رسانه آلترناتیو به رسانههایی (روزنامه، رادیو، تلویزیون، مجله، فیلم، اینترنت و غیره) گفته میشود که اطلاعات متقابل رسانههای جریان اصلی (Main Stream) را منتشر میکنند. رسانههای آلترناتیو نسبت به رسانههای جریان اصلی، در یک یا چند بعد متفاوت اقدام به انتشار خبر میکنند: از نظر محتویات، زیباییشناختی، روشهای تولید، روشهای توزیع، و ارتباط با مخاطب. رسانههای آلترناتیو، اغلب با قدرتهای موجود در چالش هستند تا گروههای دیگری را معرفی کرده و ارتباطات افقی میان آنان را تقویت کند. طرفداران رسانههای آلترناتیو اینگونه استدلال میکنند که رسانههای جریان اصلی در جهت انتخاب و شکلدهی اخبار و اطلاعات حرکت میکنند. اما منابع رسانههای آلترناتیو از نظر این جهتگیری انتخاب و شکلدهی تفاوت اساسی با رسانههای جریان اصلی دارند زیرا ارزشها، اهداف و چارچوب متفاوتی دارند. بنابراین، این رسانهها نقطهنظری آلترناتیو یا متقابل را ایجاد میکنند. اطلاعات و تفاسیر متفاوتی که در رسانههای جریان اصلی پیدا نمیشود.
از آنجایی که لغت آلترناتیو به معنای «خود را به حاشیه راندن» است برخی رسانهها عبارت «مستقل» را به «آلترناتیو» ترجیح میدهند.
طبقهبندیهای متفاوتی میتوان از دل رسانههای آلترناتیو بیرون کشید: خبرگزاریها، رسانههای پیشتاز، رادیوهای غیرمجاز، کم قدرت و انجمنی، رسانههای قومی و نژادی. رسانه های آلترناتیو از جهت مخاطبان هدف نیز با رسانه های جریان اصلی تفاوت دارند به صورتی که مطالب تولیدی توسط رسانههای آلترناتیو ممکن است از سوی خود مخاطبان فراهم شود.
اما جایگاه رسانههای آلترناتیو غیر از آنچه که ذکر شد، جذب مخاطبان بالقوه نیز میباشد. این مخاطبان افرادی هستند که به دلیل میزان سواد رسانهای که در اختیار دارند توسط رسانههای جریان اصلی اقناع نمیشوند. این درحالی است که رسانههای آلترناتیو حتی توانایی ارضای نیازهای آنان را نیز دارند.
به طور مثال در بیشتر کشورهای غربی جریان اصلی رسانهها در دست ثروتمندان، یهودیان، و اصحاب قدرت است و در موقع مقتضی به هر صورتی که بخواهند میتوانند افکار بیشتر مردم را شکل دهند یا از موضوع اصلی به موضوع فرعی و یا حتی دروغین منحرف میکنند. شاهد مثال چگونگی کارکرد چنین رسانههایی را میتوان در فیلم سینمایی «سگ را بجنبان Wag the dog» دید. در این فیلم چگونگی تغییر مسیر افکار جامعه در عرصه عمومی به خوبی به نمایش درآمده است. اما افرادی که به کارکرد رسانهها از سویی و فضای به طور مثال سیاسی یا فرهنگی و غیره از سوی دیگر حتی تا حدودی اشراف داشته باشند تنها به رسانههای جریان اصلی اکتفا نکرده و هر دوی اینها را مورد بررسی قرار میدهند.
آشنایی با رسانههای آلترناتیو یا همان رسانههای مستقل در دنیا میتواند به رصد دقیقتر و برداشت منصفانه تر از اخبار جهان کمک کند.
منبع مقاله : سابت مشرق نیوز