آیین روزه داری ایرانیان

شیراز

شیراز به هنگام دو اذان ظهر و افطار، خلوت می شد و شهر چهره روحانی و ساکتی به خود می گرفت. ظهرها کاسبکاران و بازاریان مغازه های خود را به حالت تعطیل و نیمه تعطیل در می آوردند و برای انجام عبادت و ادای فرایض دینی به مساجد روی می آوردند و به هنگام افطار نیز شهر خلوت می گردید و روزه داران به خانه های خود می رفتند. کار حمامها نیز از دو ساعت پس از افطار شروع می شد و تا صبح ادامه می یافت؛ اما مغازه های کله پاچه و تر حلوا فروشی برای جلوگیری از ازدحام پیش از افطار و جلب رضایت مشتریان، ظروف اهالی را از 9 صبح تا یک بعدازظهر تحویل می گرفتند، مقدار مورد درخواست و بهای آن را به روی کاغذ می نوشتند و در ظرف مربوطه می گذاشتند و در فاصله ساعات 1 تا 4 بعدازظهر همراه با کله پاچه و ترحلوا به آنها تحویل می دادند.

کویر مهربان می شود!

ساکنان شهرهای حاشیه کویر معتقدند که با فرا رسیدن ماه مبارک، کویر مهربانتر می شود و شنهای روان به نحو محسوسی از حرکت باز می ایستند. در این ماه، مشهد تا صبح بیدار است و مردم پس از افطار به کوچه ها و خیابانها می روند و در اماکن مقدس، به خصوص در جوار حضرت رضا (ع) به زیارت می پردازند. قنادیهای مشهد در ماه رمضان از شلوغترین و پر ازدحام ترین قنادیهای کشور است. انواع پشمک، زولبیا و بامیه و شیرینهای دیگر در سفره افطاری اغلب مردم به فراوانی یافت می شود.

قم

در ایام ماه روزه و عبادت، چهره «قم» هم تغییر می کند و با وجودی که بسیاری از طلاب برای تبلیغ به گوشه و کنار کشور سفر می کنند، اما به علت هجوم مردم شهرستانها به این شهر مذهبی، باز هم قم از جمعیت موج می زند. «کنجد» وجه مشخصه افطاری مردم است و روزه مردم معمولاً با خوردن خرما و نان و کنجد افطار می شود. نانهای کنجدی قم از مرغوبترین نانهای ایران است.

کاشان

یکی از جالب ترین رسم مردم کاشان در ایام ماه مبارک رمضان بازی «هم بابا» است. پس از افطار، جوانان محله ها گرد هم می آیند و تشکیل دسته ای به نام «هم بابا» می دهند و سپس به در خانه ها مراجعه می کنند و با خواندن اشعار مذهبی، به طور دسته جمعی از صاحبخانه شیرینی و خرما و احیاناً پول و سکه دریافت می کنند. کاشانیها به آش جو علاقه زیادی دارند و در سر سفره افطاری اغلب مردم، در کنار هندوانه، انار، خربزه و غذاهای دیگر حتماً آش جو هم وجود دارد.

تبریز

مردم تبریز عادت دارند که در سه روز اول ماه مبارک رمضان بستگان نزدیک خود را به افطار دعوت کنند. در این سفره ها انواع پیش غذا، غذا و دسرها به چشم می خورد و همزمان با به گوش رسیدن بانگ الله اکبر، بوی ادویه های معطر، کوچه و خیابانهای تبریز را پر می کند.

رشت

شبهای رشت در روزهای ماه رمضان از جمعیت موج می زند و قهوه خانه ها و مغازه های قنادی شلوغتر از همیشه به نظر می آید «ترنا بازی» از سرگرمی های متداول مردم است و پیر و جوان با این بازی جالب تا سحر در کنار هم بیدار می مانند.

قزوین

ماه رمضان برای قزوینی ها نوروزی دیگر است. مردم پیش از فرارسیدن ماه مبارک، درست همانند روزهای آخر اسفندماه به خانه تکانی می پردازند و معتقدند هر خانه ای که در این ماه مرتب تر و تمیزتر باشد، اجر و ثواب روزه گیران خانه نیز بیشتر خواهد بود.

پیرانشهر

رمضان در پیرانشهر، ماه بلندگوها بر فراز پشت بامها و ماه گلدسته های بلند و چراغانی است. در این ماه صبحها تا ساعت 9 جنب و جوشی در شهر دیده نمی شود؛ شهر خلوت است، مردم در خوابند و مغازه ها بسته است؛ اما از این ساعت مغازه ها باز می شود و سیل جمعیت در خیابانها به راه می افتد و صدای بلندگوها که به وعظ و خطابه و نیایش می پردازد، در هر کوچه و خیابان شهر به گوش می رسد و همین که ماه رمضان به پایان رسید مردم سه روز جشن می گیرند.

اصفهان

کله پاچه، حلیم بادمجان و آش شله قلمکار غذای مورد علاقه اصفهانیها به هنگام افطاری است و در کنار آنها نمک و پیاز هم هیچ وقت فراموش اصفهانیها نمی شود. اصفهانیهای متدین در این ماه کمتر می خوابند و بیشتر عبادت می کنند.
منبع مقاله: محمد حمید، یزدان پرست لاریجانی؛ (1385)، نامه ایران (مجموعه مقاله ها، سروده ها و مطالب ایران شناسی) جلد سوم، تهران: اطلاعات، چاپ اول.