زمینه پیدایش
روزی مهمانی به کلبه محقّر مرد صاحب بصیرت وارد شد. آن مرد، مَقدم او را گرامی داشت و با وجود تنگدستی صمیمانه از وی پذیرایی کرد و آنچه داشت در طبق اخلاص نهاد و برای او آورد. مهمان با دلی شاد و خرسند از او خداحافظی کرد و رفت ولی همین که قدم از خانه بیرون گذاشت صاحب‌خانه از پشت مشاهده کرد که مشتی مار و عقرب و رتیل به تن او چسبیده‌اند. وحشت‌زده به دنبال او روان شد. چون اندکی راه پیمودند و به بیابان رسیدند دید که جانوران گزنده همه از بدن او به زمین ریختند و هر یک به گوشه‌ای گریختند و در لابه‌لای سنگ‌ها و بوته‌های صحرایی پنهان شدند. دانست که آنچه مهمان با خود برده و در بیابان ریخته درد و بلاهای خانه او بوده است. پس خدا را شکر کرد و به خانه بازگشت.(1)پیامها
1. غم روزی مهمان را نباید خورد.2. مهمان نه تنها روزی را کم نمی‌کند بلکه موجب رفع بلاها از خانواده میزبان می‌شود.
کاربرد: 1. در فواید و آثار مهمان‌داری و مهمان‌نوازی. 2. در نکوهش کسانی که تنگ‌نظرند و چشم دیدن مهمان را ندارند.
ضرب المثل های هم مضمون
ـ دولت در آن سراست که از میهمان پر است.ـ رزق خویش به دست تو می‌خورد مهمان.(2)
اشعار هم مضمون
رزق ما آید به پای میهمان از سوی غیب * میزبان ماست، هر کس می‌شود مهمان ما(3)شکر به جای آر که مهمان تو * روزی خود می‌خورد از خوان تو(4)
ریشه های قرآنی حدیثی
رسول خدا(صلی الله علیه وآله): «الضَّیْفُ یَنْزِلُ بِرزْقِهِ، وَ یَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ اَهْلِ الْبَیْتِ؛ میهمان، روزی خود را می‌آورد و گناه اهل خانه را می‌برد».(5)لغات
سرا: خانه.خوان: سفره.
پی‌نوشت‌ها:
1. حسن ذوالفقاری، داستان‌های امثال و حکم، تهران، مازیار، چ 2، 1385، ص 806.
2. غلامرضا حیدری ابهری، حکمت‌نامه پارسیان، قم، نشر جمال، چ 1، 1385، ص 671.
3. همان.
4. همان.
5. علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث، چ 3، 1403 هـ.ق، ج 75، ص 461.
مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما
/ج
