استمناء یا خود ارضایی

خود ارضایی (MASTURBATION) نوعی تحریک مکانیکی در دستگاه تناسلی و قسمت های شهوانی بدن با دست می باشد و فرد عملاً ‌با خودش کاری می کند که به تخلیه هیجان منجر می شود. این عمل یک انحراف است که با عکس العمل از نوع جایگزینی رفتاری به جای رفتار دیگر است. خودارضایی معمولاً ‌نوعی سوء استفاده انسان از وجود خود است که صدمات زیادی به همراه دارد. در این عمل، ‌فرد یک نقش دو شخصیتی را بازی می کند و در عالم تخیل و اندیشه به ملاقات با خود می پردازد. این عمل در بین کودکان رایج است؛ اما در نوجوانان نظم پیدا می کند. البته خودارضایی یک رفتار همگانی است که می توان گفت بسیاری از نوجوانان تجربه چنین عملی را دارند و حتی غیر از نوجوانان و جوانان، ‌میان بزرگ سالان نیز چنین عملی وجود دارد(اکبری، 1385: 149)؛ زیرا آن گاه که نیاز جنسی بروز می کند، ‌باید به صورتی صحیح که همان ازدواج است آن را ارضاء کرد؛ در غیر این صورت فرد به راه های دیگر ارضاء میل جنسی مثل خود ارضایی متمایل می شود.

استمناء در پسران و استشهاء در دختران شایع ترین نوع خود ارضایی است که برای لذت جویی جنسی مورد استفاده قرار می گیرد. در بین انحرافات جنسی، ‌خودارضایی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این عمل می تواند از سنین قبل از بلوغ شروع شود و تا سال های متمادی ادامه یابد. به همین خاطر باید با استفاده از راه کارهایی هم چون: منصرف کردن کودکان و نوجوانان از دست مالیدن به آلت تناسلی، ‌بیرون آوردن دست های آن ها از زیر پتو در هنگام خواب، پرهیز از نوشیدن مایعات زیاد و صرف غذاهای پرکالری قبل از خواب، ‌خودداری از مصرف سرکه، ‌فلفل و خردل، ‌پر کردن اوقات فراغت از طریق ورزش و پرداختن به کارهای خلاقانه، به پیشگیری و درمان این انحراف پرداخت.

با نزدیک شدن دوران بلوغ، ‌هورمون های جنسی با سرعت بیش تری به کار می افتند و ویژگی های ثانوی جنسی رشد می کنند. از این رو کنجکاوی جنسی بیشتر می شود و خودارضایی افزایش می یابد. نوجوان در این سن معمولاً‌ قادر به آمیزش جنسی است؛ ولی چون با محدودیت هایی رو به رو می باشد، ‌به خودارضایی رو می آورد. او در این مرحله با دستیابی به خیال پردازی جنسی، ‌رابطه جنسی را در ذهن خود ترسیم می کند و از این راه به لذت جنسی کاذب می رسد. این تصورهای ذهنی با رشد هویت جنسی همراه هستند. در ابتدا ممکن است خود ارضایی در جریان بلوغ و به انگیزه کشف هویت جنسی خود و اغلب تحت تأثیر تحریکات مکانیکی صورت گیرد؛ اما به تدریج مشاهده مناظر شهوت انگیز و کمبودهای عاطفی و عدم امکان دسترسی به جنس مخالف، ‌زمینه این انحراف جنسی را فراهم می کند.

عواملی که در بستر سازی خود ارضایی دخالت دارند عبارتند از: رشد و نمو اعضای تناسلی، لباس تنگ و نرم، ‌بستر گرم و نرم، ‌استفاده از ادویه جات و غذاهایی مانند: موز، ‌پیاز و زعفران، دست مالی آلت تناسلی و وجود خارش در نشیمن گاه، ‌کشیدن خود به میله ها و نرده ها، ‌غلطیدن بیش از حد در رختخواب، حبس بول و مدفوع، ‌پرورش زیاد نیروی جنسی، نقص محبت، دلسردی از دیگران و پرداختن به خود، وجود عقده حقارت، ‌آزردگی های درونی و افسردگی، بدآموزی، ‌چشم چرانی، ‌دیدنی ها و شنیدنی های محرک غریزه جنسی (ثابت، 1387: 141-161) و تنهایی خوابیدن در اتاق (سهراب پور، ‌1386: 68). در این میان احتمالاً ارضای غریزه جنسی نقش مهم تری دارد، ‌زیرا غریزه جنسی یک امر طبیعی است که باید ارضاء شود. همان طور که غرایز دیگر باید ارضاء شوند. اهمیت موضوع غریزه جنسی تا حدی است که پیامبر اکرم(ص) فرموده: «اگر زنی در ارضای غریزه جنسی همسرش کوتاهی کند و تسامح بکند و در اثر این کوتاهی، همسرش مرتکب فعل خطایی بشود، ‌او نیز به همان اندازه گناهکار است. البته در مورد کوتاهی و تسامح مردان نسبت به زنانشان نیز این موضوع صادق است» (مظاهری، 1387: ‌298).
از نظر عقلی و دینی، خود ارضایی یک عمل زشت محسوب می شود که سبب گریز از اجتماع، ‌انزوا، احساس عدم کفایت، حسادت نسبت به دیگران و اثرات سوء جسمانی از قبیل: خستگی، ‌فرسودگی، ‌افسردگی، ‌کم خونی و عوارض خطرناک دیگر می شود و به جسم و روان انسان صدمه وارد می کند. به همین خاطر در اسلام، استمناء امری حرام و ناپسندیده شمرده شده و به شدت با آن مخالفت شده است.در تعبیرات اسلامی، ‌استمناء به عنوان «نکاح با خود» ذکر شده و مورد نهی واقع شده است. قرآن در این زمینه می گوید: «هر کس با غیر همسرش شهوتش را دفع کند از تجاوزکاران است». هم چنین رسول خدا(ص) فرموده است: «هر کس شهوتش را با دست بیرون کند مورد نفرت خداوند است و دچار گناه بزرگی شده است» (اکبری، 1385: ‌146-151). در این خصوص، ‌کانت می گوید: «هیچ چیز به اندازه کام گرفتن از خود، ‌ذهن و جسم را ضعیف نمی کند و این نوع شهوت رانی به کلی با طبیعت آدمی مغایر است. اما این موضوع نباید از جوان پنهان بماند، بلکه باید آن را با همه زشتی هایش پیش روی او قرار داده و به او گفته شود که این کار، ‌او را از تولید مثل خواهد انداخت و بیش از هر چیز دیگری قدرت جسمی او را تباه خواهد کرد. هم چنین به او باید یادآور شد که با خودارضایی دچار پیری زودرس خواهد شد؛ عقلش ضعیف خواهد شد و غیره و غیره».

اما نکته ای که در رابطه با خود ارضایی شایان ذکر است این می باشد که عده ای از جوانان ممکن است چنین تصور کنند که عمل خود ارضایی چون که دفع شهوت می کند، موجب آرامش می شود. در حالی که باید گفت چنین نیست؛ زیرا اگر به طور موقت هم آرامش آفرین باشد، ‌آرامشی کاذب است. چون که آرامش واقعی هنگامی است که غریزه جنسی از مجرای صحیح خود که آثار نامطلوب نداشته باشد، اشباع شود(سهراب پور، 1386: 66-69).

بر اساس بررسی های به عمل آمده، ‌این انحراف در بین دختران و پسران اجتناب ناپذیر است؛ اما پسرها زودتر از دخترها به آن مبتلا می شوند و میزان آن نیز در پسرها بیش تر است. برخی تحقیقات نشان می دهد که آمار این انحراف اگر در پسرها 90درصد باشد، در دختران 60 درصد است و حالات وقوع آن در دختران همان مشخصاتی است که در پسران وجود دارد و هدف آن همان نجات از نگرانی و رسیدن به سکون است. در این مورد باید گفت که چون دستگاه تناسلی در جنس ماده در درون بدن قرار داد و کم تر تحریک پذیر است و بازی با خود به دلایل گوناگون در آن کم تر است، ‌به همین دلیل این امر باعث شده تا دختران قبل از سنین بلوغ کم تر دچار لغزش شوند و پس از بلوغ به علت حساس و عاطفی بودن، در معرض لغزش های بیش تری قرار گیرند؛ ولی به علت پنهان کاری، این امر کمتر علنی می شود. در موارد بسیاری دیده شده است که مبتلایان به این عمل، ‌قبل از ارتکاب، ‌احساس تشویش و نگرانی و ناامنی می کنند و آن گاه برای رفع تسکین، ‌به طور موقت دست به دامن این روش می شوند. اما پس از ارتکاب این عمل، رخوتی در آنان حاصل می شود که ممکن است به خواب نسبتاً عمیقی فرو روند و آرامشی نسبی برای آن ها حاصل شود. پس از آن، ‌به فکر عواقب یا گناه آن می افتند و از نو دچار تشویش می شوند. لذا نیاز به خود ارضایی دوباره احساس می کنند. علت این امر آن است که آن ها با لذت بردن موقتی و آزاد ساختن خود از فشارهای روانی و ناراحتی های درونی و هم چنین برای رفع اضطراب و تشویش یا جبران کمبود محبت، به این عمل دست می زنند، بدون این که از اثرات سوء و زیان بار آن خبر داشته باشند و بدانند که چه اثری بر روی بدن آن ها خواهد گذاشت. چنین اشخاصی هم به روان خود صدمه می رسانند و هم بنیه خود را ضعیف می سازند (اکبری، 1385: 150و 151).

از اثرات جسمانی و روانی خود ارضایی می توان به مواردی چون : از بین رفتن استعداد و هوش، ‌تزلزل شخصیت، از بین رفتن حساسیت فرد نسبت به گناه، ‌بلوغ زودرس، ‌کاهش نسبی خون، ‌ناراحتی های مفصلی و ضعف عصبی، ‌گاهی اوقات فلج بعضی از اعضای بدن، ضعف جنسی، انزال زودرس، بیماری های مقاربتی، ‌عقیم شدن، اختلالات روانی، ‌اختلال در تمرکز حواس، پرخاشگری، ‌کم رویی، ناامیدی نسبت به آینده، اعتیاد به ارضای جنسی نامشروع، بی علاقگی به معنویات، ‌ضعف اراده و عدم اعتماد به نفس، دیر ازدواج کردن، بی میلی به همسر و تشکیل خانواده، ناتوانی در مسائل زناشویی، بی آبرویی و از دست رفتن اعتبار اجتماعی، طرد از جامعه، ناتوانی در دوستیابی، از دست دادن علاقه و محبت به دیگران ( نحوی، 1388: 201و 202)، فقدان انرژی، ‌سستی عمومی بدن، ‌تضعیف سیستم ایمنی بدن، ‌حالت خودکشی روی زمین، کاهش رشد عمومی بدن، ‌ضعیف شدن یا ضعف سیستم مجاری ادرار، زردی و رنگ پریدگی چهره که اغلب با ظهور حلقه های سیاه در اطراف چشم توأم است و هم چنین بروز جوش و کورک روی چهره به همراه ضعف حافظه، دشواری در مطالعات به خصوص درس خواندن و یا تمرکز قوای دفاعی، ‌فقدان اعتماد به نفس، ‌خودداری از معاشرت با دیگران به خصوص با جنس مخالف و بالاخره عدم توانایی به نگاه کردن مستقیم در چشم دیگران اشاره کرد. البته این علایم فقط در افرادی که سخت مبتلا به این عادت هستند به عنوان یک نمونه بارز نمود پیدا می کند. در مورد زنان نیز آن ها به خجالت های روانی که ناشی از پشیمانی و ندامت است مبتلا می شوند. کاردان (1368) از قول دبس می نویسد: «استمناء، ‌جوانان را بسیار خسته می کند و طبع آن ها را به سمت حساسیت، ‌وسواس و تردید شدید سوق می دهد، ‌به طوری که افراد مبتلا به آن همواره خجل و شرمسار هستند و خود را مجرم می دانند»(اکبری، 1385: 150و 151). یافته های یک پژوهش (1384) تحت عنوان «نگرش دانش جویان خوابگاهی دانشگاه علوم پزشکی ایران در مورد رفتارهای انحرافی در خوابگاه ها مؤثر بوده و غیر مذهبی بودن و آشفتگی خانواده نیز زمینه ساز رفتار انحرافی در خوابگاه هاست. هم چنین از نظر جنسیت، دانش جویان پسر، ‌بیش از دانشجویان دختر اقدام به خود ارضایی کرده و دختران بیش از پسران نیازهای جنسی خود را سرکوب کرده اند (مثنوی و همکاران، 1384: 20).
منبع مقاله: کاوه، محمد، (1353) آسیب شناسی بیماری های اجتماعی، تهران: جامعه شناسان، چاپ اول.