نویسنده: محمد کاوه
توهمات و باورهای غلط بسیاری نسبت به سودمندی و بی خطر بودن مواد مخدر در گرایش به اعتیاد مؤثر است. برخی از این توهمات و باورهای غلط عبارت است از: تریاک برای مردانگی مفید است. حشیش اعتیاد نمی آورد. مواد مخدر انرژی زا هستند. تریاک برای بیدار ماندن مفید است. مواد مخدر نشاط آور هستند. مواد مخدر افیونی، مسکن دردها هستند. تریاک به طولانی شدن عمر کمک می کند. مواد استنشاقی اعتیاد نمی آورد. کسی که اراده قوی دارد معتاد نمی شود. استفاده از تریاک در سنین بالا اعتیاد نمی آورد. مصرف تفننی و گاه به گاه مواد مخدر اعتیاد آور نیست(احمدی، 1384: 148-150). قرص ها و داروها خطری ندارند. شیشه اعتیاد آور نیست و مرفین را می شوید. ترک اعتیاد آسان است. من ورزش کار هستم؛ پس هیچ وقت معتاد نمی شوم. پسرم دانش جو شده و دیگر خیالم از عدم اعتیاد او راحت شده است. خانواده ما در مکانی آلوده زندگی می کند؛ پس قسمت فرزندانمان است که معتاد شوند(نارنجی ها، 1388 :8-10).
کاهش آسیب(HARM REDUCTION)
کاهش آسیب، هر چیزی است که خطر بروز آسیب را برای فردی که نمی خواهد یا نمی تواند از رفتار پرخطر خود دست بردارد کاهش می دهد و از تغییرات رفتاری تا تغییرات در استفاده از مواد و روابط جنسی درجه بندی می شود(اسماعیلی، 1387: 108). آمارهای موجود نشان دهنده رشد فزاینده افرادی است که به دلایل گوناگون به مصرف مواد روی می آورند. با توجه به موفقیت نه چندان زیاد برنامه های درمانی اجرا شده در سراسر دنیا، از حدود دو دهه قبل رویکرد کاهش آسیب مورد توجه پژوهش گران، سیاست گذاران و درمانگران سوء مصرف مواد قرار گرفته است. این رویکرد بر کاهش پی آمدهای نامطلوب، از طریق کاهش یا محدود کردن زیان های مصرف مواد بدون این که ضرورتاً عدم مصرف را هدف قرار دهد معطوف می باشد. هدف کاهش آسیب عبارت است از: آموزش به فرد معتاد جهت هوشیاری بیشتر نسبت به خطرزایی رفتارهایش و مجهز کردن او به ابزارها و منابعی که به وسیله آن ها بتواند احتمال خطر را کاهش دهد. حوزه فعالیت های مربوط به کاهش آسیب نیز زندان ها، مراکز مشاوره و مراقبت و درمان بیماری های رفتاری، مراکز درمان اعتیاد، محله های پرخطر و جمعیت عمومی می باشد. به طور کلی این رویکرد بر این اصل استوار است که بسیاری از افراد سوء مصرف مواد خود را ادامه خواهند داد؛ بنابراین در چنین مواقعی، اداره و کنترل سوء مصرف مواد از تلاش برای متوقف کردن آن مناسب تر است. لذا در این رویکرد سیاست ها و برنامه های زیر به منظور کاهش آسیب انجام می شود:* مبادله سرنگ
برای بسیاری از متخصصان، برنامه مبادله سرنگ هسته اصلی رویکرد کاهش آسیب است. دلیل منطقی مبادله سرنگ این است که بسیاری از افرادی که در حال حاضر مواد را به صورت تزریقی مصرف می کنند، یا نمی توانند و یا نمی خواهند که مصرف خود را متوقف کنند. بنابراین راهبردهای مقابله ای باید به آن ها کمک کند تا خطر ابتلا به ویروس (HIV) و انتقال آن به دیگران را کاهش دهند.*برنامه های متادون
متادون می تواند جایگزین مناسبی برای هروئین نزد معتادان باشد. مطالعات بسیاری نشان داده اند که درمان نگهدارنده با متادون موجب مرگ و میر و بیماری، کاهش جرم در میان مصرف کنندگان، پیشگیری از گسترش ویروس(HIV) و افزایش کیفیت زندگی مصرف کنندگان مواد می شود.*برنامه های خدمات رسانی آموزش محلی
در بسیاری از کشورها، فعالیت آموزش مرتبط با مواد با تمرکز بر کاهش آسیب و با هدف قرار دادن جمعیت های آسیب پذیر انجام می شود و مطالب آموزشی در حالی که هدف ترغیب مصرف کنندگان مواد را ندارد، به آن ها یاد می دهد که چگونه خطرات مرتبط با مصرف مواد را کاهش دهند و شیوه بی خطر تزریق را آموزش می دهد.*مناطق مجاز
بسیاری از کشورهای اروپایی تسهیلاتی را فراهم کرده اند که به عنوان نقاط مجاز، اتاق های تزریق، اتاق های بهداشتی و مراکز تماس شهرت پیدا کرده اند. در این مکان ها مصرف کنندگان مواد با یکدیگر تماس گرفته و وسایل تزریق، کاندوم و مراقبت های پزشکی را دریافت می کنند.(خانکه و همکاران: 1388 :304-315).
منبع مقاله: کاوه، محمد، (1353) آسیب شناسی بیماری های اجتماعی، تهران: جامعه شناسان، چاپ اول.
