مقایسه تطبیقی رسانه های سنتی مکتوب و الکترونیک

مقدمه

سیر تحول و پیشرفت علوم و فنون در عصر حاضر شتابی روزافزون یافته است. در عرض کمتر از دو دهه شاهد تغییرات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و تکنولوژیکی در سطحی بوده ایم که به روشنی می توان آن را «انقلاب» نامید. این انقلاب، تحولی عظیم در زندگی ما بوجود آورد و انسان های روی کره خاکی را تحت تأثیر قرار داد. نماد واقعی این انقلاب «رایانه» است. رایانه تقریباً در هر اداره یا بسیاری از منازل وجود دارد و در پشت صحنه کلیه اموری که انجام می دهیم دخالت دارد. حتی پس از گذشت بیش از یک قرن تحول مستمر در فن آوری ارتباطی و اختراع ابزارهایی از تلگراف و تلفن گرفته تا تلویزیون هنوز احساس می شود که رایانه با سایر رسانه ها متفاوت است. با این درک می توان جامعه جدیدی را که رایانه در حال ایجاد آن است بهتر درک کنیم. تاریخ اطلاعات و ارتباطات در 150 سال گذشته تا حدودی تاریخ پیشرفت و گسترش سیستم ها و ابزارهایی است که توانایی ما برای ارتباطات را به دو روش توسعه دادند. اول آنکه آنها بر کارآیی و سرعت ارتباط افزودند. دوم و مهم تر از روش اول آنکه آنها حوزه و طیف انتقال را گسترش دادند. تکنولوژی های اطلاعاتی هر روزه با ابداعی نوین، اطلاعات بیشتری را در اختیار مخاطبان قرار می دهند. امروزه توانمندی فن آوری های اطلاعات در جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات، به قدری گسترش یافته که اهالی آن صحبت از «انفجار اطلاعات» را مطرح می کند. اینها مباحث جدیدی هستند که در عرصه فن آوری های ارتباطی و اطلاعاتی مطرح هستند، اگر چه از دیر باز نقش و اهمیت حیاتی اطلاعات در زندگی انسان به اثبات رسیده است. در این راستا در طول زمان امکانات ارتباطی متعددی ایجاد شد، تا کار جمع آوری، ذخیره و توزیع اطلاعات به نحو مطلوب تری صورت پذیرد. ارسال پیام توسط کبوتران نامه بر، ایجاد چاپار پستی و پیک جهت توزیع سریع اطلاعات در بین مناطق مختلف نمونه هایی از تلاش بشر جهت گردش اطلاعات در زمان های دور است. اینکه شیوه های گردآوری تولید و توزیع اطلاعات تغییرات اساسی یافته اند. در عصر حاضر فن آوری های ارتباطی با کامل کردن فرآیند اطلاع رسانی و ارتباطات، توزیع اطلاعات را به قدری آسان ساخته اند که افراد در هر کجا که باشند در کمترین زمان ممکن به اطلاعات مورد نیاز خود از اقصی نقاط دنیا دست می یابند. بدین ترتیب اطلاعات مورد نیاز افراد در هر زمینه به سرعت و سهولت و به طور مداوم در اختیار آنها قرار می گیرد. در این راستا فن آوری های نوین با پیشرفت روز افزون خود اطلاعات بیشتری را تولید، ذخیره، پردازش و توزیع می کنند. اکنون تکنیک هایی همچون چاپ همزمان و چاپ متعدد جهت توزیع و ارائه سریع تر به مخاطبان بکار گرفته می شوند و در کنار آن بر روی مطالب تخصصی، تحلیل و تفسیر وقایع و اطلاع رسانی در حوزه های محدود محلی متمرکز شده اند. با ابداع، پیشرفت و گسترش روزافزون اینترنت، ارتباطات نیز به طول کلی دگرگون شده و بار دیگر مطبوعات چاپی به رویارویی با یک پدیده جدید به چالش کشیده شده اند.
آنچه در این نوشتار تهیه و ارائه گردیده است، بررسی موقعیت و جایگاه واقعی دو نوع رسانه قدیمی و نوین نزد مخاطبان سیاسی است. مطبوعات و نشریات چاپی مکتوب که قدمتی بسیار دارند و رسانه یا نشریات الکترونیکی که در فضای مجازی و با بهره مندی از وسائل مدرن ارتباطی نظیر اینترنت متولد شده و جهان رسانه ای را دچار تحول نموده اند. به عبارتی مقایسه ی تطبیقی میان دو نوع رسانه از دو نسل قدیم و جدید می باشد.

1- رسانه و کاربرد آن

نیم قرن پیش هنری لوس(2) در سرمقاله «لایف»(3) خطاب به آمریکائی ها مصرانه ابراز داشت: « باید از صمیم قلب وظیفه و موقعیتمان را به عنوان نیرومندترین و مهم ترین ملت در جهان بپذیریم و در نتیجه، نفوذمان را برای مقاصدی که مناسب می بینیم، با استفاده از وسایلی که مناسب می دانیم در دنیا اعمال کنیم. اکنون زمان آن فرا رسیده است که در حکم نیروگاهی باشیم که از آن آرمان ها به سراسر جهان منتشر می شوند. »(4)
در قرن 21 با جریان بین المللی در حوزه های تبلیغات، ضبط صدا و فیلم، ویدئو، نشر کتاب، مجله های علمی و رسانه ای متنوع روبرو هستیم اما متأسفانه تحقیقات ارتباطات پیرامون این مجراها پراکنده و نظام یافته نمی باشند. این اختلاف که در مطالعات مشاهده شده و تا حدی با هم همپوشانی نیز دارد حداقل در اثر سه عامل می باشد. عامل نخست این است که سنت طولانی تحقیقات مربوط به ارتباطات، به مجراهایی که به طور سنتی در حوزه رسانه های جمعی کلاسیک وجود دارند همچون روزنامه، کارگزاری های خبری، رادیو و تلویزیون اختصاص داشته است. دوم اینکه گرایش های خاص اقتصاد دانان، خبرگان فن آوری و متخصصان آموزش که این حوزه ها را به ندرت از دیدگاه رشته های خاص خود بررسی کرده اند، کمتر به تأثیرات اجتماعی و فرهنگی چنین تراکنش هایی پرداخته اند و بالاخره سابقه کوتاهِ بسیاری از فن آوری های جدید از جمله ویدئو، ماهواره پخش مستقیم، رایانه های شخصی و اینترنت زمان کافی برای بررسی ابعاد مختلف پیامدهای بین المللی این رسانه ها را فراهم نکرده است. (5)
برلسون(6) در مورد استفاده از رسانه به انگیزه هایی چون کسب اطلاع و آگاهی از رویدادهای اطراف اشاره دارد و رسانه را وسیله ای متداول در زندگی روزمره برای کسب آرامش و اعتبار اجتماعی و برقراری ارتباط اجتماعی می داند. کاتز(7)، گورویچ(8) و هاس(9) کلیه فعالیت های مرتبط با رسانه را با تمام تنوع شان، از این دیدگاه نگریسته اند که افراد از ارتباطات برای برقراری رابطه یا قطع ارتباط استفاده می کنند و به این وسیله می خواهند به صورت هدفمند یا غیر هدفمند ارتباط وحدت یافته خود با دیگران را مرتبط سازند. (10)

1- 1- نقش رسانه ها در دیپلماسی

پیشرفت علوم و فنون طی نیم قرن گذشته نه تنها به هیچ وجه از لحاظ تنوع، تعداد و سرعت اختراعات با دهه های پیشین قابل مقایسه نیست بلکه با کل تاریخ تمدن بشری توازن و تقارنی ندارد. تا پایان قرن هجدهم کل دانش بشری هر پنجاه سال یکبار، دو برابر می شد. از سال 1950 به هر ده سال رسید و از سال 1970، هر پنج سال دو برابر می شد. بدین ترتیب نود درصد دستاوردهای علمی بشر از نیم قرن گذشته تاکنون حاصل گردیده است. برای مثال کامپیوتر فقط دو نسل پیش اختراع شد، از عمر تلویزیون سه نسل می گذرد، حال آنکه دستگاه چاپ بیست و چهار نسل پیش اختراع شد. همچنین میزان گسترش این فن آوری ها در سرتاسر جهان و تقاضای استفاده از آنها با هیچ یک از فن آوری های ارتباطی پیشین قابل مقایسه نیست. برای مثال در امریکا 38 سال طول کشید تا 50 میلیون نفر رادیو داشته باشند. این رقم برای تلویزیون 13 سال طول کشید و برای کامپیوترهای شخصی 16 سال، در حالی که برای اینترنت فقط 4 سال طول کشید تا 50 میلیون آمریکایی از آن بهره مند گردند. تنوع و شتاب اختراعات به ویژه فن آوری اطلاعات و ارتباطات و دسترسی همگانی زمینه ورود هر چه بیشتر افراد و سازمان ها به عرصه سیاست را فراهم نموده و امکان دخالت آنها در تصمیمات داخلی و خارجی هر روز بیشتر نموده است. و به تبع آن میزان و گستردگی رشد دخالت نهادها و حتی افراد از سراسر جهان در موضوعات بین المللی افزایش یافته است؛ چرا که سرعت و همه گیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات بسیاری از مرزها و محدودیت ها را علیرغم مقاومت ها و مخالفت ها در هم ریخته و مهم تر از آن روابط جاری در دنیای حاضر را درمعرض تحولات نه چندان روشنی قرار داده است. گذشته از اثر غیر مسقتیم فن آوری اطلاعات و ارتباطات، دستگاه سیاست خارجی و نظام دیپلماسی جهان، نیز به طور مستقیم ناگزیر به استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات شده اند که در اثر آن ساختار، کارکرد و لایه های آن نیز دچار تحولات قابل ملاحظه ای گردیده است. در پرتو فن آوری های جدید اطلاعات و ارتباطات، عرصه روابط خارجی شفاف، سیال و پویا شده و با سرعت در حال درهم شکستن مرزهای سنتی و نظم های حاکم بر روابط دیپلماتیک می باشد.

1- 1- 1- قدرت نرم

جوزف نای(11) از اساتید دانشگاه هاروارد که به عنوان مبدع اصطلاح قدرت نرم شناخته می شود معتقد است: « قدرت نرم یعنی تأثیر و جذابیت ایده های یک ملت بر ملل دیگر. قدرت نرم یک ملت را قادر می سازد تا بر نتایج مورد نظر خود در عرصه امور بین الملل نه با توسل به زور و قوه قهریه بلکه به مدد قدرت جاذبه و کشش دست یابد». تا همین اواخر قدرت نرم عمدتاً یک سلاح آمریکایی محسوب می شد. جوزف نای معتقد است پیروزی آمریکایی ها در جنگ سرد، همان قدر که مدیون جنگ ستارگان ریگان بود به همان نسبت هم مدیون رادیو اروپای آزاد و تولیدات هالیودی بود آقای جورج کری(12) اسقف سابق کلیسای کانتربری قدرت نرم را قدرت «ارزش های انسانی» قدرت سخت را «نیروی نظامی» توصیف می کند. به عبارت دیگر قدرت نرم یعنی توانمندی برای دستیابی به نتایج مورد نظر از طریق جذب به جای استفاده از زور. یکی از ابزارهای موثر و حیاتی در این امر رسانه ها هستند قدرت نرم عمدتاً متکی به اشاعه، استدلال و قوه ترغیب و تلقین است. اگر کشوری بتواند خود را در نظر دیگران جذاب و محق جلوه دهد، احتمالاً نیازی به استفاده از قدرت سخت نخواهد داشت. در حقیقت قدرت نرم یک رویکرد امنیت طلب است که معطوف به جلب توجهات جهانی به چالش های جدیدی می باشد که از پذیرش استانداردها و نهادهای بین المللی و ائتلاف ها و همکاری های مبتکرانه در روابط خارجی بین کشورها و نیز سازمان های غیر دولتی هم فکر، به عمل آمده است. امروزه در روابط بین المللی، آگاهی، شناخت، نحوه سازماندهی و به کارگیری روش ها در پیشبرد منافع ملی را «قدرت نرم» می نامند. امروزه انقلاب اطلاعات و تکنولوژی نوین اطلاعاتی و رسانه ای، طبیعت قدرت را از طریق از قوه به فعل در آوردن قدرت نرم دگرگون ساخته است.

2- 1- 1- دیپلماسی سایبر(13)

هدف دیپلماسی سایبر تعاملات دوجانبه بین نمایندگان منصوب دولت ها، سازمان های بین المللی و دیگر بازیگران بین المللی است که یکدیگر را برای این منظور پذیرفته اند. اغلب هدف چنین تعاملاتی مذاکره در باب یک توافق که توسط قانون بین المللی به رسمیت شناخته شده است می باشد. قوانین دیپلماسی سنتی، مقررات دقیق و صریحی همچون کنوانسیون وین و نیز قوانین رایج دیگر را به منظور تضمین قانونی بیانه ها و توافقات منعقده از سوی بازیگران بین المللی ارائه می نمود؛ حال آن که دیپلماسی سایبر فقط در صورتی می تواند آلترناتیو قابل قبول یا سهیم برای دیپلماسی سنتی باشد که مقررات مربوط به آن قابل تطبیق باشد. دیپلماسی سایبر به آینده ای نظر دارد که در آن دیپلمات به عنوان یک شخص حقیقی یا ماهیت حقوقی رسماً از طریق وب سایت و ایمیل استوار نامه خود را به کسی که با او سروکار خواهد داشت ارائه داد و از همان طریق هم به کلیه وظایف خود عمل کند. دیپلماسی سایبر می تواند مکمل و تا حدی متمم دیپلماسی معمول باشد. (14)

3- 1 - 1 - دیپلماسی مجازی(15)

ابتکار دیپلماسی مجازی توسط مؤسسه صلح آمریکا از سال 1995 آغاز شد و یکی از هدف های آن پاسخ به این سؤالات بود که چگونه دولت ها می توانند یا باید از تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات برای پاسخگویی و اداره درگیری جهانی استفاده نمایند؟ و چگونه این تکنولوژی ها رقبای جدید و فعالیت های تازه ای را به مأموران و نیز دیپلماسی دولت به دولت تحمیل نموده است؟ واژه ی دیپلماسی مجازی نیز به همان اندازه واژه ی جهانی شدن در روابط دیپلماتیک انعکاس داشته و متناوب با آن استفاده شده است. دیپلماسی مجازی طبق تعریف «مؤسسه برنامه دیپلماسی مجازی» آمریکا به کاربرد تکنولوژی های ارتباطات و اطلاعات در دیپلماسی منوط می گردد. به طور کلی، دیپلماسی مجازی دو تأثیر عمده دارد: اول: ایجاد توانمندی در تأسیس سفارتخانه های مجازی که چیزی بیشتر از یک رایانه، یک مودم و یک تلفن ماهواره ای در اتاق یک هتل نیست. (بسیاری از کشورها در مدت بحران بوسنی از این روش استفاده کردند. ) دوم: تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات رابطه بین وزارت خارجه کشورها و نمایندگی های مستقر در خارج از کشور را، با اعطای نقش مستقیم تر در شکل بخشیدن به سیاست در این نمایندگی های مجازی، دگرگون ساخته اند. (16)

4- 1- 1 - دیپلماسی دیجیتال(17)

ویلیسون دیزارد(18) مبتکر اصطلاح «دیپلماسی دیجیتال» در پیشگفتار کتاب خود درباره ی انتخاب این اصطلاح می نویسد: « گاهی نسبت به پیشنهاد نام برای موضوعی که در این کتاب راجع به آن بحث کرده ام، تردید دارم. در حال حاضر اگر به طور موقت این نام نیز به فهرست سنتی و طولانی سابق شامل عناوینی چون «دیپلماسی کشتی جنگی، دیپلماسی دلار، دیپلماسی آرام، دیپلماسی شاتل، دیپلماسی پینگ پنگ، و جدیدتر از همه دیپلماسی عمومی اضافه گردد و ممکن است این اصطلاح مفید باشد. »(19) تردید آقای دیزارد ناشی از مشکل ذاتی علوم اجتماعی یعنی عدم وجود موضوعات مملوس و عینی است به ویژه درباره دیپلماسی که بستگی تام و تمامی به توانمندی های شخصی موقعیت دو کشور و شرایط ویژه بین المللی دارد. به طوری که پس از گذشت چند قرن از سابقه آن هنوز بحث و مناقشه نسبت به هنر یا علم و بالاخره رویه بودن آن پایان نگرفته است. یکی از ساده ترین تعاریف دیپلماسی آن را علم مطالعه روابط میان کشورها می داند. حتی در این تعریف بسیار ساده نیز روابط میان کشورها مفهوم بسیار گسترده ای است. ضمن آنکه به کارگیری این علم توسط تمامی دانش آموختگان و در ارتباط با کلیه کشورها، همانند آزمایشات علوم تجربی، نتیجه یکسانی در بر ندارد. در حالی که نسبت به دیپلماسی که واقعیتی تجربه شده در زندگی انسان امروز است چنین ابهام و اختلافی مطرح است؛ تردید آقای دیزارد مبتکر این اصطلاح و پرسش و ابهام و برداشت های متفاوت دیگران به دلیل تازگی موضوع «دیجیتال دیپلماسی» کاملاً طبیعی است. به هر حال در تمامی کتاب آقای دیزارد تعریف مشخصی برای «دیجیتال دیپلماسی» ارائه نشده است و او در واقع فقط سیر تکاملی دیپلماسی عمومی و بکارگیری فن آوری ارتباطات و اطلاعات در سیاست خارجی آمریکا را با تأکید بر فن آوری دیجیتال و رسانه مورد بررسی قرار داده است.

2- تاریخچه رسانه های مکتوب سنتی

تکمیل صنعت چاپ در اروپا، پس از ایجاد خط و تهیه کاغذ، دومین تحول بزرگ در زمینه ارتباطات اجتماعی محسوب می شود. مطالعات تاریخی نشان می دهد که نخستین کوشش جوامع انسانی در راه تکثر و خط نوشته ها با حکاکی کلمات بر روی گل و تهیه آجر صورت گرفته است. مرحله بعدی کوشش انسان در راه چاپ، حک کردن کلمات بر روی قطعات چوب و تکثیر آنها با کاغذ است که قرن ها پیش معمول گردیده بود. چینی ها حداقل یک قرن پیش از میلاد مسیح موفق به تهیه کاغذ تقریباً به شکل امروزی آن شده بودند. تکمیل شیوه چاپ با حروف متحرک سربی، در اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی، در انتشار اندیشه های نو و پیشرفت علوم و فنون تأثیر بسیار گذاشت. بدین طریق با ایجاد شرایط فنی، زمانی، مکانی و مالی مساعد در زمینه تهیه و تکثیر نوشته ها و پیامهای مکتوب، تحول بزرگی در ارتباطات غیر مستقیم به منظور اشاعه معلومات و اطلاعات و افکارانسانی و پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری پدید آمدند. از اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم که صنعت چاپ توسعه واقعی یافت، مطبوعات نیز رفته رفته خصوصیات امروزی را به دست آوردند و انتشار کتاب ها را تحت الشعاع قرار دادند.(20) می توان گفت که مطبوعات چاپی نخستین وسیله ارتباطی نوین بودند که به دنبال آن تکنیک های دیگر ارتباطی در مراحل مختلف راه تکامل پیموده اند. یکی از مهمترین تحولاتی که پس از اختراع و تکامل چاپ در امر ارتباطات پدید آمد، فراهم شدن وسایل برقراری ارتباط بین انسانها از فواصل دور و در سرزمین های وسیع بود. از این لحاظ باید تلگراف و مخصوصاً تلفن را از عوامل اصلی تحول دانست.

1- 2- جایگاه رسانه های مکتوب سنتی

رسانه های گروهی و از جمله مطبوعات با انعکاس اخبار و اطلاعات مربوط به رویدادها و مسایل اجتماعی، در واقع میان مردم ارتباط افقی برقرار کرده و آنها را نسبت به مسایل یکدیگر مطلع می سازند. این کارکرد به خصوص در تصمیم گیری های سازگار با برنامه های زندگی، برای مردم یا مخاطبان تا آن حد سودمند است که می توان از آن به شریان حیات اجتماعی تعبیر کرد. همچنین آنها قادرند با جمع آوری و انعکاس نظرات، انتقادات و عقاید مردم و مسئولان ارتباط عمودی میان دست اندرکاران امور حکومت و مردم برقرار سازند. این کارکرد که مستقیماً به مشارکت مردم در جوامع دموکراتیک مربوط می شود اثر مستقیمی در افزایش یا کاهش مشروعیت سیاسی هیئت حاکمه، از طریق توجه به حل مشکلات مطرح شده خواهد داشت. به این ترتیب مطبوعات به منزله یک ابزار حساس و ظریف فرهنگی، با روان و افکار مردم سروکار دارند. (21) به طور کلی رسانه های گروهی و خصوصاً مطبوعات همچون تیغ دو لبه هستند که هم می توانند در راه تثبیت گام بردارند و هم قادرند ضربه بزنند. هم می توانند بشارت دهنده توسعه باشند و هم بذر ایدئولوژی ضد توسعه را در فضای جامعه بپراکنند. آنچه مسلم است اینکه ایجاد شوق، حیات و بالندگی در تک تک اعضای جامعه که یکی از کارکردهای مثبت رسانه ها و مطبوعات است، تنها از رهگذر انتقال و بیان واقعیت های جامعه و روشنگری در عرصه تهدیدات منافع ملی و نه گروهی و شخصی تحقق می یابد.

2- 2- ویژگی های رسانه های مکتوب سنتی

انتشار دوره ای مهم ترین خصوصیت مطبوعات به شمار می رود و باید تأکید داشت که روزنامه های روزانه، وقایع و مسایل جاری را به همان ترتیب کتاب ها یا رادیو و تلویزیون ها منتشر نمی سازند؛ زیرا کتاب ها وقایع و مسایلی را که اهمیت خاص پیدا کرده ا ند و در فرصت کافی مورد ارزیابی قرارگرفته اند، انتشار می دهند. در حالی که وقایع و مسایل موردنظر رادیو و تلویویزن، یا در همان لحظه وقوع یا کمی پس از آن انتشار می یابند و چون گردانندگان این دو وسیله ارتباطی کوشش دارند که جریان آنها را به سرعت پخش نمایند، امکان ارزیابی و تجزیه و تحلیل دقیق پیدا نمی کنند. اما در روزنامه ها، خبرها مانند آنچه در کتاب ها منتشر می گردد با تأخیر روبه رو می شوند و مثل خبرهای رادیو و تلویزیونی با شتاب زدگی همراه نیستند. بنابراین طرز انتشار خبرهای مطبوعات حد متعادل انتشار مطالب کتاب ها و برنامه های رادیویی و تلویزیونی است و به همین جهت روزنامه ها امکان می یابند که به نحو شایسته به بررسی و تحلیل و تفسیر و وقایع اجتماعی بپردازند. نباید فراموش کرد که روزنامه ها با افزایش تعداد چاپ های روزانه و تهیه شماره های فوق العاده - به هنگام رویدادهای مهم - برای انتشار هر چه سریع تر و مداوم تر اخبار آمادگی بیشتری پیدا کرده اند و از این لحاظ به رادیو و تلویزیون نزدیک تر شده اند. تردیدی نیست که مطبوعات در نیم قرن اخیر انحصار قبلی خود را به عنوان تنها وسیله خبری مخصوصاً در مورد اعلام اخبار، از دست داده اند و با رقبای نیرومندی سروکار پیدا کرده اند. مع ذالک هنوز هم سه خصلت مهم را که مخصوص آنهاست حفظ نموده اند. و به همین سبب با وجود ظهور و پیشرفت وسایل جدید، در توسعه آنها خللی وارد نگردیده است. سه خصلت مهم مطبوعات عبارتند از : وسعت اخبار، دوام اخبار و تنوع اخبار

1- 2- 2- وسعت اخبار

فرستنده های رادیویی و تلویزیونی هر بار که به انتشار اخبار می پردازند. حداکثر بیست تا سی خبر کوتاه را که کمیت آن ها به یک صفحه روزنامه هم نمی رسد، پخش می کنند. به علاوه برای انتشار هر خبر به طریق شفاهی و یا همراه با تصاویر، فاصله زمانی بسیار کوتاهی اختصاص می دهند. بدین ترتیب خبرهای آنها در عمل به علت سرعت بیان گوینده و تغییر تصاویر، آن طور که باید در ذهن شنونده و بیننده نقش نمی بندند و جنبه فرار پیدا می کنند. در صورتی که روزنامه های چاپی در صفحات متعدد خود می توانند صدها خبر مختلف درج نمایند. و چند برابر اخبار کوتاه رادیویی و تلویزیونی مطلب ارائه دهند و توجه افراد را به خود جلب کنند. روزنامه ها با استفاده از زمان کافی در مرحله تهیه و انتشار، می توانند تمام اطراف و جوانب وقایع را بررسی نمایند. نارسایی های خبری را با استفاده از اطلاعات آرشیوی از میان بردارند و آنها را با تجزیه و تحلیل و تغییر لازم به خوانندگان عرضه کنند.

2-2-2- دوام اخبار

روزنامه ها و رسانه های چاپی برعکس رادیو و تلویزیون به طور مداوم قابل بهره برداری هستند و اخبار آنها را می توان به دلخواه در اوقات مختلف شبانه روز، در محل کار، اتوبوس یا خانه به دقت مطالعه نمود و در صورت لزوم دوباره مرور کرد. علاوه بر این خبرهای روزنامه ها را می توان نگهداری کرد و به عنوان مأخذ و منبع مطالعات و تحقیقات، در آینده مورد استفاده قرار داد.

3- 2- 2 - تنوع اخبار

در مطبوعات به سبب شرایط و امکانات وسیع تری که برای تهیه و انتخاب و درج مطالب وجود دارند، تنوع اخبار بیش از برنامه های خبری رادیویی و تلویزیونی است. در روزنامه های چاپی می توان با توجه به گروه های مختلف خوانندگان و علایق متفاوت آنان، ستون ها و صفحه ها و حتی چاپ جداگانه ایجاد کرد و انواع بی شمار خبرهای عمومی، سیاسی، اقتصادی، ورزشی، فرهنگی و امثال آنها را چاپ نمود. در صورتی که خبرهای شنیدنی و دیدنی معمولاً برای عموم افراد پخش می شوند و اگر هم مسئولان بخش های خبری رادیو و تلویزیون بخواهند برای طبقات متعدد اجتماعی خبرهای گوناگون انتشار دهند، نمی توانند همچون مطبوعات رضایت همه را تأمین کنند.
بنابراین به جهات فوق می توان نتیجه گرفت که روزنامه ها در بسیاری از زمینه ها هنوز بر سایر وسایل ارتباطی و خبری برتری دارند، به ویژه از لحاظ تجزیه و تحلیل و تفسیر وقایع و همچنین بررسی عقاید و تنوع مطالب می توانند تنها مأخذ و مرجع به شمار روند.

3- رسانه های الکترونیک

در آستانه قرن بیست و یکم دوران تازه ای برای تبادل اطلاعات در جوامع بشری آغاز شده است که مهم ترین مشخصه آن پیدایش رسانه های الکترونیک یا دیجیتال است. تکاپوی بشر برای دستیابی آسان، کوتاه مدت و کم هزینه به اطلاعات و امکان تجزیه و تحلیل و تبدیل آن به دانش در سال های پایان قرن بیستم به ثمر نشست و اینک انسان هوشمند با استفاده از سخت افزار و نرم افزار به کمک کامپیوترها می تواند در زمانی بسیار کوتاه به حجم وسیعی از اخبار و اطلاعات دست یابد. فن آوری نوین در عرصه ارتباطات انسانی تحولاتی عظیم به وجود آورده است؛ به نحوی که به جرئت می توان گفت تحولات فن آوری های نوین بیش از عرصه های دیگر در بخش ارتباطات پدیدار گشته است. «سرعت» در اطلاع رسانی اصلی ترین عنصری است که رسانه (نشریات) الکترونیک را به نشریات نوشتاری تحمیل کرده است. روزنامه نگاران برای بهره برداری از این سرعت و دقت طلایی لازم است تکنیک های نوین رقابت را بیاموزند. شرایطی که در آن مخاطبان تنها مصرف کنندگان اطلاعات نیستند، بلکه می توانند به راحتی نظرات خود را منتشر کرده و دیگران را مخاطب قرار دهند. ارتباط از حالت فرد با جمع به صورت جمع با جمع در آمده است و قدرت برجسته سازی اخبار که زمانی در اختیار مطبوعات چاپی بود، برای گروه های کوچک و افراد هم به وجود آمده است. با توجه به تنوع کانال های ارتباطی و چند رسانه ای، قدرت انتخاب افزایش چشم گیری یافته است. همانگونه که در بخش های گذشته نیز اشاره گردید، رسانه (نشریات) الکترونیک، نشریاتی هستند که علاوه بر چاپ مطالب در نسخه های کاغذی، اطلاعات بیشتری را بدون استفاده از کاغذ با کمک روش ها و امکانات دیگر بر روی کامپیوتر و فضای مجازی به مخاطبان ارائه می دهند.

1 - 3 - ویژگی های رسانه های الکترونیک

1 - 1- 3 - نزدیکی و بی واسطگی

کینزلی(22) می گوید: « از نظر یک روزنامه خوان متوسط، نزدیکی و بی واسطگی، احتمالاً بزرگ ترین ویژگی ژورنالیسم الکترونیک است. ظاهراً این ژورنالیسم می تواند حتی بر اخبار رادیو و تلویزیون 24 ساعته نیز که اخبارشان در فواصل زمانی حدوداً 20 تا 30 دقیقه ای پخش می شود، غلبه کند. نزدیکی و بی واسطگی روزنامه های الکترونیک آن را به رسانه های ایده آل برای انتشار اخبار داغ بدل کرده است. در اینترنت دلیلی وجود ندارد که مطالب تمام شده منتظر بمانند که مطالب تازه ای جای آنها را بگیرد. »

2 - 1- 3- تعامل یا واکنش دو سویه

ناقدانی چون کتز(23) بر این باورند که تعامل و واکنش دو سویه، هیجان انگیزترین ویژگی رسانه های الکترونیک است. وجود این ویژگی باعث می شود، گفتگویی واقعی میان خوانندگان و گزارشگران و سردبیران انجام گیرد و این چیزی است که صفحات محدود «نامه به سردبیر» در رسانه های چاپی نمی توانند از عهده آن برآیند.

3- 1- 3- ابرمتن

ابرمتن از ویژگی های مهم دیگر رسانه های الکترونیک به شمار می رود. این نظر را بولتر(24) مطرح کرده و اضافه می کند که توان زبان ابرمتن (HRML) برای پیوند دادن خوانندگان با سایر قسمت های همان سند یا سایر سایت های شبکه، موجب شده است شبکه اینترنت به رسانه ای بدون مرز تبدیل شود. روزنامه های الکترونیک می توانند گزارش های ویراش شده را ارائه داده و آن ها را با گزارش های بسیار کلی پیوند دهند. بدین طریق می توان بررسی بسیار وسیع و گسترده ای از یک ماجرا انجام داد که از توان روزنامه های چاپی و سنتی خارج است.

4- 1- 3 - امکانات و ابزارهای رسانه های الکترونیک

وسایل و امکانات چند رسانه ای روزنامه های الکترونیک سبب می شود که این روزنامه ها در مقایسه با انواع سنتی خود، پویایی بیشتری داشته باشد. وقتی که گرافیک های متحرک، نوا آهنگ ها و نما آهنگ ها به عکس ها اضافه می شود، روزنامه الکترونیک به رسانه ای جاندار، زنده و هیجان بدل می شود.

5- 1 -3 - دارا بودن پتانسیل دلخواه

توانش یا پتانسیل عمل کردن به طرز دلخواه مخاطب از طریق پخش شبکه ای و فن آوری، این امکان را برای خوانندگان به وجود می آورد که روزنامه های خاص خودشان را دایر کنند. این نسخه های سفارش داده شده روزنامه ها، برای کسانی که وقت کافی برای مرور تمام روزنامه ها را ندارند، بسیار جذاب و گیراست. (25)

6- 1- 3- شخصی شدن

روزنامه های الکترونیک حتی می تواند برای یک نفر انتشار یابد. به این معنی که شما می توانید به سایت مورد استفاده روزنامه اینترنتی خود دستور دهید که چه نوع اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهد و چه نوع اطلاعاتی را در اختیارتان قرار ندهد. از این منظر خطر اصلی علیه روزنامه های چاپی و سنتی از جانب روزنامه های الکترونیک بروز نمی کند- اگر چه الآن چنین است - بلکه خطر اصلی مربوط به سایت های پر قدرت اینترنتی نظیر یاهو(26) است؛ چرا که این سایت ها با ایجاد اتصال های تخصصی (منابع اطلاع رسان تخصصی) خوانندگان روزنامه ها را به خود جذب می کنند و به این ترتیب برای روزنامه ها دردسر آفرین می شوند.

7- 1- 3- نسل ها و کادرها

به نظر می رسد زمان هم به نفع روزنامه نگاری الکترونیک است. نسل جوان امروزی روزنامه خوان نیست. او به رسانه های دیجیتالی و به خصوص به کامپیوتر گره خورده است. از دیگر سو کهنسالان نیز به تدریج از خط خرید روزنامه ها خارج می شوند، بی آنکه جایگزینی برای آنها پیدا شود. انقلاب دیجیتال، کادرها و حتی محتوای رسانه های چاپی را هم غارت کرده است، این انقلاب حتی آگهی ها را نیز از چنگ رسانه های چاپی خارج کرده است.

8 - 1- 3- توزیع افقی و بدون سلسله مراتب

ارتباطات جمعی از آغاز حالتی یک طرفه داشته است. از مدل های ارتباطی شانون(27) و ویور(28) تا نظریه گلوله های جادویی همه و همه جریان هایی یک طرفه بوده اند. حال آنکه در رسانه های الکترونیک و سایبر، گیرنده یک مشارکت گر فعال است که مثل فرستنده در توزیع اطلاعات شرکت دارد. (29) در خصوص ویژگی های نشریات الکترونیکی بسیار ذکر شده که موارد فوق الاشاره، ویژگی های کلی این گونه رسانه ها می باشد، مع ذالک موارد زیر نیز مطرح می باشند که در مقام مقایسه با نشریات چاپی قابل ملاحظه می باشند:
1- نشریات الکترونیکی عملاً تلفیقی از چند رسانه مختلف هستند. اجزای این نشریات شامل متن، تصویر، صدا و حتی فیلم می شود. در این گونه نشریات مخاطب در صورت تمایل می تواند به جای خواندن مطلب به آن گوش دهد یا اینکه به جای خواندن یک گزارش خبری فیلم آن را تماشا کند.
2- در نشریات الکترونیکی حجم وسیعی از اطلاعات در دسترس خواننده می باشد که از طریق لینک ها این امکان میسر می شود. مخاطب با بهره گیری از این پیوندها، اطلاعات را از میان منابع نامحدودی که در اینترنت وجود دارد به دلخواه خود انتخاب می کند. این امکان هرگز در نشریات چاپی میسر نیست و آنها برای تکمیل یا تصحیح اخبار و گزارش های خود باید تا انتشار شماره بعدی حداقل یک روز صبر کنند.
3- از جمله امتیازات مهم نشریات الکترونیکی امکان برقراری سریع، آنی و بی واسطه خوانندگان با دست اندرکاران نشریه و از جمله نویسنده مطلب می باشد. خوانندگان اینگونه نشریات می توانند پس از خواندن هر مطلب، نظر خود را در مورد آن مطلب بدون هیچ واسطه ای به نویسنده یا دیگر مسئولین نشریه ارسال نمایند. این موضوع، مخاطب را نه یک خواننده منفعل که صرفاً مطلب را می خواند بلکه خواننده ای متعامل و پویا می سازد که می تواند سریعاً نظر خود را اظهار کند. در نشریات چاپی مسأله بازخورد پیام به صورت خیلی محدود در ستون خوانندگان منتشر می شود.
4- نشریات الکترونیکی تا حد زیادی از قید سانسور و خودسانسوری رها می باشند و می توانند آزادانه تر به امر اطلاع رسانی اقدام ورزند. آنها برخلاف نشریات چاپی تا حدی از فشارهای حکومت در امان می باشند.
5- هزینه های انتشار نشریات الکترونیکی نسبت به نشریات چاپی تا میزان قابل ملاحظه ای کمتر است. این نشریات هزینه های کمرشکن چاپ، کاغذ، پست، توزیع و سایر هزینه ها را کاهش داده اند.
6- روزنامه نگاران نشریات الکترونیکی از محدودیت های روزنامه نگاران چاپی رها می باشند. به عنوان مثال آنها می توانند در منزل خود و نه در دفاتر دور دست، با کمترین هزینه به تهیه مطالب اقدام کنند.
7- در عصر حاضر نگرش مردم به سوی دیجیتالی شدن پیش می رود و موقعیت اینگونه نشریات نیز هر روز بهتر می شود چرا که نسل های جدید به راحتی با دنیای مجازی ارتباط برقرار کرده و به استفاده از آن تشویق می شوند.
8- نگهداری و آرشیو مطالب ارائه شده در نشریات الکترونیکی برای علاقه مندان بسیار آسان تر می باشد. آنها می توانند حجم وسیعی از اطلاعات را در فضایی اندک ذخیره نمایند و مشکلات نگهداری نشریات چاپی را نخواهند داشت.
9- نشریات الکترونیکی انعطاف بالایی در حذف و اضافه کردن مطالب دارند به طوری که در هر لحظه از زمان و مکان می توانند نسبت به اعمال تغییرات در مطالب اقدام نمایند.
10- برخلاف نشریات چاپی، در نشریات الکترونیکی شاهد جریان دو طرفه ای در امر اطلاع رسانی هستیم و گیرنده پیام در این روند، یک مشارکت گر فعال است که همانند فرستنده در توزیع اطلاعات شرکت دارند.
11- از جمله امکانات و ویژگی های جالب نشریات الکترونیکی، امکان شخصی شدن است. به این صورت که خواننده می تواند به روزنامه خود دستور دهد که چه نوع اطلاعاتی را در اختیار وی قرار دهد و چه نوع اطلاعاتی را در اختیار او قرار ندهد. در این شرایط کاربر نشریه به جای دریافت کل مطالب نشریه فقط مطالب سفارشی خود را دریافت می کند.

2- 3- معایب و کاستیهای رسانه های الکترونیک

در شرایط حاضر که اینترنت به شکل غیر قابل پیش بینی روندی رو به رشد دارد، زمان دارای اهمیت بسیاری است. خوشبختانه، با توجه به اینکه روزنامه های الکترونیک هنوز مرحله رشد خود را طی می کنند، روزنامه ای سنتی فرصت مطلوبی دارند تا فن آوری نوین را پذیرفته و به بازیگران عمده ای در عرصه اینترنت تبدیل شوند. روزنامه ها هنوز هم نسلی از طرفداران وفادار خود را دارند که آنها را بخش جدایی ناپذیری از زندگانی خویش می دانند؛ اگر چه بسیاری از این افراد به منظور دستیابی سریع به اطلاعات، از شبکه اینترنت هم استفاده می کنند اما برای حصول اخبار و اطلاعات موثق و وسیع، همچنان سنگر روزنامه ها را نیز حفظ کرده اند. خو گرفتن آنها به مطالب چاپی، احتمالاً تا پایان عمرشان ادامه خواهد داشت. در اینجا برخی از معایب استفاده از رسانه های الکترونیک اشاره خواهد شد:

1- 2- 3- دستیابی محدود به اینترنت

دستیابی محدود به اینترنت، همچنان مانع اصلی فرا راه رشد روزنامه های الکترونیک به شمار می رود. حتی در کشورهایی چون ایالات متحده نیز چند سال دیگر طول خواهد کشید تا اکثریت مردم به اینترنت دسترسی پیدا کنند. در اکثر کشورهای آسیایی، تحقق این امر به مدت زمان به مراتب طولانی تری نیاز دارد. از طرف دیگر اکثر روزنامه های الکترونیک از مقدورات و توانمندی های فنی خود از قبیل ابرمتن، کنش دو سویه و بی واسطگی بهره برداری کافی نکرده و به صورت چیزی بیش از نسخه الکترونیک کالای اصلی در نیامده اند. جان کتز(30) می گوید: « تاکنون دست کم، روزنامه های الکترونیک از لحاظ تجاری و مفهومی کارآمد نبوده اند به استثنای چند مورد، آنها ظاهراً موانع سنگینی در برابر فن آوری پیشرونده به حساب می آیند که چندان به فکر خودشان نیستند. آنها هر آنچه را که برای مطالعه روزنامه خوب است از آن می گیرند ولی راجع به مزایای استفاده از اینترنت چیزی ارائه نمی دهند... هدف یک روزنامه همین است: هدف همانا جایگزین سازی یا قرار دادن روزنامه در قالبی متفاوت و در عین حال پیداکردن جای پایی در فضای سایبرنتیک و حتی جذب برخی از ارزش های آن است. »(31) دست کم تا چند سال دیگر، احتمال نمی رود روزنامه های الکترونیک جهت آن که جایگزین پایداری برای روزنامه های سنتی باشند، بتوانند از لحاظ بازرگانی به خودکفایی برسند. پخش پیام های بازرگانی از طریق روزنامه های اینترنتی همچنان دوره طفولیت خود را سپری می کند.

2- 2- 3- هزینه استفاده از اینترنت

توده مردم که روزنامه های اینترنتی را به عنوان یک کالای رایگان تلقی می کنند، هنوز حاضر به پرداخت پول بابت آن نیستند. مدت ها طول خواهد کشید تا خوانندگان به مطالعه روزنامه های اینترنتی تشویق شده و به صورت عمده از آن بهره مند گردند.

3- 2 - 3- هزینه های تولید

هزینه های تولید نیز از دیگر موانع موجود فرا راه رشد روزنامه های الکترونیک به حساب می آید. راه اندازی یک روزنامه الکترونیک در کنار روزنامه معمولی، مستلزم یک سرمایه گذاری عظیم است. نیاز به یک استراتژی مطلوب برای بقا، به کارگیری نیروهای فنی و غیره از مواردی است که هزینه های تولید را افزایش می دهد. مزید بر محدودیت کلی ذکر شده، محدودیت های دیگری را نیز می توان مدنظر داشت که بدین شرح می باشند:

4- 2- 3- فقدان زیر ساخت ها

گسترش این دسته از نشریات نیازمند توسعه و گسترش هر چه بیشتر زیر ساختهای مخابراتی و فن آوری های ارتباطی است. در این صورت است که دسترسی عمومی به فن آوری های ارتباطی سبب استفاده و بهره مندی بیشتر و در نتیجه گسترش روز افزون این نشریات می گردد.

5- 2- 3- فقدان قوانین لازم

در زمینه نشریات الکترونیکی قانون مدون و جامعی وجود ندارد و دولت باید با وضع قوانین ویژه اینگونه نشریات، ضمن قانونمند کردن فعالیت های رسانه ای اینترنتی، قوانین خاص جرایم اینترنتی را وضع نماید.

6- 2- 3- سواد یا آگاهی رسانه ای

استفاده از این نشریات، مستلزم داشتن سواد رایانه ای است در غیر این صورت عملاً استفاده از این نشریات غیر ممکن می گردد.

7- 2- 3- دانش فنی

نشریات الکترونیکی تلفیقی از چند رسانه گوناگون است و دست اندرکاران آن باید ضمن داشتن تخصص روزنامه نگاری، از دانش فنی لازم برای این کار نیز برخوردار باشند.

3- 3- مقایسه تطبیقی میان رسانه های سنتی و رسانه های جدید

در بخش های گذشته ویژگی ها و محدودیت های هر یک از دو رسانه سنتی و جدید مطرح گردید. در مورد نقاط افتراق این دو نوع رسانه نیز با توجه به نقش ها و کارکردهای شان می توان به محدودیت جغرافیایی رسانه ها و نشریات سنتی اشاره کرد که بیشترین نمود را دارد. در واقع رسانه های سنتی خود را با بازارهای جغرافیایی یا مخاطبان منطقه ای خاص تطبیق می دهند در حالی که رسانه های جدید مرزهای جغرافیایی را از بین می برند و نیازها و خواست های مصرف کنندگان را بدون در نظر گرفتن محل زندگی آنها برآورده می سازند. از دیگر مواردی که تفاوت کارکرد رسانه های سنتی و جدید را آشکار می سازد، منابع مالی این نوع رسانه است زیرا رسانه های سنتی برای رسیدن به درآمد بیشتر نیاز به مخاطبان بیشتری دارند و برای این کار فقط متکی به آگهی های تبلیغاتی هستند، اما رسانه های نوین، به جز درآمدی که از طریق آگهی کسب می کنند، ابزارهای تأمین مالی دیگری برای رسیدن به درآمد فراوان تر دارند.
در رسانه های سنتی، میان پیام و مخاطب واسطه های متعددی مانند سردبیر، خبرنگار، آرشیو و غیره وجود دارد اما در شیوه های میان پیام و مخاطب واسطه ای وجود ندارد. در نشریات چاپ اخبار و اطلاعات با یک روز فاصله به روز می شوند یعنی یک روز پس از آخرین چاپ در حالی که رسانه های نوین به طور، 24 ساعته امکان به روز شدن دارند و لحظه به لحظه امکان تصحیح و اصلاح وجود دارد قدرت جستجو در سیستم های جدید باعث می شوند تا مخاطب در حداقل زمان ممکن به مطالب دلخواه خود دست یابد و قدرت دسترسی به آرشیو در رسانه های نوین نیز هزار برابر بیشتر است زیرا آرشیوهای الکترونیکی حجم کمتری اشتغال می کنند.
در رسانه ها و نشریات سنتی جریان خبری یک سویه حاکم است در حالی که در رسانه های نوین این جریان دوسویه بوده و مخاطب دیگر منفعل نیست بلکه به راحتی می تواند خبری را که می خواهد، بخواند و مطلبی را که نمی خواهد، بلافاصله از آن عبور کند. همچنین در صورت تمایل در همان لحظه به روزنامه پاسخ دهد و تبادل نظر انجام دهد. همچنین در رسانه های چاپی سنتی موضوع نظارت نقش پر رنگی دارد در حالی که نشریات الکترونیکی، وبلاگ ها و امثالهم تقریباً از این امر مبرا هستند و نظارت و کنترل چندانی نسبت به آنها اعمال نمی گردد.
در نشریات و رسانه های چاپی سنتی فضای خبرها محدود و گران قیمت است اما در روزنامه ها و نشریات الکترونیک فضا عملاً نامحدود است و به مدد فن آوری پایگاه اطلاعاتی، دسترسی به حجم عظیمی از اطلاعات به سادگی فراهم است.
در نشریات چاپی و سنتی، مخاطب فقط از طریق جلوه دیداری تعامل ایجاد می کند در حالی که در محیط اینترنت و فضای مجازی این امکان فراهم گردیده که یک خبر با جلوه های شنیداری و دیداری مختلف و به گونه ای جذاب پیش روی مخاطب قرار گیرد.
از دیگر موارد افتراق می توان به این موضوع اشاره داشت که در سیستم های الکترونیکی، سرعت گسترش کار به اندازه ای است که دولت ها نمی توانند با ایجاد موانع نظیر اخذ مجوز، اقتدار خود را اعمال کنند. به دلیل رقابت بالا و تعداد این رسانه ها، مردم قادرند حقایق بیشتری را پیدا کنند. در این بستر شایعات کمتری صورت می گیرد و تلاقی تفکرات به حداکثر می رسد. حذف پنهان کاری و بیان واقعیات برای کسب وجاهت از جمله ویژگی های رسانه های اینترنتی است.

4- نتیجه گیری

1- اکثر نظریات ارائه شده حکایت از اثبات تغییر و تحول رسانه ای در اثر پیدایش فن آوری ها و تکنولوژی های نوین ارتباطی دارد. این نظریات تصریح دارند که با به وجود آمدن امکانات و تسهیلات اینترنتی، فضای رسانه ای دچار تغییر و تحول گشته و از آن جایی که در امر اطلاع رسانی، مخاطب نقش اساسی داشته و مزیت اصلی و اساسی این فن آوری ها بر مخاطب محوری و خارج ساختن مخاطب از انفعال قرار گرفته است، بنابراین می توان نتیجه گرفت که رسانه های الکترونیکی با توجه به امکاناتی که در اختیار مخاطب قرار می دهند. بر رسانه های چاپی ارجحیت دارند.
2- نظریات ارائه شده همچنین بر ارتباط دو سویه میان رسانه ها و مخاطب در رسانه های جدید تأکید دارند. ارتباط دو سویه یکی از محاسن و مزایای غیر قابل انکار در رسانه های الکترونیکی و اینترنتی به شمار می رود. همانگونه که بازخورد همواره یکی از نقاط ضعف رسانه های چاپی بوده و هست
3- سرعت در تولید و انتقال اطلاعات در رسانه های اینترنتی از دیگر مزایایی است که نظریات ارائه شده بر آن صحه گذاشته اند. کاربران در هر لحظه و مکان امکان دسترسی به آخرین تحولات و وقایع گوناگون را داشته و این امر بر جذابیت این گونه رسانه ها افزوده است و البته از ویژگی های منحصر به فرد آنها محسوب می گردد.
4- در پاسخ به این سؤال که آیا در اثر این رویارویی تکنولوژیکی، رسانه های چاپی نابود خواهد شد؟ باید گفت اکثر کارشناسان و محققان علوم ارتباطات بر این باورند که چنین اتفاقی نخواهد افتاد دلایل متعدد و مصداق هایی تاریخی نیز ذکر شده، از جمله آنکه چنین اتفاقی در زمان تهدید از سوی ویدئو برای سینما رخ نداد و یا هنگامی که رادیو و تلویزیون عمومی شد، چنین بلایی بر سر مطبوعات و رسانه های چاپی نیامد و رسانه های قدیمی تر حذف نشدند. از دیگر دلایلی که به آن استناد می شود این است که هر رسانه ای در جامعه جایگاه خاص خود را دارد و با پیدایش رسانه جدید، گر چه تحت تأثیر قرار می گیرد لیکن حذف نمی شود لذا رسانه های سنتی هم هر چند از حیث محتوایی دچار تغییرات می گردند اما به حیات خود ادامه خواهند داد.
5- برخی از نظریات ارائه شده بر تقابل و برخی دیگر بر تعامل میان این دو نوع رسانه تأکید دارند. دیدگاه اول معتقد است که رسانه های الکترونیک به جنگ رسانه های چاپی و قدیمی تر آمده و به دلیل برتری تکنولوژیک و امکانات و تسهیلات همراه، رسانه های چاپی (روزنامه ها) را از دور خارج خواهند کرد. در این مسیر به تدریج تیراژ جراید کاهش یافته و زمانی خواهد رسید که تنها مسن ترها که ترک عادت نکرده اند نسبت به آن اقبال نشان داده و در نهایت نیز خواهند مرد. در مقابل، دیدگاه دوم نیز معتقد است با پیدایش رسانه های جدید، رسانه کُشی اتفاق نخواهد افتاد و مطبوعات به دلیل تجربه گذشته و زیرکی خاص خود، از شرایط موجود در راستای توسعه کارکردی مطبوعات بهره گرفته و با تغییر نگرش و رفتار همچنان مخاطبان خود را حفظ کرده و هرگز نخواهند مرد.
به اعتقاد نگارنده دیدگاه سومی را نیز می توان به دو دیدگاه قبلی اضافه کرد که حالتی بینابین است و نه به سوی افراط و نه به سوی تفریط گرایش دارد. مطبوعات با ایجاد نسخه های اینترنتی، غنی سازی گزارشات، تحلیل و تفسیر و حتی با بهره گیری از امکانات موجود در رسانه های نوین می توانند بر غنای هر چه بیشتر نشریات چاپی بیفزایند. در این راه حتی اگر موفقیت کامل نیز حاصل نگردد. حداقل پروسه حذف یا جایگزینی به تعویق خواهد افتاد. این امر موجب بروز یک تحول عظیم ساختاری در مقابل فن آوری جدید خواهد شد. با افزایش جذابیت، مخاطب گرایی و تحولاتی از این دست، مطبوعات می توانند به نیازهای عاجل روز جامعه پاسخ بهتری داده و جایگاه متزلزل خود را تثبیت نمایند.

پی‌نوشت‌ها:

1- کارشناس ارشد علوم و ارتباطات.
2-Henry Luce
3-Life.
4- هربرت شیلر، «وسایل ارتباط جمعی و امپراتوری آمریکا»، ترجمع احمد میر عابدینی، تهران: سروش، 1377، ص 111.
5- حمید مولانا، «اطلاعات و ارتباطات جهانی»، ترجمه اسدالله آزاد، محمد حسن زاده و مریم اخوتی، تهران: نشر کتاب، 1384، ص115.
6-Berelson.
7-Katz, E.
8-M. Gurevitch.
9-Hass, H.
10- مینو نیکو، ایما مسعودیان و وازگن سرکیسیان، «دلایل استفاده یا رویگردانی از رسانه»، تهران: انتشارات سروش، 1381.
11-Josef Nye.
12-Geoege Cary
13-Cyber Diplomacy
14- Kappeler Dietrich,:Some legal Kssues in cyber diplomacy", www. Diplomacy. Edu/Comference
15-Virtual Diplomacy.
16- Brown Sherly. IJ. Studemeister, Margarita, 2001, " Virtual Rethinking Foreign Policy Practice in the Diplomacy : Information Age" Information Security, Vol seven, pp. 28-44.
17-Digital Diplomacy.
18-Willson Dizard.
19- Dizard, Wilson , 2001, : Digital Diplomacy: US. Foreign Policy in the Information Age", p. 275.
20- کاظم معتمد نژاد، « وسایل ارتباط جمعی»، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی، 1383، جلد اول، صص 68- 61.
21-مجتبی عطار زاده، رسانه ها و ثبات سیاسی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
22-Kinsley (1998)
23-Jon Katz (1994)
24-Bolter (1991)
25- جرج تاتم، «آینده روزنامه ها، بقا یا نابودی؟»، ترجمه حسن نورایی بیدخت، فصلنامه مطالعاتی و تحقیقاتی وسایل ارتباط جمعی، سال یازدهم، شماره سوم، پائیز، صص 3-2.
26-Yahoo.
27-Claude. Shannon
28-Warren. Weaver.
29- یونس شکرخواه، « روزنامه نگاری سایبر»، تهران: انتشارات ثانیه، 1384، صص 126- 106.
30- J Katz.
31- جرج تاتم، پیشین، صص 7- 5.

منبع: سایت رسمی مزکر تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام