عصر پر کامبرین

دوره‌ی پر کامبرین (پر: قبل) یا بزرگ ابر دوران، از زمان شکل گیری زمین در 4.6 میلیارد سال پیش آغاز شده و تا تکامل حیوانات ماکروسکوپی صدف ‌دار، در دوره‌ی کامبرین ادامه یافته است. علی رغم کم بود در فسیل‌هایی که به شرح زمان‌ بندی زمین شناسی کمک می‌کنند، ما با استفاده از نمونه‌های کشف شده، شکل اولین چند سلولی‌ها را که ساکن این سیاره بوده‌اند دریافته‌ایم.
عصر پر کامبرین به دوره‌ی زمین شناسی قبل از شروع فانروزوئیک کنونی – دوران قبل از 550 میلیون سال پیش – اشاره دارد. ائون مقیاس مشخصی از زمان سپری شده است که در مطالعه‌ی جامع پویایی زمین، از زمان شکل گیری آن در حدود 4500 سال پیش، به کار گرفته می‌شود. ائون پر کامبرین تقریباً حدود هفت هشتم تاریخ زمین را در بر می‌گیرد. فسیل‌های کشف شده، نشان دهنده‌ی واقعیت‌هایی در مورد وجود استروماتولیت‌ها (صخره یا سنگ‌های کربناتی که طی سال‌ها فرآیند بیولوژیک به وجود آمده‌اند) هستند. بسیاری از سنگ‌های دوره‌ی پر کامبرین، تحت نیروهای فرسایشی به شدت دگرگون شده‌ و یا از بین رفته‌اند. ویژگی‌های سنگ و خاک باعث شده است که بیش‌تر فسیل‌های پر کامبرینی که از طریق کاوش‌های باستان شناسی کشف شده‌اند، از نظر بیواستراتیگرافی (زیست چینه‌ای) قابل استفاده نباشند؛ بیش‌تر این فسیل‌ها طی مدت لایه بندی زمین در دوره‌ی فانروزوئیک، در اعماق زمین فرو رفته‌اند.
زمین شناسان و دیرینه شناسان معمولاً اصطلاح پر کامبرین را در اشاره به محدوده‌ی زمانی قبل از ائون کامبرین به کار می‌برند. دانشمندان به منظور کشف ارتباط میان این دوره با فسیل‌های باقی مانده از حیات باکتری‌ها، به گونه‌ای گسترده آن را مورد مطالعه قرار داده‌اند؛ فسیل‌های باقی مانده از حیات باکتری‌ها به حدود 3460 میلیون سال پیش تعلق دارند. دانشمندان بر این باورند که مشخصه‌ی دوره‌ی پر کامبرین، حضور انواع اشکال حیات باکتری‌ها و سخت‌ پوستان چند سلولی است. تحولاتی که به دوره‌ی پر کامبرین نسبت داده می‌شوند، بیش‌تر بر پایه‌ی مفروضات‌اند تا حقایق به اثبات رسیده. سایر مشخصات این دوره عبارتند از حرکت صفحه‌ی زمین ساختی، تشکیل پروتو قاره‌ها، دوره‌های یخ بندان، کاهش محتوای گازی و اکسیژن آزاد. دانشمندان بر این باورند که در طول دوره‌ی پر کامبرین، زمین ظاهری قرمز رنگ داشته و اقیانوس‌ها و دریاها به رنگ سبز زیتونی بوده‌اند. هم چنین آن‌ها معتقدند که در اقیانوس‌ها موادی نا محلول و اشکالی از حیات رو به تکامل وجود داشته‌ است.
با توجه به توسعه‌ی فتو سنتز، این دوره با نزدیک شدن به پایان خود شاهد احیای اکسیژن در جو بود و هم چنین بحران زیست محیطی در این دوره به نام فاجعه‌ی اکسیژن خوانده می‌شود. در آن زمان اکسیژن جو یکی از بخش‌های اساسی واکنش‌های شیمیایی بود، تا زمانی که سطوحی می‌توانستند اکسید شوند کاملاً مصرف شدند. درست بعد از فاجعه‌ی اکسیژن، سیاره‌ی زمین شاهد ایجاد اتمسفری با سطح بالای اکسیژن بود. فسیل‌های پر کامبرین عمدتاً در اشکال سنگ‌های آهن نواری موجودند؛ این به وضوح در نتیجه‌ی ترکیب آهن و اکسیژن است. عصر پر کامبرین هم چنین شاهد برخورد بلوک‌ها پوسته‌ای زمین و تشکیل رشته کوه‌ها بوده است. بیش‌تر اقسام حیاتی که در طول این دوره وجود داشته‌اند عبارتند از گونه‌های باکتری و جلبک. با وجود شرایط بسیار چالش بر انگیز، در این دوره استروماتولیت‌های سبز – آبی، متازون‌های چند سلولی و جانواران ادیاکاران رشد و توسعه یافتند. هم چنین در میان فسیل‌های پر کامبرین شواهدی از وجود حیوانات شاخه‌ی کنیداریا (مرجانیان) و جانوران نا شناخته‌ی علف خوار کشف شده است. در واقع زمین شناسان معقدند همان گونه که در لایه‌های سنگ‌های رسوبی و بقایای فسیل‌ها ثبت شده است، دوره‌ی زمانی پر کامبرین، حجم زیادی از واقعیت‌های تاریخ زمین را در بر دارد و اولین دوره‌ی زمین شناسی به شمار می‌رود.
دانشمندان بر این باورند که زمانی که اولین آثار حیات بر سطح زمین ظاهر گشت، عمر این سیاره بیش از 600 میلیون سال بود. دوره‌ی زمانی پر کامبرین شاهد بسیاری از فعالیت‌های موجود در جو بوده و تکامل اولیه در این عصر صورت گرفته است. به این ترتیب خنک شدن سطح سیاره‌ی زمین و تشکیل پوسته‌ی جامد، تشکیل اقیانوس‌ها، تشکیل حیات در دریاهای اولیه، دریچه‌های آتشفشانی غنی از مواد معدنی کاتالیزوری، و تولد اولین غشاهای سلولی، همگی مربوط به پر کامبرین هستند. جانوارن پر کامبرین عبارتند از اسفنج‌ها و آنلیدها (کرم حلقوی) که به دنبال عصر طولانی یخ بندان جهانی، به گونه‌ای گسترده دچار انقراض شدند. دوره‌ی پر کامبرین شاهد شکل گیری ژئوسفر زمین (خاک‌ کره)، اتمسفر و هیدرسفر بوده و نوعی از جهش کوانتومی در تکامل میکروب‌های اولیه در این دوره صورت گرفته است.