نويسنده:گروه نويسندگان
مراقبت از دستگاه گوارش
زن باردار بايد هر روز يا حداقل هر دو روزي يک بار اجابت مزاج داشته باشد. در خانم هاي باردار شرايط براي ايجاد يبوست مهيا و آماده است. مخصوصا در کساني که مقدار کافي آب نمي نوشند و رژيم غذايي مناسبي ندارند. در زنان بارداري که قبل از حاملگي از يبوست رنج مي برند اين حالت در دوران بارداري شدت مي يابد و علت آن بيشتر مربوط به کند شدن حرکات روده در اثر هورمون جفتي و پروژسترون و اثر فشار رحم به روي دستگاه گوارش است. براي جلوگيري از پيدايش يبوست نکات زير را مورد توجه قرار دهيد:1- مقدار زيادي آب بنوشيد. براي اين کار علاوه بر مصرف آب در طول مدت روز، دو ليوان آب سرد را بلافاصله بعد از برخاستن از خواب و قبل از رفتن به رختخواب فراموش نکنيد.
2- هر روز يا حداقل هر دو روز بايد بلافاصله بعد از صرف صبحانه اجابت مزاج نمايد. در صورت اشکال در رفع مدفوع بايد با پزشک خود تماس بگيريد.
3- در رژيم غذايي روزانه خود مقدار کافي ميوه يا سبزي مصرف کنيد. ميوه هايي مانند سيب، زردآلو، انجير، زيتون، پرتقال، هلو، گلابي، آناناس، گوجه، آلو، توت، توت فرنگي و سبزيجاتي مانند لوبيا سبز، کلم پيچ، هويج، کرفس، ذرت، کاهو، پياز، نخود، اسفناج، گوجه فرنگي و شاهي به علت داشتن ماده مخصوصي به نام سلولز بسيار مفيدند. سلولز در روده ها هضم و جذب نمي شود ولي حجم مدفوع را افزايش داده و به دفع مدفوع کمک مي کند. غذاهاي ديگري مانند گندم سبوس دار نيز به اجابت مزاج کمک مي کنند.
4- در بعضي موارد براي نرم کردن مدفوع و جلوگيري از ايجاد خراش در مخاط رکتوم مي توانيد 180 سانتي متر مکعب ( سي سي) روغن زيتون ولرم را شب موقع خواب تنقيه نماييد به اين ترتيب اجابت مزاج صبح با درد و سوزش مقعد همراه نخواهد شد.
5- اگر عليرغم تبعيت از تمام دستورات فوق الذکر بار يبوست ادامه يابد از روغن زيتون يا روغن پارافين خوراکي به مقدار يک قاشق مربا خوري بعد از هر غذا استفاده مي گردد. از مسهل هاي قوي نبايد استفاده نمود زيرا به علت ايجاد تحرک معده و روده، ممکن است زايمان زودرس را باعث شوند. در يبوست هاي مقاوم، از تنقيه استفاده مي شود. به هر حال از تنقيه بايد به عنوان آخرين حربه استفاده نمود.
باز تاکيد مي کنيم که در يبوست هاي شديد با پزشک خود تماس بگيريد و از مصرف خود سرانه مسهل و ملين خودداري کنيد.
گاهي به علت مصرف کپسول آهن با بعضي از انواع مواد غذايي، زن باردار ممکن است به اسهال مبتلا شود که معمولا خود به خود بهبود مي يابد. ابتلا طولاني يا مکرر به اسهال را بايد به پزشک اطلاع داد.
مراقبت از کليه ها
فعاليت کليه ها در دوران بارداري زياد مي شود و اختلال کارکرد آنها ممکن است براي جنين و مادر خيلي گران شود. اگر خانمي از ناراحتي کليوي رنج مي برد بايد قبل از حامله شدن به پزشک متخصص زنان مراجعه نمايد زيرا در دوران بارداري به علت محدوديت در استفاده از عکس برداري ( راديو گرافي) تشخيص بسيار مشکل است.بيماران مبتلا به بيماري هاي وخيم کليه مانند نفريت مزمن بايد قبل از حاملگي توسط پزشک متخصص کليه مجاري ادرار معاينه شوند، زيرا در دوران بارداري به علت افزايش کار کليه نارسايي آن شدت يافته و در نتيجه ممکن است جنين در داخل رحم از بين برود. هم چنين ممکن است حاملگي براي جان اين مادران خطرناک باشد و بايد در مورد حامله شدن از پزشک خود اجازه بگيرند.
در نفريت هاي خفيف و ساير اختلالات کليوي زن باردار معمولا بدون هيچ گونه عارضه اي دوران بارداري را سپري نمايد به شرط اين که در تمام طول مدت حاملگي تحت نظر پزشک متخصص زن قرار گيرد.
از آزمايش ادرار مي تواند براي تشخيص بيماران مبتلا به مرض قند و يا کساني که استعداد ابتلا به مرض قند را دارند استفاده نمود. براي تشخيص بعضي اوقات پزشک متخصص زنان از پزشک متخصص بيماري هاي غدد نيز کمک مي گيرد.
علاوه بر قند، آلبومين نيز ممکن است در ادرار ظاهر شود. آلبومين ماده اي است که از هضم مواد پروتئيني در بدن حاصل شده و توسط کليه ها دفع مي شود. به طور طبيعي در حاملگي مقدار جزئي از آلبومين وارد ادرار مي شود ولي اگر مقدار آن بيشتر از حد معمول باشد نشانه خوب کار نکردن کليه هاست.
مراقبت از دستگاه تناسلي
در دوران بارداري مقدار ترشح واژينال ممکن است افزايش يابد و اگر اين ازدياد ترشح مهبل با علائمي همراه نباشد نبايد نگران شد ولي اگر زيادي ترشح با بوي بد و خارش همراه باشد حتما بايد به پزشک خود اطلاع دهيد.شايع ترين علل ازدياد ترشح مهبل عفونت هاي تريکومونائي و قارچي هستند. براي درمان تريکومونا از شياف و قرص مترونيدازول استفاده مي شود. البته از قرص مترونيدازول نبايد در دوران بارداري استفاده نمود، زيرا اين دارو از جفت خود گذشته و خود را به جنين مي رساند. در عفونت هاي قارچي نيز از پماد و شياف استفاده مي شود و چون اين نوع عفونت در بيماران مبتلا به مرض قند شايع است لذا خون بيماران مبتلا به عفونت هاي قارچي را بايد براي تشخيص مرض قند آزمايش نمود.
پزشک متخصص زنان بايد تمام زنان باردار را از نظر امکان وجود سوزاک مورد آزمايش قرار دهد و زنان مبتلا را به پني سيلين و يا در صورتي که حساسيت داشته باشند با ساير آنتي بيوتيک هاي بي ضرر معالجه نمايند.
آزمايش خون در اولين مراجعه زن باردار به مطب براي تشخيص سيفليس ضرورت دارد زيرا اين بيماران را مي توان با پني سيلين به آساني درمان نمود.
مراقبت از پستان ها
در تمام طول زندگي به خصوص در دوران بارداري بايد خانم ها از پستان خود مراقبت نمايند. در طول مدت بارداري به تدريج پستان ها براي شير دادن آماده مي شوند و اين هيچ ارتباطي به تصميم مادر در مورد شير دادن ندارد.به عقيده ما تمام مادران بايد به نوزاد خود شير بدهند مگر آنکه دليل قانع کننده اي براي شير ندادن داشته باشند زيرا از نظر فيزيکي و روحي شير دادن براي مادر و بچه بسيار ثمر بخش و ارضاء کننده است.
پستان ها در دوران بارداري بزرگ و سفت و حساس مي شوند و بعضي از زنان باردار از درد و سوزش نوک پستان شکايت مي کنند. پستان ها را مانند ساير قسمت هاي بدن بايد هر روز با آب و صابون شستشو داد. از ماه چهارم حاملگي به بعد ترشح غليظ و سفيد رنگي به نام کلستروم از نوک پستان ها خارج مي شود که بعضي اوقات خشک شده و باعث تحريک پوست اطراف آن مي شود. براي جلوگيري از آن بايد نوک پستان را با آب ولرم به کمک پنبه تميز نمود. بعضي از خانم ها از روغن زيتون براي نرم نگه داشتن نوک پستان ها استفاده مي کنند و گروهي ديگر نوک پستان را با الکل مي شويند. الکل نه تنها نوک پستان را سخت مي کند بلکه موجب سوزش آن نيز مي شود. سخت شدن نوک پستان نيز باعث ترک خوردگي آن مي شود. بنابراين بهتر است که در دو ماه آخر بارداري هر شب به حال الکل از روغن کاکائو يا لانولين براي نرم نگه داشتن نوک پستان ها استفاده نمود.
در زنان بارداري که نوک پستان پهن و فرورفته دارند يکي از تمرين هاي مفيد اين است که دو انگشت شصت و سبابه را مجاور نوک فرورفته پستان گذاشته و در حالي که انگشت را به داخل نسج پستان مي فشارند به آهستگي مثل يک صليب انگشته ها را ابتدا به بالا و پايين و سپس به چپ و راست بکشند. معمولا با چهار پنج بار تکرار نوک پستان خارج مي شود، پس از خروج، نوک پستان را از قاعده با دو انگشت گرفته و کمي به طرف بيرون بکشيد. به اين ترتيب به تدريج نوک پستان بيرون آمده و آماده شير دادن مي شود. اين تمرين از ماه ششم حاملگي هر روز بايد تکرار شود.
مراقبت دهان و دندان
به محض اطلاع از بارداري براي معاينه بايد به دندان پزشک مراجعه نموده و حداقل دو بار در طول بارداري بايد دندان ها توسط دندان پزشک جرم گيري و تميز شوند و اگر در ضمن معاينه دندان پوسيده اي مشاهده شد، پر کردن آن اشکالي ندارد و به اين ترتيب مي تواند از فساد بيشتر آن ممانعت نمود.کشيدن، پر کردن و ساير اعمال ضروري دندان ها را مي توان در دوران بارداري انجام داد ولي کارهاي غير لازم بهتر است به بعد از زايمان موکول شود.
قبل از عکس برداري از دندان ها حامله بودن خود را به دندانپزشک گوشزد نماييد. زيرا او با گذاشتن پيش بند سربي، جنين و ساير قسمت هاي بدنتان را از اصابت اشعه ايکس مصون نگه مي دارد.
از کارهاي دنداني که در آن زن باردار مدتي در حال نشسته قرار مي گيرد و با درد شديد همراهند بايد اجتناب نمود مگر اينکه کاري فوريت داشته باشد نتوان آن را تا بعد از زايمان به تعويق انداخت بنابراين دندانپزشک بايد قبل از انجام اعمال دنداني مشکل با پزشک متخصص زنان مشورت نمايد. زيرا اين کار علاوه بر خطراتي که براي مادر و جنين دارد تغذيه زن باردار را نيز مختل مي نمايد.
براي جلوگيري از پوسيدگي و داشتن دندان هاي سالم بايد بعد از هر غذا و يا حداقل يک بار در شبانه روز دهان را شسته و دندان هايتان را مسواک بزنيد. مسواک زدن بعد از هر استفراغ را نبايد فراموش کرد. با خلال دندان بايد تکه هاي کوچک غذا را از بين دندان ها خارج نمود. در موقع استفاده از خلال دندان بايد مواظب لثه ها بود تا آسيبي به آنها وارد نشود. در زنان بارداري که در موقع مسواک زدن دندان خونريزي از لثه دارند، ماساژ لثه با انگشت 2 تا 3 بار در روز بسيار مفيد است. از ماده اي به نام گليسيرين مي توان براي بند آوردن خونريزي لثه استفاده نمود. براي اين کار بايد با يک تکه کوچک پنبه اين ماده را به محل خونريزي ماليد. خونريزي لثه در اختلالات تغذيه و کمبود ويتامين C نيز ديده ميشود.
عوام معتقدند که براي هر بچه يک دندان مادر از بين مي رود. اگرچه اين موضوع حقيقت ندارد ولي بدون شک حاملگي کم و بيش روي دندان ها اثر مي گذارد.
مراقبت از مو و آراستن آن
زنان باردار بايد حداقل روزي يک بار موي سر را شانه زده و پوست سر را ماساژ بدهند. شستشوي سر هفته اي يک بار با صابون يا شامپوي ملايم کافي است.در زنان بارداري که موي خشک داشته و از شوره سر رنج مي برند. ماليدن روغن زيتون به مو و پوست سر بسيار مفيد است. امروزه بيشتر به جاي روغن زيتون از ترکيبات تجاري که براي اينکار ساخته شده است استفاده مي کنند.
براي خوشنودي شوهر و به خاطر بهبود روحيه خود سعي کنيد که ظاهرتان هميشه آراسته باشد. آراستن موي سر و پوشيدن لباس هاي قشنگ و آرايش صورت قبل از آمدن شوهرتان به منزل بسيار مهم است زيرا همه خانم هاي باردار زيبايي مخصوصي به خود دارند که با توجه به نکات فوق الذکر بهتر به نمايش گذاشته مي شود. اگر عادت به آرايشگاه داريد در دوران بارداري نيز اين کار را ادامه دهيد. فر شش ماهه و ميزان پلي ضرري ندارد ولي از رنگ کردن موها اجتناب کنيد.
منبع مقاله :
گنجي، مبين؛ پورفخاران، محمد؛ حجاران، مريم؛ (1391)، رموز طلايي بارداري موفق، قم: ابتکار دانش، چاپ ششم .
/ج
