و پیشگیری از اعتیاد وزارت بهداشت، در مورد عوارض مصرف داروی ریتالین می‌گوید:
ریتالین دارویی است که برای درمان دو اختلال بیش‌فعالی در کودکان و نارکولپسی اختلال خواب تجویز می‌شود و اگر در غیر از این دو مورد استفاده شود، عوارض جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت.
افرادی که خودسرانه ریتالین مصرف می‌کنند، به مرور زمان به آن وابسته می‌شوند و این وابستگی می‌تواند زمینه تمایل برای مصرف سایر موادمخدرها را در فرد ایجاد کند. تحقیقات نشان داده کارکرد تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویانی که برای بیدار ماندن و افزایش کارایی تحصیلی ریتالین مصرف می‌کنند، افزایش پیدا نکرده است و حتی مصرف‌کنندگان دچار نشانگان قطع ناگهانی خواب شده‌اند.
ریتالین در کودکان بیش‌فعال، باعث افزایش قابل‌توجه عملکرد تحصیلی می‌شود، اما این در مورد سایر دانش‌آموزان صدق نمی‌کند. اختلال در خواب، کاهش اشتها، سردرد، خشکی دهان، دل‌درد و یبوست از عوارض استفاده خودسرانه از ریتالین و مهم‌ترین آنها اعتیاد به این داروست. فروش ریتالین بدون تجویز پزشک و نسخه در داروخانه‌ها ممنوع است. فقط متخصصان روان‌پزشکی، اطفال و مغز و اعصاب می‌توانند این دارو را تجویز کنند و پزشکان عمومی، حتی سایر متخصصان، مجاز به تجویز آن نیستند و مسوولان داروخانه نباید نسخه متخصصانی غیر از روان‌پزشکی، اطفال و مغز و اعصاب تجویزشده را بپیچند.
شب امتحان دوپینگ نکنید
دانش‌آموزان یا دانشجویانی که شب امتحان از ریتالین استفاده می‌کنند، فقط می‌خواهند بتوانند بیشتر درس بخوانند و شاید اصلا اطلاعاتی در مورد اعتیادآوری این دارو نداشته باشند. دکتر پرویز مظاهری، دبیر انجمن روان‌پزشکان، قرص اکستازی را نمونه غیرقانونی داروی ریتالین معرفی می‌کند و می‌گوید:متاسفانه جدیدا دانش‌آموزان و دانشجویان، در ایام امتحان از این دارو استفاده می‌کنند غافل از اینکه روی سیستم اعصاب مرکزی تاثیر می‌گذارد و وابستگی شدید ایجاد می‌کند. مصرف قرص ریتالین باعث می‌شود فرد دچار اختلال خواب شود و بعد از آن شدیدا تمایل پیدا می‌کند که باز هم دارو مصرف کند. علاوه بر آن سیستم اعصاب به هم می‌ریزد و تمایل دارند این احساس بالا بودن را دوباره تجربه کنند، بنابراین شانس اعتیاد به این دارو بسیار بالاست. برخی از معتادان به موادمخدر برای کسب انرژی لازم علاوه بر مواد مخدر، ریتالین نیز مصرف می‌کنند. استفاده از ریتالین، به دلیل ایجاد وابستگی فرد را مجبور می‌کند از دوزهای بالاتر دارو استفاده کند و کم‌کم به سمت سایر موادمخدر گرایش پیدا می‌کند. همان‌گونه که دوپینگ کردن در ورزش، قبیح است و هیچ‌کس آن را تایید نمی‌کند، دانشجو یا دانش‌آموزی که شب امتحان ریتالین مصرف می‌کند تا بیشتر بیدار بماند نیز نوعی دوپینگ انجام می‌دهد و باید با او برخورد شود.
نوشابه‌های انرژی‌زا توصیه نمی‌شود
برخی از محصلان برای این که انرژی بیشتری داشته باشند و بدون خستگی و خواب‌آلودگی درس بخوانند، علاوه بر ریتالین از نوشابه‌های انرژی‌زا که این روزها به وفور یافت می‌شود، می‌نوشند. دکتر ایرج خسرونیا، رییس انجمن متخصصان داخلی، استفاده از نوشابه‌های انرژی‌زا را در هیچ موقعیتی به ویژه در ایام امتحان‌ها توصیه نمی‌کند و می‌گوید:وقتی از مواد انرژی‌زا استفاده می‌کنید، کم‌خواب می‌شوید، در نتیجه وقتی امتحان‌ها تمام می‌شود، نمی‌توانید خوب بخوابید و به دنبال آن احساس وابستگی به این مواد در شما ایجاد می‌شود، بنابراین هرگز از نوشابه‌های انرژی‌زا برای افزایش توانتان و مقابله با میل به خواب استفاده نکنید. نوشابه‌های انرژی‌زا ترکیبات کافیین، مواد انرژی‌زا و روان‌افزا وجود دارد که بر مغز و سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد و به مرور زمان ایجاد وابستگی می‌کند.» دکتر خسرونیا عوارض دیگر استفاده از نوشابه‌های انرژی‌زا را این‌گونه بیان می‌کند: «چاقی، پوکی استخوان، مشکل‌های گوارشی و اختلال در سیستم عصبی بر اثر استفاده از نوشابه‌های انرژی‌زا در بدن افراد ایجاد می‌شود.
فرهنگ درس خواندن در شب امتحان
درس خواندن در شب امتحان، فرهنگی است که از دبستان تا دانشگاه در همه دانش‌آموزان و دانشجویان نهادینه شده است، انگار طول دوران تحصیل یک ترم، فقط در همان شب امتحان خلاصه می‌شود. شاید یکی از دلایلی که دانش‌آموزان شب امتحان برای شب زنده‌داری به انواع و اقسام شیوه‌‌ها از چای و قهوه‌خوردن گرفته تا مصرف قرص ریتالین روی می‌آورند، موکول کردن مطالعه درس‌ها به شب امتحان باشد. دکتر پروین ناظمی، رو‌ان‌شناس، معتقد است:بچه‌ها از کودکی برنامه‌ریزی و روش صحیح مطالعه را یاد نمی‌گیرند و خانواده‌ها باید انگیزه درس خواندن را در آنها ایجاد کنند. متاسفانه انگیزه قوی‌ای برای درس خواندن در محصلان وجود ندارد. محصلان فکر می‌کنند اگر در طول سال درس بخوانند، وقتشان تلف می‌شود و بهترین کارایی را شب امتحان خواهند داشت، بنابراین برای بیشتر بیدار ماندن و داشتن انرژی بیشتر، ریتالین مصرف کنند. خانواده‌ها نیز باید روشهای برنامه‌ریزی را به فرزندانشان یاد بدهند و هدف از درس خواندن را به آنها بیاموزند، در این صورت محصل با انگیزه و علاقه درس می‌خواند و نیازی نیست در شب امتحان با قرص خوردن بیدار بماند تا برای حفظ کردن همه مطالب وقت داشته باشد.
منبع : هفته نامه سلامت
