برجسته ترین زنان ریاضیدان در لهستان

سیسیلیا کرایگر

سیسیلیا کرایگر در 9 آوریل سال 1894 در لهستان به دنیا آمد. تحصیلات دبیرستانی را در همان گشور گذراند و پس از یک سال تحصیل در رشته ریاضی و فیزیک دانشگاه وین به سال 1920 در دانشگاه تورنتو کانادا پذیرفته شد. در سال 1924 لیسانس، 1925 فوق لیسانس و بالاخره در سال 1930 دکتری ریاضیات خود را از این دانشگاه گرفت. او پایان نامه ی خود در باره «جمع پذیری سری های مثلثاتی با شرایط موضوعی، ثابت های فوریه و عوامل همگرایی سری های دوگانه فوریه» را زیر نظر دکتر وبر به پایان رسانید.
کرایگر اولین زن اروپایی بود که از دانشگاه های خارج از اروپا دکترای ریاضیات می گرفت. در سال 1928 به عنوان مدرس ریاضی در دانشگاه تورنتو مشغول به کار شد و پس از گذراندن مدتی در گوتینگن برای تکمیل مطالعاتش در سال 1931 عضو هیئت علمی این دانشگاه شد. پس از 12 سال با درجه استاد یاری استخدام شد و تا زمان بازنشستگی اش در سال 1962 در دانشگاه تورنتو ماند. او به خاطر ترجمه کتاب توپولوژی عمومی در سال 1934 معروف شد و ضمیمه ای به آخر کتاب افزود که برخی ایده های سرپینسکی درباره ی اعداد فرا متناهی و کاربرد آنها در توپولوژی را بیان می کرد.
در سال 1953 با دکتر زیگمونت دانیج ازدواج کرد. او پس از بازنشستگی رسمی از دانشگاه، پنج سال دیگر نیز به کار خود ادامه داد و بعد از مرگ همسرش در سال 1968 تا پایان عمر به کار تدریس در کالج های بسیار خوب کانادا پرداخت.
امروزه انجمن ریاضی کانادا جایزه ای به نام این زن دانشمند تعیین کرده است که به محققین برجسته زن در زمینه های جدید ریاضیات اعطا می شود.

گرترود بلانچ

گرترود بلانچ یکی از زنان پیشگام در زمینه آنالیز عددی و محاسباتی است. او در سال 1898 در لهستان به دنیا آمد و در سال 1907 به آمریکا مهاجرت کرد و در سال 1914 از دبیرستان مستقل بروکلین شرقی فارغ التحصیل شد. پس از آن در حدود چهارده سال در نیویورک به عنوان کارمند ساده کار می کرد. بنابراین او فرصت پیدا کرد تا به تدریج هزینه ی تحصیل خود در دانشگاه را جمع آوری کند بالاخره در سال 1928 به دانشگاه راه پیدا کرد و در سال 1936 دکتری ریاضی را از دانشگاه کرنل در زمینه هندسه تحلیلی دریافت کرد. پس از فارغ التحصیلی با مشکل یافتن به محیط مناسب برای تدریس و تحقیق مواجه شد. سرانجام کار تدریس را در کالج هانتر شروع کرد. در سال 1938 هماهنگ کننده فنی پروژه جداول ریاضی در نیویورک شد. در این پروژه، بلانچ ریاست یک گروه، شامل 450 کاربر کامپیوتر که کار محاسبه جداول مربوط به توابع معروف ریاضیات را انجام می دادند، به عهده داشت. این گروه 28 جدول از توابع معروف ریاضی را تهیه کردند که بسیاری از آنها حتی هیچ اشکال محاسباتی نیز نداشت و با در نظر گرفتن کامپیوترهای آن زمان بسیار مشکل بود.
در دوران جنگ جهانی دوم بلانچ همچنان بر روی پروژه جداول ریاضی کار می کرد و برخی از پروژه های محاسباتی ارتش و نیروی دریایی نیز زیر نظر او انجام می گرفت. پس از جنگ ابتدا در مؤسسه آنالیز عددی در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا، لس آنجلس مشغول به کار شد و سپس در آزمایشگاه تحقیقات فضایی، ناسا، تحقیقاتش را ادامه داد. او بیش از 30 مقاله درباره ی موضوعات مختلفی از جمله تقریب توابع و آنالیز عددی به چاپ رساند. در سال 1964 به دلیل تحقیقات عمیق در ریاضیات کاربردی و به خصوص آنالیز عددی از رئیش جمهور وقت جایزه ای دریافت کرد. این زن ریاضیدان تا روزهای آخر عمرش فعالانه به تحقیق و مطالعه می پرداخت تا اینکه در سال 1996رخت از جهان بربست.

رزاپیتر

رزاپیتر در 17 فوریه سال 1905 در لهستان به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در همان کشور ادامه داد تا اینکه برای ادامه تحصیلاتش به مدرسه دختران ماریا ترزا رفت و در سال 1922 از آنجا فارغ التحصیل شد. در تمام دوران دبیرستان رزا دختری منضبط و درس خوان بود ولی هیچ گاه نبوغ فوق العاده ای در ریاضیات از خود نشان نداد. حتی برای تصحیلات دانشگاهی نیز رشته شیمی را انتخاب کرد. وی بلافاصله پس از فارغ التحصیلی از دبیرستان وارد دانشگاه اتوس لورند در بوداپست شد. پس از مدت کوتاهی به ریاضیات علاقه مند شد و زمینه درسی اش را تغییر داد و در سال 1927 مدرک خود را در همین رشته دریافت کرد. تحصیل در رشته ریاضی شوق او را برانگیخت تا مطالعاتش را گسترده تر ادامه دهد. در سال 1935 موفق شد تا به درجه دکتری ریاضی دست پیدا کند. پایان نامه او نقش مهمی در یافتن زمینه ی پیشرفته ای از نظریه توابع بازگشتی داشت.
رزا پس از دریافت مدرک دکتری عملاً به هیچ موقعیت تدریس تمام وقت در دانشگاه دست پیدا نکرد تا اینکه در سال 1945 به کالج معلمان بوداپست پیوست و تا زمان تعطیلی این کالج در سال 1955 در همان جا مشغول به کار بود. پس از آن به عنوان استاد، در دانشگاه اتوس لورند بوداپست به تدریس می پرداخت و تا زمان بازنشستگی در سال 1975 در همان جا ماند.
در سال 1952 رزا اولین زن در لهستان بود که دکتری علمی در ریاضیات داشت. البته این تنها افتخار علمی رزا نبود چرا که او در تمام مدت تدریس و تحقیق استادی نمونه و محققی برجسته بود که کارها و جوایز متعلق به او بیانگر روشنی این حقیقت است. هرچند برخی از این جوایز به خاطر تحقیقات ریاضی نبود. در واقع رزا علاوه بر یک استاد و محقق نامی، دوستدار واقعی کودکان و حقوق اجتماعی آنها بود و مطالعات شخصی عمیقی در این زمینه به صورت مقاله ارایه می داد. به خاطر همین تحقیقات گسترده اش، در سال 1951 جایزه کسوت که توسط دولت لهستان اعطا می شد را از آن خود کرد. بقیه جوایز و تقدیرهای او به دلیل فعالیت های علمی اش در ریاضیات به او اعطا شد. در سال 1953 برنده جایزه مانوبکه از انجمن ریاضی لهستان شد. در سال 1970 مدال نقره دولتی و در سال 1973 مدال طلای دولتی را به خود اختصاص داد. همچنین در سال 1973 به عنوان اولین زن ریاضیدان در آکادمی علوم لهستان پذیرفته شد، ولی افسوس این زن دانشمند نتوانست بیش از سه سال از این موقعیت ممتاز علمی استفاده کند و در 16 فوریه سال 1977 یک روز پیش از هفتاد و دومین سالروز تولدش در حالی که جامعه علمی لهستان به رهنمودهای او احتیاج داشت کره خاکی را وداع گفت.
علاوه بر کارهای علمی و مقالات متعدد این زن دانشمند، از او دو کتاب ارزشمند نیز برای همه دوستداران ریاضی به یادگار مانده است. رزا نویسنده کتاب بازی با بی نهایت: کشف و توصیف ریاضی بود که به 14 زبان ترجمه شده است. همچنین کتابی به نام توابع بازگشتی و علوم کامپیوتر نوشت.
این دومین کتاب ریاضی لهستانی بود که به دلیل موضوع و ارتباط آن با علوم کامپیوتری در شوروی سابق، به زبان روسی ترجمه و به چاپ رسید.

الگا تاوسکی تاد

الگاتاوسکی - تاد در 30 آگوست سال 1906 در امپراتوری اتریش لهستان به دنیا آمد. در دوران کودکی نبوغ فوق العاده در ریاضیات داشت. علاقه او به ریاضیات، انگیزه اصلی او برای ادامه تحصیل در این رشته شد. اولین تحقیق او رساله دکترایش در دانشگاه وین به سال 1930 زیر نظر فیلیپ فارت ونگر بود. وی در زمینه نظریه جبری اعداد کار کرده و به یافته های جالبی رسید. در تمام دوران تحصیلش تحت تأثیر دو استاد برجسته ریاضیات هانس هان و امی نوتر قرار داشت و علاوه بر اینکه در محضر این استادان آنالیز تابعی و سیستم های جبری را فرا گرفته بود، همواره به عنوان یک پیش کسوت برای آنان ارزش زیادی قایل می شد به گونه ای که آخرین مقاله اش را به استادش هانس هان تقدیم کرد.
با وجود اینکه در دوره دکترا در زمینه نظریه جبری اعداد کار کرد ولی بعدها شاخه مورد علاقه ی او جبر خطی، کاربردهای آن و نظریه ماتریس های حقیقی و مختلط شد. در آن زمان علی رغم اینکه کتابی در این زمینه جبر خطی توسط مک دافی نوشته شده بود ولی تا سال 1930 به عنوان یک زمینه مطالعاتی در ریاضیات ناشناخته ماند. وی یکی از پیشگامان و پایه گذاران این زمینه است که پس از سخنرانی تحسین برانگیز خود در سال 1982 در کنفرانس رالی این عنوان را به ثبت رساند.
الگا مانند بقیه یهودیان آلمان و اتریش در سال 1938، مجبور به ترک کشورش و عزیمت به آمریکا شد و در کالج برایان مایر مشغول به کار شد. پس از یک سال به اروپا بازگشت و کار تدریس را در کالج گیرتون در انگلستان ادامه داد و تا آخر جنگ نیز در همان جا ماند. نکته جالب این جا است که اکثر دانشجویان گیرتون حاضر نبودند پروژه تحقیقاتی شان را با الگا بگذرانند. چون فکر می کردند انجام کار تحقیقی زیر نظر یک استاد زن چندان اعتباری ندارد.
در سال 1939 با یکی از همکارانش در دانشگاه لندن به نام جک تاد، ازدواج کرد. جک از ایرلند شمالی به لندن آمده بود و در زمینه آنالیز کار می کرد. این دو، با وجود زمینه های کاری و تحقیقی کاملاً متفاوت 57 سال در کنار هم تحقیق و مطالعه می کردند و چندین مقاله با هم نوشتند و تقریباً درباره همه موضوعات مورد علاقه شان به بحث و تبادل نظر می پرداختند.
در طول جنگ الگا در وزارت صنایع هوایی کار می کرد. بیشتر کارش در آنجا در ارتباط با ریاضیات کاربردی، مثل طراحی بدنه هواپیما و بررسی خواص پایداری آن بود.
پس از جنگ، الگا کارش را به سازمان ملی استاندارد در آمریکا منتقل کرد.
وی ابتدا کار را در واشنگتن شروع کرد و پس از آن به لس آنجلس رفت. همزمان با این تغییرات در زندگی شخصی الگا، کم کم انقلابی نیز در روند توسعه کامپیوتر شکل می گرفت. به همین دلیل نظریه ماتریس ها به صورت مدرن توسط افرادی چون تاد، الستن هاوس هولدر، مگنوس هستنس، فریز بائر، کی فن و الکساندر اوستراسکی بنا نهاده شد. باز شدن مرزها و از بین رفتن برخی محدودیت های امنیتی پس از جنگ باعث شد که افراد بسیاری در این زمینه شروع به کار کنند. در همین زمان قضیه های اساسی نظریه ماتریس ها مطرح شدند و به اثبات رسیدند.
الگا تاد زمانی وارد جامعه علمی شد که هنوز زنان برای دستیابی به جایگاهشان با مشکل روبه رو بودند. ولی کیفیت کارهای او سرانجام باعث شد که دانشگاه کلتک در سال 1957 از او و همسرش برای تدریس دعوت کند. در تمام این مدت الگا به طور مستمر در دانشگاه به تدریس و تحقیق می پرداخت و جک که کار را با درجه استادی شروع کرده بود، مانند قبل الگا، به عنوان دستیار محقق استخدام شد.
در سال 1969 یک خانم انگلیسی با عنوان اولین استاد زن دانشگاه استخدام شد. این جریان باعث شد او نیز رسماً درجه استادی در دانشگاه را تقاضا کند. تا اینکه بالاخره درخواست او در سال 1971 مورد قبول واقع شد. در همین دوران او به عنوان یک نظریه پرداز بزرگ ماتریس ها، شهرت داشت.
الگا تاسکی تاد همواره آرزو داشت که بتواند راه زنان جوان را به سمت ریاضیات هموار کند و در طول زندگی علمی اش نشان داد که تا چه اندازه به این آرزوی درونی اعتقاد دارد. یکی از خاطرات جالبی که از او در این باره نقل می شود این است؛ زمانی که مارجوری سنشال برای اولین بار به سال 1962 برای سخنرانی در کنفرانس انجمن ریاضی آمریکا دعوت شده بود، الگا با خوشحالی تمام به سوی او رفت و پس از اینکه خودش را معرفی کرد به مارجوری گفت: « واقعاً خوشحالم که زن ریاضیدان دیگری هم در این جمع هست، به دنیای ریاضیات خوش آمدی!» و این برخورد از بزرگان ریاضی بسیار دلگرم کننده و امید بخش بود.
او در 17 اکتبر سال 1995 از دنیا رفت. ولی راهی که او شروع کرده بود، توسط زنان ریاضیدان بسیاری ادامه داده شد.
منبع :سهایی، نسیم، (1382)، زنان پیشگام در تاریخ ریاضیات، تهران: گستره، چاپ اول(1382).