سعید دارایی
چکیده:
نقشی که رهبری در ایجاد تقویت و توسعه اتّحاد ملی و انسجام اسلامی دارد. فراتر از تعاریف نظری این امر می باشد که غالباً معطوف به مفاهیم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ... است، چرا که رهبری در نظام اسلامی، جایگاه ویژه ای دارد و نگرش رهبر اسلامی به این مباحث متأثر و نشأت یافته از جهان بینی دینی است. در این دیدگاه با آن که توسعه متوازن در همه ی جامعه پذیرفته شده اما این فرایند باید در مجموع به استحکام پایه های دین در سطح اتّحاد ملی و نیز تقویت و توسعه مبانی اسلام و تربیت و هدایت انسان ها در جهت ایجاد انسجام اسلامی منتهی گردد؛ لذا تبیین و تعیین نقش رهبری اسلامی در ایجاد تقویت و توسعه ی اتحاد ملی و انسجام اسلامی در حقیقت در جهت تشکیل امت واحده ی اسلامی است که در شرایط بحرانی و بن بست نظریه ها و نظامات سیاسی در عصر گم گشتگی نیهیلیسم و پوچ گرایی مکاتب اومانیستی مدرنیستی تا پسا مدرنیستی با توجه به آنچه گفته شد به نحو چشمگیری قابل ارزش و اهتمام است؛ بنابراین مقاله ی حاضر بر آن است تا این مهم- نقش رهبری در ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی- را مورد بررسی قرار دهد.واژه های کلیدی: رهبر، رهبر اسلامی، تقویت و توسعه، اتحاد ملی، انسجام اسلامی، اسلام
مقدمه:
رهبری در عرف امروز، با همه توسعه و شمولی که پیدا کرده است، اگر بخواهیم مرادف و همانندی برای آن در مصطلاحات اسلامی پیدا کنیم باید بگوییم ارشاد و رشد یا هدایت و رشد، قدرت رهبری همان قدرت بر هدایت و ارشاد است در اصطلاحات اسلامی (1)رهبری هنگامی تحقق می یابد که شخص بخواهد شخص دیگری را به منظور نیل به هدف های پیش بینی شده به کار وادارد. (2)
موفقیت این عوامل بستگی دارد به: «ویژگی های آنان، شیوه رهبری، ماهیت کار و نیاز پیروان» (3) قرآن کریم تمامی عوامل فوق را در ضمن یک آیه بیان می فرماید: «فَبِما رَحمَهٍ مّنَ اللهِ لِنتَ لَهُم وَ لَو کُنتُ فَظّاً غَلیظَ القَلبِ لانفَظُّوا مِن حَولِکَ فَأعفُ عَنهُم وَاستَغفِر لَهُم وَ شاوِرهُم فِی الاَمرِ فَاِذا عَزَمتُ فَتَوَکَّل عَلَی اللهِ اِنَّ اللهَ یُحِبُ المُتَوَکِلّینَ» به برکت رحمت الهی در برابر (مردم) نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی از پیرامون تو پخش و پراکنده می شدند، پس آنها را ببخش و برای آنان آمرزش بطلب و در کارها با ایشان مشورت کن، اما هنگامی که تصمیم گرفتی (قاطع باش و ) به خدا توکل کن، زیرا خداوند متوکلین را دوست دارد.» (4)
در جامعه اسلامی، رهبر رکن است و اوست که بار سنگین انبیا و رسولان بزرگ الهی را در جامعه به دوش می کشد در روند میثاقی که خداوند از او گرفته در برابر نابرابری های حاصل از ستم و تجاوز صاحبان زر و زور وتزویر مقاومت می کند و در ظرف اندیشه ی او علاوه بر تمامی اصول و راهبردهای رهبری الهی، ایجاد اتحاد و انسجام اسلامی، یا به عبارتی تشکیل امت واحده ی اسلامی حائز اهمیت است.
نقش رهبری اسلامی در ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی؛
پیش از بررسی نقش رهبری اسلامی در ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی، شایسته است به طور اجمالی، گذری بر جایگاه، اهمیت و اجتناب ناپذیری رهبری اسلامی را منظر قرآن داشته باشیم.جایگاه و اهمیت رهبر ازدیدگاه قرآن و عترت؛
به همان اندازه که در تفکر دینی - اسلامی، وجود «ولی الله» و «حجت الله» در زمین و میان توده مردم به عنوان رهبری دینی و الهی، مقتدا و اسوه ی مردم دین دار و ولایت مدار ضرورت دارد، پذیرش ولایت ولی و رهبری دینی توسط مردم نیز ضروری و اجتناب ناپذیر است؛ زیرا بنا به تصحیح قرآن کریم، انسان ها از دو حال خارج نیستند: یا مسلمانِ مؤمن اند و تحت ولایت الهی اند، در نتیجه قرین سعادتمندی و رستگاری خواهند شد و یا فاسق کافرند و تحت ولایت شیطان و طاغوت می باشند و دچار بدفرجامی و گمراهی اند؛ چنان که در آیه الکرسی آمده است: «اَللهُ وَلِیُّ الذَّینَ آمَنُوا یُخرجُهُم مِّنَ الظُّلُماتِ اِلَی النُّورِ وَ الَّذینَ کَفَروا اَولِیآئُهُمُ الطاغُوتُ یُخرِجُونَهُم مِنَ النُّورِ اِلَی الظُّلُماتِ اولئِکَ اَصحابُ النّارِ هُم فیها خالِدُونَ؛ خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده اند؛ آنها را از ظلمت به سوی نور بیرون می برد. (اما) کسانی که کافر شدند، اولیای آنها طاغوت هستند، که آنها را از نور به سوی ظلمت ها بیرون می برند؛ آنها اهل آتشند و همیشه در آن خواهند ماند. » (5)در آیه ی 55 سوره ی مائده، مشهور به آیه ی ولایت نیز خداوند رهبری و لایت راستین را معرفی کرده است(6)؛ که خدا و رسولش و مومنان نمازگزار و صدقه دهنده در حال نماز (علی (علیه السلام)) می باشند و در آیه ی اولی الامر می فرماید: «یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اَطِیعُوا اللهَ وَ اَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ اُولِی الاَمرِ مِنکُم؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! اطاعت کنید خدا و اطاعت کنید پیامبر و صاحبان امر را» (7) در این آیه نکات تفسیری- کلامی مهمی وجود دارد؛ از جمله: وجوب پیروی بی قید و شرط از اولی الامر، همسان و همانند پیامبر؛ فراگیر بودن حاکمیت و فرمانروایی اولی الامر در همه شئون مادی، معنوی، دینی و دنیوی و نیز این آیه بر وجوب پیروی مطلق از اولی الامر معصوم یا نمایندگان و نواب خاص و عام او در امور دینی، دنیوی، سیاسی و اجتماعی دلالت دارد.
از نظر روایات پیشوایان دینی نیز، گردن نهادن به ولایت و رهبری الهی، ضروری است. امام علی (ع) درباره جایگاه رهبری می فرماید: «نقش رهبر نسبت به ملت، مانند رشته ای است که مهره ها را گرد آورده به یکدیگر پیوند می دهد. اگر رشته بگسلد، دانه ها از هم می پاشند و به تمامی گرد نمی آیند.» (8)
1- نقش ولایت و رهبری در هدایت باطنی
درست است که رهبری در نظام اسلامی، در دوران غیبت، معصوم نیست ولی در همان منصب عصمت قرار گرفته و طبق نظریه انتصاب (که نظر مشهور فقهاست) به اذن عامِ امام معصوم نصب شده است (در صورت جامعیت شرایط) و اصطلاحاً (نائب الغیبه) است(9) و تمام اختیارات حکومت معصومان را دارد؛ بنابراین از آنجا که یکی از مهم ترین رسالت های اولیای خاص الهی و همچنین رهبر جامعه اسلامی، دستگیری معنوی و پشتیبانی روحی و باطنی از سالکان طریق هدایت و معنویت است.این شأن از مهم ترین شئون و رسالت های آن بزرگواران می باشد؛ از این رو نقش امام حامل ولایت معنوی و باطنی و همچنین رهبران جامعه اسلامی، پرورش روح انسان های مستعد به سوی کمال مطلق است.2- نقش رهبری علمی در هدایت جامعه ی اسلامی
یکی دیگر از نقش های رهبری اسلامی در ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی، رهبری علمی و هدایت جامعه اسلامی است به رغم شعار انحرافی که پس از پیامبر (صلی الله علیه واله) طرح گردید (حسبنا کتاب الله)، به دلایل عقلی و نقلی و تجربه ی تاریخی ثابت شده است که قانون به تنهایی کارساز و رهگشا نیست، بلکه وجود کارشناس مسائل علمی- اسلامی ومفسر رسمی دین که بتواند مفاهیم قرآن را به خوبی بشناسد و به اجرا بگذرد لازم و ضروری است.3- نقش های سیاسی و حکومتی؛
آن دسته از راهکارها و تلاش هایی را که رهبری اسلامی در جامعه برای ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی به کار می گیرد عبارتند از:1- 3- استقرار حکومت اسلامی؛ پی ریزی یک نظام واحد سیاسی، مهم ترین عامل در ایجاد وحدت اسلامی خواهد بود و علاوه بر این، زمینه ای برای تشکیل امت واحده، چرا که بدون داشتن حکومت دینی و هدایت سیاسی جامعه توسط رهبری واحد، جامعه اسلامی وجود نداشته و سخن از جوامع مسلمان و به عبارتی انسجام اسلامی در سرتا سر عالم و زمینه سازی های فکری و عینی وحدت امت اسلام بی معناست. چنان که در قرآن آمده «وَ نُریدُ اَن نَّمُنَّ عَلَی الَّذینَ استُضعِفُوا فِی الاَرضِ وَ نَجعَلَهُم اَئِمَّهً وَّ نَجعَلَهُمُ الوارِثینَ؛ و ما می خواهیم بر کساین که در روی زمین به زبونی کشیده شده اند منت نهیم و ایشان را پیشوایان و وارثان گردانیم.» (10)
2- 3- تقویت و توسعه وحدت وانسجام سیاسی درابعاد داخلی وخارجی؛ تقویت و توسعه وحدت و انسجام سیاسی را بایداز استراتژی های رهبر اسلام تلقی کرد، که این امر نیز یکی از عوامل زمینه ساز اتحاد ملی و انسجام اسلامی است؛ چرا که قلمرو نفوذ و حاکمیت دولت اسلمی باید از محدوده ی جغرافیایی با رهبری صحیح و برنامه ریزی شده، فراتر رفته و بی تردید این نوع حاکمیت از جانب رهبر اسلامی؛ یعنی خلافت و وارثت امت اسلام که عهدی از سوی خداست: «وَ هُوَ الَّذی جَعَلَکُم خَلائِفَ الاَرضِ وَ رَفَعَ بَعضَکُم فَوقَ بَعضٍ دَرَجاتٍ لِّیَبلُوَکُم فِیما اتیکم...؛ و او کسی است که شما را جانشینان الهی، بر روی زمین گماشت، و بعضی را بر بعضی دیگر به درجاتی برتری داد تا شما را در آنچه بخشیده است بیازماید...» (11) بدین ترتیب، استراتژی سیاسی رهبری اسلامی و نقشی که وی در این راستا دارد، نه تنها سبب وحدت بخشی یک جامعه شده بلکه تلاشی در جهت دعوت توحیدی- سیاسی ملت ها، برای الحاق به حوزه ی جامعه اسلامی و در نهایت تشکیل یک جامعه جهانی امت واحده نیز می باشد «اِنَّ الدّینَ عِندَاللهِ الاِسلامٌ... دین خداپسند همانا اسلام است...» (12)
3-3 - تدابیر دفاعی؛ پس از استقرا حکومت اسلامی و تقویت و توسعه وحدت و انسجام سیاسی در ابعاد داخلی و خارجی، نوبت به اجرای تدابیر دفاعی و جهادی جهت حفظ و دفاع از وحدت سیاسی و تحکیم پایه های آن توسط رهبر اسلامی می رسد که این امر نیز نقش مهمی در ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی دارد. چنان که قرآن کریم در این زمینه می فرماید: «وَ اَعِدُّوا لَهُم مَّا استتَطَعتُم مَّن قُوَّهٍ وَّ مِن رِّباطِ الخَیلِ تُرهِبُونَ بِه عَدُوَّاللهِ وَ عَدُوَّکُم وَ آخَرینَ مِن دُونِهِم لاتَعلَمُونَهُمُ اللهُ یَعلَمُهُم...؛ و در برابر آنان هر نیرویی که می توانید از جمله نگاهداری اسبان، فراهم آورید تا به آن وسیله دشمن خدا و دشمن خود را بترسانید، همچنین دیگرانی را هم غیر از آنان که شما ایشان را نمی شناسید و خداوند آنها را می شناسد...» (13)
4- فرهنگی و عقیدتی
کارکردهای فرهنگی و عقیدتی اسلامی شامل کلیه تلاش هایی است که در جهت ترسیم دورنمای مطلوب امت واحده ی اسلامی صورت می پذیرد. این امور، موضع گیری ها و تصمیماتی است که در ساختار فرهنگی جامعه واقع شده و محتوای دعوت فکری و رهبری اسلامی را در بر می گیرد.1-4- نهضت فرهنگی اسلام؛ مبارزه ی فرهنگی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) به عنوان رهبر اسلامی در برابر جامعه جاهلی آن زمان، از دوران حضور ده ساله در مکه مکرمه آغاز شد. چنان که این امر در این دوران شامل برخورد فکری با عقاید مشرکین در محدوده ی مباحث جهان بینی و رویا رویی و ضدیت با مظاهر شرک و بت پرستی و طرح عدم نفع و بی بهره مندی انسان از آنها بوده است «وَّاتَّخَذُوا مِن دُوُنِهِ الِهَهً لاّیَخلُقُونَ شَیئاً وَّ هُم یُخلَقُونَ وَ لایَملِکُونَ لِاَنفُسِهُم ضَرَّاً وَّ لانَفعاً وَّ لا یَملِکُونَ مَوتاً وَّ لاحَیوهً وَّ لا نُشُورًا» (14)
در عصر حاضر نیز، انقلاب فرهنگی که توسط امام خمینی (ره) به منظور مبارزه با اندیشه های شرک آلود و غیر توحیدی صورت پذیرفت؛ در مجموع زمینه ساز نوعی وحدت ملی و انسجام اسلامی گشت. نکته ای که قابل تأمل است، این که رهبر اسلامی با طرح گفتگوهای اعتقادی، برهان توحیدی را در افکار مردمان بیش تر از پیش می پروراند و زمینه های درونی و فکری تفکر سالم انسان ها را بیدار و آنها را به تحریک عقلانی بهینه وا می دارد.
2-4- آرمان توحید گرایی و یکتاپرستی؛ اصل توحید گرایی و یکتاپرستی، از اصول قرآنی است که نقش بسزایی در دستیابی به وحدت در جامعه اسلامی و در نهایت انسجام اسلامی دارد که آیات فراوانی نیز در این مورد آمده است و در همین راستا تکیه ی رهبر اسلامی بر توحید به ویژه متصل دانستن رسالت اعتقادی خود بر پایه های دین ابراهیمی، بهترین استفاده از ظرفیت اجتماعی در مسیر ایجاد وحدت فکری و توجه دادن به دورنمای اعتقادی امت واحده است که قرآن فرموده: «قُل اِنَّنِی هَدَانی رَبِّی اِلَی صِراطٍ مُّستَقیمٍ دِیناً قِیَماً مِّلَّهً اِبراهیمَ حَنیفاً وَّ مَا کانَ مِنَ المُشرِکینَ» (15)
3- 4- ایجاد حلقه ی عقیدتی مشترک؛ یکی دیگر از ارزشمندترین راهبردها و نقش های رهبری اسلامی در مسیر تحقق اتحاد ملی و ترسیم دورنمای انسجام اسلامی، تلاش برای ایجاد هویت واحد فرهنگی یا مرزبندی اعتقادی است. مبارزه فرهنگی با عقاید الحادی و تکیه بر توحید، می بایست با یک حرکت کارآمد دیگری به مرحله ی فراهم آوری یک اجتماع فرهنگی- دینی برسد که نقطه ی آغازین آن، پیدایش هویت واحد فکری و اعتقادی است؛ آن گونه که افراد رادر یک سیستم بینشی و نگرشی به یکدیگر پیوند زند که: «... وَ اعتَصِمُوا بِاللهِ هُوَ مَولَیکُم فَنِعمَ المَولَی وَ نِعمَ النَّصیرُ؛ به خدا پناه ببرید، او سرور شماست، چه نیکو سروری و چه نیکو یاوری...» (16) نامه ی امام خمینی (ره) به گورباچوف که وی را به اسلام فراخوانده است، نمونه ی آشکاری از استراتژی رهبر اسلامی در عصر حاضر است که انگیزه ای برای ایجاد یک حلقه ی عقیدتی مشترک و صبغه توحیدی بر اساس دعوت اسلام پدید آمد.
5- ارزشی و اجتماعی؛ راهبردهای ارزشی واجتماعی، به بررسی و تأثیر رهبری اسلامی در بکارگیری و ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی به عنوان یک ابزار در جامعه ی اسلامی می پردازد.
1-5- تثبیت وحدت ایمانی؛ رهبری اسلامی با تأسی به سیره نبوی و ائمه معصومین (علیه السلام) در مسیر تثبیت «همبستگی ایمانی مسلمین»، نقش بسزایی درایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی دارد چنان که در روایت آمده: «المُسلِم اَخُوا المُسلِمُ... » (17) ایجاد یک چنین حس مشترک دینی و پیوستگی مذهبی واحد، بین مؤمنین در کلام زیبای منسوب به حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه واله) کاملاً مشهود است که: «المُؤمِنونَ کَنَفسٍ واحدَه» (18)
2- 5- محبّت و وحدت آفرینی؛ یکی دیگر از راههای تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی توسط رهبری اسلامی، ایجاد اتحاد و هماهنگی بین افراد جامعه براساس عشق و محبت است؛ چنان که رسولان و رهبران الهی نیز به علت حکومت بر قلب های مردم و عشق محبت به پیروان خود، دل های مردم را به هم پیوند می دادند و در قرآن کریم نیز به علت پیوند و وحدت اجتماعی، محبت و اخلاق نیک رسول الله ذکر شده است. علی (علیه السلام) در این زمینه می فرماید: «قُلوب الرِّجال وَحشیِّهً، فَمَن تَألَفها اَقبلت عَلَیه؛ دل های مردم گریزان است، پس به کسی روی آوردند که خوش رویی کند و با محبت باشد.» (19)
3- 5- بهره بری از ظرفیت های اجتماعی؛ رهبری اسلامی با استفاده از ظرفیت های خاص در چارچوب اجتماعی جامعه نیز در جهت تحقق انسجام اسلامی و به بیانی امت واحده، نقش بسزایی دارد چنان که به بیان نویسندگان تاریخ اسلام این امر در رهبری پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) به خوبی نمایان است به هر حال، سراسر وقایع تاریخ اسلام، گویای شواهدی است که نقش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) را به عنوان رهبری اسلامی در جلوگیری از افتراق صفوف مسلمین و متقابلاً بهره بری از ابزار وحدت اسلامی را نشان میدهد و این دستور آشکار اسلام بود: «وَ لا تَکُونُوا کَالّذینَ تَفَرَّقُوا وَاختَلَفُوا...» (20)
4- 5- حفظ وفاق ملی؛ سیاست پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) در باره ویران سازی مسجد ضرار به منظور جلوگیری از شکاف سیاسی در جامعه اسلامی بود تا در پی آن وفاق ملی آسیب نبیند. چنان که سیاست حضرت امام خمینی (رحمه الله) در خصوص صدور فتوا علیه ارتداد سلمان رشدی با اقتدار و قاطعیت تمام نیز، نمونه ای از حفظ وفاق بود. ایشان به عنوان رهبری اسلامی در تمام موانعی که احساس خطر می کردند، جلوی هر گونه هتک حرمت به مقدسات اسلامی را با شهامت تمام می گرفتند. همچنین موضع گیری قاطع مقام معظم رهبری در برابر کسانی که به شخصیت ارزشمند پیامبر اعظم (صلی الله علیه واله) در سال های اخیر هتک حرمت کردند، تا آنجا که به نام گذاری دو سال با محوریت شخصیت پیامبر (صلی الله علیه واله) (سال 85 و 86) از سوی ایشان انجامید، نمونه ای دیگر از وفاق ملی توسط رهبر اسلامی در عصر حاضر می باشد.
5-5- نفی نژادپرستی و قومیت گرایی؛ عوامل جدایی و مرزبندی جوامع بشری یا زبان است یا رنگ، یا نژاد یا قوم و قبیله، یا فقر و ثروت و طبقات اجتماعی یا بردگی و آزادی و یا... می باشد اما در اندیشه ی رهبران دینی به جهت حفظ و تقویت پایه های اتحاد ملی و انسجام اسلامی هیچ مرز جدایی نیست و این بزرگواران چه در بیان و چه در عمل، همه را یکسان می بینند و تنها تقوا را با تأسی به قرآن کریم و پیامبر اکرم و اهل بیت معیار برتری می شمارند. اعمال چنین رفتاری از سوی رهبری دینی در جامعه اسلامی علاوه بر تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی، یأس و وحشت را در دل دشمنان می اندازد و اصول ارزشی خاصی را در جامعه حاکم می سازد.
6- 5- حمایت از محرومین؛ شکی نیست که فراهم آوردن رفاه و آسایش و تحقق کفاف در زندگی برای تمام اقشار اجتماع، از اهداف اساسی رهبری و حکومت اسلامی است که این امر زمینه ساز تعالی و بالندگی معنوی و در نهایت اتحاد ملی به شمار می رود؛ چرا که رهبران اسلامی در راه ایجاد امنیت، تأمین معیشت و فقر زدایی، گام هایی جدی بر می دارند. اما همواره در جامعه کسانی هستند که جزء محرومین جامعه می باشند و رهبران الهی در طول تاریخ به این گروه بی تفاوت نبوده، بلکه برای حل مشکلات آنان از هیچ کوششی دریغ نورزیده اند. حمایت از این مردمان در طول تاریخ اسلام باعث جذب آنان به دین شده و نوعی وحدت اجتماعی را سبب گردیده است. چنان که در عصر حاضر نیز اعلام حمایت حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری از ملل محروم و آسیب دیده از دول استکباری، سبب جذب بسیاری از این انسان ها به سمت اسلام شده است وتجربه ثابت کرده که اولین اصل اساسی و تردید ناپذیر در پیروزی و سربلندی ملل مسلمان، اتحاد و همسویی و همدلی دنیای اسلام برای حل مشکلات آن ملل محروم می باشد.
7- 5- تمسک به مشترکات؛ رهبری اسلامی در همه زمان ها ثابت کرده که در جهت ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام به منظور تشکیل امت واحده با تکیه بر وجوه مشترک، از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است. چنان که امام خمینی (ره) به عنوان منادی وحدت در جهان امروز، علاوه بر رهبری انقلاب اسلامی در ایران، ابتکاراتی نیز در جهت وحدت اسلامی داشتند. ابتکاراتی چون ارائه تئوری حکومت اسلامی، اعلام روز جهانی قدس، اقامه ی نماز جمعه، احیای حج ابراهیمی و ... و در این راستا، امام حتی پا را فراتر از اتحاد میان ادیان الهی نهاده و با دعوت از همه مستضعفان جهان درخواست می کنند همه مستضعفین روی زمین از هر فرقه، مسلک و مذهب، حزب واحدی تشکیل داده تا بتوانند از حقوق خود دفاع کنند و حتی خود را از ظالمین باز پس گیرند. (21)
نتیجه گیری
با توجه به اینکه رهبر نقش بسیار تعیین کننده ای در بیداری، عزت، عظمت، پیشرفت و یا عقب ماندگی، ذلت و خاری یک جامعه دارد می توان چنین نتیجه گرفت که:1- رهبران جامعه همچون انبیاء و ائمه معصومین (علیهم السلام) در ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی در زمینه های مختلف- هدایت باطنی، علمی، سیاسی و حکومتی، فرهنگی و عقیدتی، ارزشی و اجتماعی- نقش بسزایی دارند.
2- آرمان الهی وحدت و انسجام امت اسلامی، بستگی به وجود رهبری صالح دارد که به دور از اختلاف نظرها و جدای از عوامل تفرقه و تبعیض، امت را در یک محور بنیادین گرد آورده و از تشتت و تفرق که سبب آسیب پذیری پایه های توسعه و تقویت این امور هستند، مصونیت دهد.
3- رهبر جامه اسلامی باید دین شناس و آگه بر قوانین آن باشد تا بتواند در شرایط سرنوشت ساز بر محور قوانین آسمانی تصمیم بگیرد و با حفظ خویشتن داری و آرامش در تسلط بر اوضاع به هنگام بحران، تصمیمی منطقی و عادلانه اتخاذ نماید.
4- نقش رهبری در ایجاد تقویت و توسعه انسجام اسلامی به معنای اجتماع مسلمانان در یک صف واحد با تکیه بر اصول مشترک در برابر دشمنان می باشد.
5- رهبری جامعه اسلامی به عنوان ادامه دهنده مسیر نبی اکرم (صلی الله علیه واله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) ، به زیباترین شکلِ ممکن، عامل ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی خواهد بود.
پی نوشت ها :
1- مرتضی، مطهری، امامت و رهبری، ص 209
2- اسفندیار سعادت، مدیریت منابع انسانی، ص 76.
3- همان، ص 77
4- آل عمران / 159
5- بقره/ 257
6- تفسیر کشاف، زمخشری خوارزمی، ج1، ص 624
7- نساء / 59
8- نهج البلاغه ، خطبه 146
9- جواهر الکلام، محمد حسن نجفی، ج40، ص 17
10- قصص/ 5
11- انعام/ 165
12-آل عمران/ 19
13- انفال/ 60
14- فرقان/ 3
15- انعام/161
16- حج/ 78
17- کنزالعمال، متقی هندی، ج1، ص 149
18- تفسیر روض الجنان و روح الجنان، ابوالفتح رازی، ج1،ص 621
19- نهج البلاغه، حکمت 50
20- آل عمران/ 105
21- صحیفه نور، ج9، ص 280
